ناثنویت‌گرایی در فلسفة اجتماعی قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

کشف و استخراج مباحث و مسائل هستی‎شناسانه و نظریه‎پردازی‎های فلسفی دربارۀ زندگی اجتماعی انسان‎ها از آیات قرآن -که شالوده‎ساز نظریه و نظام اجتماعی است- فلسفۀ اجتماعی قرآن را شکل می‎دهد که حسب جامعیت اهداف، موضوع و روش، از نگرش‎های دوگانه به‌دور است. دوگانه‎های فرد و جامعه، علم و فلسفه، گرانباری و ناگرانباری دانش از ارزش و بحث از روش‎شناسی، مباحثی هستند که منازعات و مباحثات دربارۀ آن در علوم انسانی، ادبیات گسترده‎ای را به خود اختصاص داده است. ادغام بصیرت‎های اصولی هر دو سو نیز برای رسیدن به نگاهی رضایت‎بخش به شکل جامع نتوانسته‎ است از دامنۀ این منازعات بکاهد.
اتکا بر تکثر روشی بنیادین و مفاهیمی جامع در رفع این دغدغه‎ها جهت ایجاد یک فلسفۀ اجتماعی قرآن‎بنیان می‎تواند به شکل نظام‎مند همگرایی میان عناصر دوگانه‎ای که در برخی برداشت‎ها و قرائت‎ها، میل به یک سوی آنها موجب غفلت از اطراف دیگر می‎شود، ایجاد نماید. این نوشتار در تلاش است تا با اتکا بر روش توصیفی تحلیلی، ضمن توجه و استفاده از آیات و تفاسیر به رفع این ثنویت‎گرایی تقلیل‎گرا بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Non-dualism in the social philosophy of the Qur'an

نویسنده [English]

  • sayyed Hossein Fakhrezare
Faculty member of Islamic Research Institute for Culture and Thought
چکیده [English]

Discovering and inferring the ontological issues and discussions, and philosophical theories about the social life of humans from the Qur'an verses- which are the foundations of the social theory and social system - formed the social philosophy of the Qur'an. It is far from dual attitudes according to the comprehensiveness of goals, subjects, and methods. The dualities of the individual and the society, science and philosophy, the preciousness and worthlessness of knowledge, and the discussion of methodology, are the topics that the conflicts and debates around them in the humanities have occupied an extensive literature. The integration of the fundamental insights of both sides to reach a satisfactory view comprehensively has not been able to reduce the scope of these struggles. Relying on pluralism is a principal method and comprehensive concept in solving these concerns to create a Qur'an-based social philosophy. It can systematically converge between dual elements so that in some interpretations and readings, tending towards one dimension leads to ignoring the other dimensions. This study attempted to solve this reductionist dualism by relying on the analytical-descriptive method while paying attention to and using the verses of the Quran and related interpretations

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Non-dualism
  • Social Philosophy
  • Society
  • Community
  • Theoretical Dualisms

مراجع

قرآن کریم.
1. آزاد ارمکی، تقی (1386)، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، از آغاز تا دورۀ معاصر، تهران: انتشارات علم.
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1379)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: نشر طرح نو.
3. ابن سینا (1331)، رسالة النفس، تصحیح دکتر موسی عمید، تهران: انجمن آثار ملی.
4. ابن‌عاشور، محمدبن طاهر (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بیروت: نشر موسسۀ التاریخ.
5. ابوعلی‎سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1326)، تسع رسائل فی‎الحکمة و الطبیعیات، الطبعة‎ الثانیه، القاهره: دارالعرب.
6. امزیان، محمدمحمد (1380)، روش تحقیق علوم اجتماعی از اثبات‎گرایی تا هنجارگرایی، ترجمه عبدالقادر سواری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و المعهدالعالمی.
7. ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش‎های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. برزگرکلیمشی، ولی‎الله (1372)، جامعه از دیدگاه نهج‌البلاغه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
9. بوخنسکی، م.(1361)، مقدمه‎ای بر فلسفه، ترجمه‎ محمدرضا باطنی، تهران: نشرنو.
10. پترسون، مایکل و دیگران (1376)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
11. جمعی از نویسندگان (1385)، درآمدی بر جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات سمت.
12. جوادی، محسن (1375)، مسئله باید و هست: بحثی در رابطه ارزش و واقع، قم: بوستان کتاب.
13. جوادی آملی، عبدالله (1398)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تحقیق و تنظیم احمد واعظی، قم: نشر اسرا.
14. جوادی ‎آملی، عبدالله (1371)، تحریر تمهید‎ القواعد، تهران: نشر الزهرا.
15. چلبی، مسعود (1376)، جامعه‎شناسی نظم، تهران: نشر نی.
16. حسن‎زاده‎ آملی، حسن (1386)، صد کلمه در معرفت نفس، قم: نشر الف، لام، میم.
17. حسن‎زاده ‎آملی، حسن (1386)، عیون مسائل نفس، قم: بوستان کتاب.
18. دورکیم، امیل (1383)، قواعد روش جامعه شناسی، ترجمه علی‌محمد کاردان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
19. راسل، برتراند (1373)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، تهران: کتاب پرواز.
20. ریتزر، جورج (1381)، نظریۀ جامعه‎شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
21. زتومکا، پیوتر (1386)، اعتماد، نظریۀ جامعه‎شناختی، ترجمه غلامرضا غفاری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
22. سایر، آندرو (1388)، روش در علوم اجتماعی، رویکردی رئالیستی، ترجمه عماد افروغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
23. سهروردی، شهاب‎الدین یحیی (1355)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هنری کربن، تهران: انجمن فلسفه ایران.
24. اصفهانی، صائن‎الدین ابن‌الترکه (1360)، تمهید‎ القواعد، تصحیح سیدجلال‎الدین آشتیانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
25. صدر، سیدمحمدباقر (1421)، المدرسة القرآنیة (موسوعة‎ الشهید الصدر)، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه‎ للشهید‎ الصدر.
26. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1981)، الحکمة ‎المتعالیة فی‎ الاسفار الاربعة، بیروت: داراحیاء التراث‎ العربی.
27. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر مؤسسه النشر الاسلامی.
28. طباطبایی، محمدحسین (1332)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
29. عامری، ابوالحسن (1335)، السعادة و الاسعاد فی سیرة الانسانیه، تهران: نشر دانشگاه تهران.
30. فارابی، ابونصر محمد (1366)، السیاسة المدنیه، تهران: الزهرا.
31. فارابی، ابونصر محمد (1405)، تحصیل‎السعادة، تحقیق و تعلیق جعفر آل‎یاسین، قم: انتشارات بیدار.
32. فارابی، ابونصرمحمدبن‌محمد (1404)، فصول منتزعه، تحقیق فوزی متری نجار، انتشارات الزهرا.
33. فی، برایان (1383)، پارادایم‌شناسی علوم انسانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نشر پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
34. قانعی‌راد، سیدمحمدامین (1379)، جامعه‎شناسی رشد و افول علم در ایران، تهران: نشر مدینه.
35. کنیگ، ساموئل (1355)، جامعه‌شناسی، ترجمه مشفق همدانی، تهران: نشر سیمرغ.
36. گیدنز، آنتونی (1389)، جامعه‎شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
37. مایکل رووت (1389)، فلسفۀ علوم اجتماعی، ترجمه محمد شجاعیان، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
38. مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
39. مصباح‎ یزدی، محمدتقی (1389)، فلسفۀ اخلاق، قم: مؤسسه امام خمینیe.
40. مطهری، مرتضی (بی‌تا)، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی «انسان و ایمان»، تهران: صدرا.
41. مطهری، مرتضی (1384)، جامعه و تاریخ، چاپ هفدهم، انتشارات صدرا، تهران.
42. مطهری، مرتضی (1332)، اصول فلسفه وروش رئالیسم (مقدمه و حواشی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
43. مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
44. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا)، جامع السعادات، بیروت: مؤسسة الاعلمی‎ للمطبوعات.
45. همیلتون، پیتر (1360)، شناخت و ساختار اجتماعی، ترجمه حسن شمس‎آوری، تهران: نشر مرکز.
46. Draper, J.W. (1875), History of the conflict between religion and science, London: Appleton.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار