اخذ نظریه از جامعه‎شناسی و تطبیق نابجای آن با متون دینی؛ نقدی بر کتاب «نظریه عرفی‎شدن با رویکرد اجتهادی تجربی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دکترای تخصصی، گروه جامعه‎شناسی انقلاب، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی انتقادی کتاب نظریه عرفی‎شدن با رویکرد اجتهادی تجربی[1] پرداخته است. در این نقد، دو مشکل اساسی و محوری که به کلیت این کتاب برمی‎گردد، مبنای مقالۀ حاضر قرار گرفته است. این دو مشکل یا نارسایی جدی در دو بخش متفاوت و ذیل عناوین «اخذ و تطبیق نابجا» و «خلط مدل تبیینی با نظریه» به تفصیل تشریح شده‎اند. در بخش اول، با اقامۀ استدلال‎هایی درخصوص تز عرفی‎شدن در ادبیات جامعه‎شناسی نشان داده شده که تطبیق مباحث درون‎دینی درخصوص نقصان ایمان، که مقوله‎ای عام و فراتاریخی است، با مباحث جامعه‎شناختی مربوط به تز عرفی‎شدن، که امری غیرعام و تاریخی است، را باید مصداق اخذ و تطبیق نابجا محسوب نمود. در بخش دوم، نکات استدلالی متعددی ارائه شد تا نشان داده شود حداکثر کاری که آقای دکتر بستان در کتاب‎شان انجام داده‎اند، تبدیل یک مدل تبیینی اشباع‎شده به یک مدل تبیینی امساکی بوده است که نباید آن را با نظریه خلط نمود.
 
[1]. اثر دکتر حسین بستان، سال 1396

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inappropriate adaptation of sociological theory with religious texts

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Taleban
Associate Professor, PhD, Department of Sociology of Revolution, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article deals with the critical review of the book "A Theory of Secularization: An Ijtihadi Experiential Approach" (Bostan 2016). In this review, two basic and central problems that go back to the whole of this book have been taken into consideration, which have been addressed in the present article. These two serious problems or inadequacies were explained in detail in two different sections under the headings of receive and inappropriate applying and confusion of explanatory model with the theory. In the first part, by presenting arguments regarding the thesis of secularization in sociological literature, we showed that the comparison of intra-religious debates about lack of faith, which is a general and trans-historical category, with sociological discussions related to the thesis of secularization, which is a non-general and historical matter, should be taken as an example of considered inappropriate applying. In the second part, several argumentative points were presented to show that the maximum work done by Bostan in their book was to transform a saturated explanatory model into a Parsimonious explanatory model, which should not be confused with theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious science. Islamic sociology
  • Theory of Secularization
  • Modernization
  • Explanatory model

مراجع

  1. المنجد، محمدصالح (1392)، پدیده ضعف ایمان، ترجمه محمدابراهیم کیانی، زاهدان: نشر حرمین.
  2. باقری، خسرو (1382)، هویت علم دینی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  3. باقری، خسرو (1391)، مناظره‎هایی در باب علم دینی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  4. بروس، استیو (1392)، «افول دین پیامد اجتناب‎پذیر مدرنیته است»، مندرج در صفحات 55 الی 88 کتاب دین و نظریۀ اجتماعی، محمدرضا جلایی‎پور، تهران: انتشارات کویر.
  5. بستان، حسین (1396)، نظریۀ عرفی‎شدن با رویکرد اجتهادی تجربی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  6. داوی، گریس (1392)، «سکولاریزاسیون اروپا استثنا است»؛ مندرج در صفحات 111 الی 127 کتاب دین و نظریۀ اجتماعی، محمدرضا جلایی‎پور، تهران: انتشارات کویر.
  7. زاهد زاهدانی، سیدسعید (1383)، «انواع جامعه‎شناسی اسلامی»، مندرج در صفحات 61 الی 74 کتاب دین و علوم اجتماعی، به کوشش مجید کافی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  8. کرلینجر فرد ان. و الازار جی. پدهازور (1366)، رگرسیون چندمتغیری در پژوهش‎های رفتاری، دو جلد، حسن سرایی، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاهی.
  9. مصباح یزدی، محمدتقی (1368)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
  10. Berger, Peter (1969), The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, New York: Anchor Books.
  11. Berger, Peter (ed.) (1999), The Desecularization of the World: Resurgent religion and world politics, Grand Rapids, MI: Eerdmans.
  12. Bruce, Steve (1990), A House Divided: Protestantism, Schism and Secularization, London: Routledge.
  13. Bruce, Steve (1999), Choice and Religion: A Critique of Rational Choice. Oxford: Oxford University Press.
  14. Bruce, Steve (2002), God is Dead: Secularization in the West, Oxford, Blackwell.
  15. Bruce, Steve (2011) Secularization, Oxford University Press.
  16. Davie, Grace (2002), Europe, the Exceptional Case. Parameters of Faith in the Modern World, Darton, Longman and Todd.
  17. Dobbelaere, Karel (2004), Secularization: An Analysis at Three Levels, Brussels: P.I.E.−Peter Lang.
  18. Everritt, Brian & David Howell (2005), Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science, John Wiley & Sons, Ltd.
  19. Herbert, David (2003), Religion and Civil Society: Rethinking Public Religion in the Contemporary World, London: Ashgate.
  20. Inglehart, Ronald (1997), Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic and Political Change in 43 Societies, Princeton: Princeton University Press.
  21. Inglehart, Ronald (2018), Cultural Evolution: People’s motivations are changing, and reshaping the world, Cambridge University Press.
  22. Inglehart, Ronald (2020), Giving Up on God, Foreign Affairs, September/October, 110−
  23. Inglehart, Ronald (2021), Religion’s Sudden Decline, Oxford University Press.
  24. Martin, David (1969), The Religious and the Secular, London: Routledge and Kegan Paul.
  25. Martin, David (2005), On secularization: Towards a revised general theory, Aldershot (UK): Ashgate.
  26. Norris, Pippa, and Ronald Inglehart (2011), Sacred and Secular: Religion and Politics Worldwide, Cambridge University Press.
  27. Opp, Karl−Dieter (2009), Theories of Political Protest and Social Movements, Routledge Press.
  28. Ragin, Charles (1987), The Comparative Method, Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
  29. Stark, Rodney & Laurence Iannaccone (1994), "A Supply−Side Reinterpretation of the ‘Secularization’ of Europe", Journal for the Scientific Study of Religion, 33: 230–
  30. Stark, Rodney and Roger Finke (2000), Acts of Faith: Explaining the Human Side of Religion, University of California Press.
  31. Stolz, Jorg (2020), "Secularization theories in the twenty−first century", Social Compass, 1–
  32. Turner, Bryan. (1999), Religion and Social Theory, SAGE Publications.
  33. Weede, Erich (1987), "some new evidence on correlates of political violence", European Sociological Review, 3: 97−
  34. Wilson, Bryan (1998), "The Secularization Thesis: Criticisms and Rebuttals", pp. 45–65, In: Laermans, R., B. Wilson and J. Billiet (Eds) Secularization and Social Integration, Leuven University Press.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار