فراتحلیل مطالعات دینداری و مسئولیت‎پذیری زیست‌محیطی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ، اهواز، ایران

2 کارشناس ‌ارشد جامعه شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استادیار ، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی مطالعات دینداری با مسئولیت‏پذیری زیست‏محیطی در جمهوری اسلامی ایران با استفاده از رویکرد فراتحلیل می‏پردازد. جامعه آماری پژوهش، شامل پایان‏ ‏نامه‎های کارشناسی ارشد، دکترا و مقالات مرتبط با دینداری و مسئولیت‏پذیری زیست‌محیطی بود که تعداد 17 مطالعه با استفاده از روش نمونه‏گیری غیرتصادفی هدفمند به‌عنوان نمونه وارد فرایند فراتحلیل شدند. ضریب اندازه اثر با به کارگیری نرم افزار CMA2 ارزیابی قرار شد. نتایج نشان داده‏است اندازه اثر مطالعات دینداری با مسئولیت‏پذیری زیست‏محیطی معادل 301/0 به‌دست آمده است که براساس معیار کوهن در حد متوسط تفسیر می‏شود. نتایج پژوهش همچنین نشان داده است که هر چقدر از زمان انقلاب اسلامی ایران می‎‏گذرد میزان رابطه دینداری با مسئولیت‏پذیری زیست‌محیطی در حال افزایش است و این نشان می‏‏دهد که دینداری از مهم‏ترین متغیرهای مرتبط با مسئولیت‏پذیری زیست‏محیطی در جمهوری اسلامی ایران می‏‏باشد، و نشان از اهمیت دینداری در بروز رفتارهای محافظت از محیط زیست در میان افراد جامعه می‏باشد. همچنین نتایج پژوهش نشان داده‏است که دینداری در میان پژوهش‎هایی که مکان انجام آنها شهرستان‎های کشور بوده‏است در قیاس با پژوهش‎هایی که مکان انجام آنها مراکز استان‏ها یا شهر تهران بوده‏است رابطه بیشتری را با مسئولیت‏پذیری زیست‏محیطی نشان داده‏است که نشان می‏دهد که متغیر مکان جغرافیایی انجام پژوهش به‌عنوان متغیر تعدیل‏گر در این رابطه مؤثر می‏باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta-analysis of studies of religiosity and environmental responsibility in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Bagheri 1
  • hasan shojaie 2
  • Marziyeh shahryari 3
1 Associate Professor of Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
2 Master of Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
3 Assistant Prof.، Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

This study examines the study of religiosity with environmental responsibility in the Islamic Republic of Iran using a meta-analysis approach. To investigate the relationship between religiosity and environmental responsibility, theories of Weber, Benson, and White, as well as the mentioned verses and hadiths, have been used. The statistical population of the study included master's, and doctoral dissertations and articles related to religiosity and Environmental responsibility. A total of 17 studies were included in the meta-analysis process using purposive non-random sampling. The effect size coefficient was evaluated using CMA2 software. The results show that the effect size of religiosity studies with Environmental responsibility is equal to 0.301, which is interpreted as moderate according to Cohen's criterion. The results of the study also show that since the time of the Islamic Revolution of Iran, the relationship between religiosity and Environmental responsibility is increasing and this shows that religiosity is one of the most important variables related to Environmental responsibility in It is the Islamic Republic of Iran and shows the importance of religiosity in the occurrence of environmental protection behaviors among members of society. Also, the results of this study have shown religiosity among the researchers that have been done in the cities of the country in comparison with the research that has been done in the centers of the provinces or the city of Tehran. Has shown a greater relationship with Environmental responsibility, which shows that the variable of the geographical location of the research as a modifier variable is effective in this regard.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental responsibility
  • Religiosity
  • Meta-Analysis
  • Islamic Republic of Iran

مراجع

1. اخوان، ابوالفضل (1395)، «بررسی رفتارهای محیط زیستی شهروندان 15 سال و بالاتر شهر ارومیه و عوامل اجتماعی مرتبط با آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد (استاد راهنما: کمال کوهی)، دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی، گرایش جامعه‏شناسی.
2. ادهمی، عبدالرضا و الهام اکبرزاده (1390)، «بررسی عوامل فرهنگی موثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران (مطالعه موردی مناطق 5 و 18 تهران)»، مجله تخصصی جامعه‏شناسی، سال اول، شماره اول، ص37−62.
3. اسراری، الهام و سحر رشیدی (1394)، «بررسی رابطه نگرش و رفتار محیط زیستی دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور رامهرمز»، فصلنامه معرفت اخلاقی، شماره 18، ص119−132.
4. اسماعیلی، رضا و حمید فدایی ده چشمه (1396)، «بررسی عوامل جامعه‏شناختی موثر بر رفتار زیست‌محیطی (مطالعه موردی: شهرستان فارسان) »، مطالعات روان‎شناسی و علوم تربیتی، دوره 3، شماره 2/2، ص102−112.
5. بخشی، حامد و فائزه اعظم کاری (1395)، بررسی نیم‏رخ مؤلفه‏های دین‏داری و تأثیرپذیری دینی مخاطبان فیلم‌های جشنواره رویش، دوفصلنامه علمی−پژوهشی دین و ارتباطات، سال بیست و سوم، شماره اول (پیاپی 49)، ص81−108.
6. بنسون، جان (1382)، اخلاق زیست‌محیطی، (ترجمه محمدمهدی رستمی‏شاهرودی)، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
7. حاجی‏زاده میمندی، مسعود و مریم بهارلوئی (1399)، «بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با مصرف آب (مطالعه موردی: زنان شهر اصفهان) »، جامعه‏پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال یازدهم، شماره دوم، ص57−88.
8. حبیبی، بینا و داود ابراهیم‏پور (1394)، «رابطه سرمایه اجتماعی و دین‏داری با احساس ارتباط و پیوستگی با طبیعت نزد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز»، مطالعات جامعه‌شناسی، سال هفتم، شماره بیست و ششم، ص85−98.
9. حقیقتیان، منصور (1393)، «تحلیلی بر رفتار زیست‌محیطی شهروندان اصفهان و عوامل موثر بر آن»، مطالعات و پژوهش‎های شهری و منطقه‎ای، سال ششم، شماره بیست و سوم، ص133−144.
10. حمایت‏خواه جهرمی، مجتبی؛ فرهنگ ارشاد، پروانه دانش، مهدی قربانی (1396)، «تأملی جامعه‏شناختی در باب مناسبات دانش، نگرش و رفتار زیست‌محیطی (مطالعه دانشجویان دانشگاه تهران)»، مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره 1، ص5−25.
11. دانشور راد، سیمین (1388)، «بررسی میزان علاقه و رفتار زیست‏محیطی دانش‎آموزان و معلمان نسبت به حفاظت از محیط زیست در مقطع دبیرستان شهر قم»، پایان‏نامه کارشناسی ارشد (استاد راهنما: سید محمد شبیری)، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران، رشته علوم تربیتی، گرایش برنامه‏ریزی درسی.
12. زاده موسوی، اسداله (1390)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر الگوی مصرف آب در شهر بابل»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، رشته علوم اجتماعی، گرایش جامعه‏شناسی.
13. زاهدی اصل، محمد و اعظم پیله‌وری (1395)، «فراتحلیل بر مطالعات حوزه اعتیاد و خانواده»، فصلنامه برنامه‏ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 8، شماره 28، ص8−46.
14. سهرابی‎فرد، نسرین (1385)، «مروری بر مبانی فراتحلیل»، فصلنامه روانشناسان ایرانی، سال سوم، شماره 10، ص169−171.
15. شریف‏زاده، حکیمه السادات؛ سید احمد میرمحمد تبار و صمد عدلی‏پور (1396)، «بررسی عوامل موثر بر نشاط اجتماعی در ایران»، فصلنامه راهبرد فرهنگ، شماره 40، ص159−180.
16. غریبه کلستان، رقیه و نسرین خدابخشی هفشجانی (1399)، «بررسی عوامل اجتماعی−فرهنگی مرتبط با کنش‏های زیست‌محیطی شهروندان (مورد مطالعه: شهروندان شهر خلخال)»، فصلنامه مطالعات رهبری فرهنگی، سال دوم، شماره 3، پیاپی 4، ص1−23.
17. طولابی زینب؛ یاسان‌الله پوراشرف و حیدر عباس‎پور (1396)، «فراتحلیل مطالعات فرسودگی شغلی در سازمان‏های آموزشی ایران؛ مطالعه موردی: مدارس ایران»، فصلنامه تعلیم و تربیت، دوره 34، شماره 3، پیاپی (135)، ص83−100.
18. فتحی، ضرغام؛ محمدامین کنعانی، حسن چاوشیان (1394)، «تحلیل رفتارهای زیست‌محیطی ساکنان شهر رشت با تأکید بر سبک زندگی»، جامعه‏پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره سوم، ص87−104.
19. قربانی‏زاده، وجه‏الله و سید طه حسن نانگیر (1393)، راهنمای کاربردی فراتحلیل با نرم افزار CMA2، تهران: انتشارات جامعه‏شناسان.
20. قربانی‏زاده، وجه‌الله؛ جعفر عباس‏پور و مهدی خیراندیش (1395)، «فراتحلیل عوامل موثر در استقرار دولت الکترونیک ایران»، فصلنامه مطالعات منابع انسانی، سال 6، شماره 19، ص1−26.
21. قربانی‏زاده، وجه‏الله و سارا بهفر (1392)، «فراتحلیل پژوهش‏های آمادگی الکترونیک سازمان در ایران»، فصلنامه مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات، سال 2، شماره 6، ص1−22.
22. کریمی، لیلا (1389)، «بررسی عوامل جامعه‏شناختی مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی (با تکیه بر رفتار مصرف آب) »، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما (امیر ملکی)، دانشگاه پیام نور، واحد تهران، دانشکده علوم انسانی، گروه جامعه‏شناسی، رشته جامعه‏شناسی.
23. کلانتری، عبدالحسین؛ مسعود کیانپور و وحید مزیدی شرف‏آبادی (1394)، «واکاوی جامعه‏شناختی احساسات شهروندان تهرانی به محیط زیست»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 4، شماره 2، ص301−322.
24. کلانتری، عبدالحسین؛ مسعود کیانپور و وحید مزیدی شرف‏آبادی و مجتبی لشکری (1395)، «بررسی عوامل اجتماعی موثر بر تعلق‎مندی نسبت به محیط زیست (مورد مطالعه: شهروندان شهر تهران) »، جامعه‏شناسی کاربردی، سال بیست و هفتم، شماره پیاپی (62)، شماره دوم، ص1-16.
25. کیانی سلمی، صدیقه و محسن شاطریان (1396)، «شناسایی عوامل اجتماعی-فرهنگی موثر بر حفظ محیط زیست (مطالعه موردی: شهروندان کاشان) »، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال ششم، شماره دوم، ص101-115.
26. محمدی، محمدعلی؛ ابوعلی ودادهیر، علیرضا سیفی و روشنک مشتاق (1391)، «فراتحلیل مطالعات فقر در ایران»، فصلنامه علمی−پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 45، ص7-43.
27. ملکی، امیر و پروین علی‎پور (1393)، «سنجش عوامل مؤثر بر محیط‎زیست‏گرایی زنان ایرانی»، زن در توسعه و سیاست، دوره 12، شماره 4، ص577-592.
28. میرزایی، الهام؛ نجلا حریری و داریوش مطلبی (1399)، «فراتحلیل عوامل موثر بر رفتار اطلاع‏یابی در ایران و جهان»، تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‏های عمومی، دوره 26، شماره 3، ص415-438.
29. میرفردی، اصغر (1397)، «نگرش محیط زیستی و ارتباط آن با میزان دینداری در نورآباد ممسنی»، فصلنامه علمی پژوهشی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال هفتم، شماره دوم، ص92-102.
30. مهرآبادی، اکرم (1398)، «پیش‎بینی رفتار حفاظت از محیط زیست براساس دانش، باورهای مذهبی و ویژگی‏های شخصیتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سید ابوالقاسم مهری‎نژاد، دانشگاه الزهراء، دانشکده روان‏شناسی و علوم تربیتی، رشته روان‏شناسی گرایش عمومی
31. نبوی، سید عبدالحسین و مرضیه شهریاری (1393)، «دین، اخلاق و محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 29، ص69-84.
32. نواح، عبدالرضا؛ شهروز فروتن‏کیا و محمد پورترکارونی (1390)، «بررسی رابطه بین میزان دینداری با ارزش‎ها و رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان (مطالعه موردی: شهر اهواز) »، مطالعات شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال اول، شماره اول، ص77-98.
33. Ayten, Ali, Hussain, Amjad(2017) The Relationship between Religiosity, Environmental Orientation and Environmental Behaviors: An Empirical Study with Turkish and British Muslim Samples, Marmara Universitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi, ISSN 1302-4973, p-p 27-44 DOI: 10.15370/maruifd.405066.
34. Ayten, Ali (2010) Sahip Olma’ mı ‘Emanet Görme’ mi? Çevre Bilinci ve Dindarlık Üzerine Bir Araştırma [Possession or Custodianship: An Empirical study on the relationship between environmental orientation, environmental behaviours and religiosity]”, 2010, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10 (2), p. 203-233.
35. Briguglio, Marie, Garcia-Munoz, Teresa, Neuman(2020) Environmental Engagement, Religion and Spirituality in the Context of Secularization, IZA – Institute of Labor Economics, No13946, p-p 1 – 26.
36. Fang, Wei-Ta, Kaplan, Ulas, Chiang, Yi-Te, Cheng, Chun-Teng (2020) Is Religiosity Related to Environmentally-Protective Behaviors Among Taiwanese Christians? A Structural Equation Modeling Study, Sustainability 2020, 12(21),p-p 1-12, 8999; https://doi.org/10.3390/su12218999.
37. Guth, J. L. and Green, J. C., Kellstedt L. A. , Smidt C. E (1995) Faith and the Environment: Religious Beliefs and Attitudes Towards Environmental Policy”, American Journal of Political Science, 1995, 39 (2), p. 364-382.
38. Hayes, B. C. and Marangudakis M.(2000) “Religion and Environmental Issues within Anglo-American Democracies”, Review of Religious Research, 42 (2), p. 159-174.
39. Kanagy,C. L. and Willits, F. K. (1993) A ‘Greening’ of religion? Some evidence from a Pennsylvania sample”, Social Science Quarterly,74 (3), p - p 674-683.
40. Kanagy, C. L. and Nelsen H. M. (1995)Religion and environmental Concern: Challenging the Dominant Assumption”, Review of Religious Research, 37 (1), p. 33-45.
41. Tucker, M. E. and Grim  J. A. (2001) The Emerging Alliance of World Religions and Ecology”. Daedalus, 130 (4), p. 1-22.
42. Tsimpo,C. and Wodon, Q (2016) Faith affiliation, religiosity, and attitudes towards the environment and climate change”, The Review of Faith - International Affairs, 2016, 14 (3), p. 51-64. 
43. Yang, Yu, Huang, Shizhi (2018) Religious Beliefs and Environmental Behaviors in China, Religions,No 9, 72;, p-p 1 - 12 doi:10.3390/rel9030072.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار