سنخ‎شناسی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی در شهرکرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

< p>قشر و طبقه اجتماعی به‌عنوان جنبه‎ای از هویت فردی و اجتماعی افراد، نقش مهمی در میزان و نوع دینداری آنان دارد به نحوی که شرایط اقتصادی−اجتماعیِ خاص افراد و گروه‎ها‎ کم و بیش آنها را به سوی سبک‎های خاص دینداری سوق می‎دهد؛ اما در مطالعات اخیرِ جامعه‎شناسی دین تا حد زیادی از توجه به قشر و طبقه اجتماعی غفلت شده است. ازاین‌رو در مقاله حاضر کوشش شده تا ضمن توجّه به مقوله قشر و طبقه اجتماعی، به ‎سنخ‌شناسی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی گوناگون در شهرکرد پرداخته شود. این پژوهش به روش کیفی و با رویکرد تفسیری و با الهام از رویکرد سنخ آرمانی ماکس ‎وبر انجام شده است. روش گردآوری داده‎ها مصاحبه نیمه‎ساخت‎یافته با 57 نفر از قشرهای مختلف مردم است که با نمونه‎گیری هدفمند انتخاب شده‎اند. داده‎ها براساس تکنیک تحلیل مضمون، ابتدا جمله به جمله کدگذاری و سپس مضامین فرعی و اصلی استخراج و تحلیل شده است. یافته‎ها، بیانگر نوعی تمایز در نگرش نسبت به مبانی باور دینی، عواطف و احساسات دینی (تجربه دینی) و همچنین رفتارها و کنش‎های دینیِ قشرها و طبقات اجتماعی سه‎گانه است؛ به نحوی که می‎توان از سه سنخ آرمانی دینداری با ویژگی‎ها و مختصات معین دینی سخن به میان آورد: «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی پایین» که شامل انواع دینداری «مناسکی»، «عاطفی»، «توسلی»، «تکلیفی»، «فقهی−تقلیدی»، «موروثی»، «تقدیرگرا» و «خرافه‎گرا» است؛ «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی متوسط» که شامل انواع دینداری «عقلانی»، «نوگرا»، «متعادل»، «رسمی» و «شریعت‌مدارانه»، است؛ و «سنخ آرمانی دینداری قشرها و طبقات اجتماعی بالا» که شامل انواع دینداری «اخلاق‎گرا»، «سلیقه‎ای» و «شخصی» است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Typology of Religiosity of Social Strata and Classes in Shahrekord

نویسندگان [English]

  • Omid Babaei
  • Mohammad javad Zahedi mazanderani
  • Amir Maleki
  • Azam Khatibi
Department of Sociology, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

< p class="a">Social class, as an aspect of individual and social identity of individuals, has an important role in the extent and type of their religiosity in a way that the specific socio-economic conditions of individuals and groups more or less lead them to specific styles of religiosity. Recent studies of the sociology of religion, however, have largely neglected attention to social class. Therefore, in the present article, we have attempted to pay attention to the typology of religiosity of different social strata and classes in Shahrekord, while paying attention to the category of social stratum and class. This research has been done in a qualitative manner with an interpretive approach inspired by the Max weber ideal type approach. The method of data collection was a semi-structured interview with 57 people from individuals who were selected by purposeful sampling. The data were first coded sentence by sentence based on the thematic analysis technique and then the main and sub-themes were extracted and analyzed. The findings indicate a kind of difference in attitudes towards the foundations of religious belief, religious feelings and emotions (religious experience) as well as religious behaviors and actions of the three social strata and classes. Thus, we can talk about three ideal types of religiosity with certain religious characteristics and coordinates: "The ideal type of religiosity of lower social classes and strata"; "The ideal type of religiosity of the middle social classes and strata", and the "ideal type of religiosity of the upper social classes and strata".

کلیدواژه‌ها [English]

  • typology of religiosity
  • social class
  • obligatory religiosity
  • sharia-oriented religiosity
  • ethical religiosity

مراجع

1. افروغ، عماد (1379)، چشم‌اندازی نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه، تهران: مؤسسه فرهنگ و دانش.
2. امیری، سیده سمانه و احمدرضا اصغرپور ماسوله (1395)، «ظهور دینداری گزینشی در دختران جوان؛ یک بررسی کیفی در شهر مشهد»، مجله علوم اجتماعی (فردوسی مشهد)، سال سیزدهم، ش2، ص1−22.
3. اینگلهارت، رونالد و پیپانوریس (1389)، مقدس و عرفی: دین و سیاست در جهان، ترجمه مریم وتر، تهران: کویر.
4. بوردیو، پی‎یر (1395)، تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
5. تامسون، کنت و دیگران (1387)، دین و ساختار اجتماعی، ترجمه علی بهرامپور و حسن محدثی گیلوایی، تهران: انتشارات کویر.
6. تصدّی کاری، علی؛ حسن محدثی گیلوایی و سعید معدنی (1399)، «سنخ‌شناسی دینداری در میان جوانان شهر رشت»، جامعه‎شناسی نهاد‎های اجتماعی، دوره هفتم، ش16، ص349−379.
7. جواهری، فاطمه (1386)، «کندوکاوی در آثار قشربندی جامعه: بررسی تأثیر پایگاه اجتماعی−اقتصادی دانشجویان بر گرایش‎ها و رفتار آنان»، پژوهش‌نامه علوم انسانی، ش53، ص83−116.
8. حسن‎پور، آرش و ثریا معمار (1394)، «مطالعه وضعیت دین‎ورزی جوانان با تأکید بر دینداری خود مرجع (ارائه یک نظریه زمینه‎ای)»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره هشتم، ش3، ص99−131.
9. رایت، اریک اولین و دیگران (1395)، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران: نشر لاهیتا.
10. زاهدی مازندرانی، محمدجواد (1372)، «مسائل نظری و شاخص‎های علمی قشربندی اجتماعی»، پژوهش و جامعه، ص148−163.
11. سراج‎زاده، حسین (1378)، «نگرش‎ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی و دلالت‎های آن برای نظریه سکولار شدن»، نمایه پژوهش، ش9 و 10، ص105−118.
12. شجاعی‎زند، علیرضا (1384)، «مدلی برای سنجش دینداری در ایران»، مجله جامعه‎شناسی ایران، دوره ششم، ش1، ص34−66.
13. صدری، احمد (1390)، جامعه‎شناسی روشنفکران ماکس وبر، ترجمه حسن آبنیکی، تهران: انتشارات کویر.
14. طالبان، محمدرضا (1399)، «تکثر مذهبی و التزام دینی در ایران»، جامعه‎شناسی نهادهای اجتماعی، ش7، ص125−147.
15. غلامی‎زاده بهبهانی، شیرین (1385)، «دینداری موازی؛ مطالعه دلایل جامعه‎شناسانه پیدایش آن»، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد جامعه‎شناسی، دانشگاه الزهراh.
16. فراستخواه، مقصود (1386)، «نمایی از دین ورزیدن طبقات متوسط جدید شهری»، برگرفته از وبلاگ شخصی: http://farasatkhah.blogsky.com.
17. کرامپتون، رزماری (1396)، طبقه و قشربندی اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ اول، تهران: نشر نی.
18. کرسول، جان (1394)، پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد، ترجمه حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: انتشارات صفار−اشراقی.
19. کلاهی، محمدرضا (1390)، «دینداری و جهانی شدن»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش24، ص65−94.
20. گرب، ادوارد (1381)، نابرابری اجتماعی: دیدگاههای نظریه پردازان کلاسیک و معاصر، ترجمه محمد سیاهپوش و احمد رضا غروی زاد، تهران: نشر معاصر.
21. گیدنز، آنتونی (1385)، جامعه‎شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
22. لوید، پیتر (1381)، تهیدستان شهری یا طبقه کارگر، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: نشر قطره.
23. مارکس، کارل (1400)، نقد فلسفه حق هگل، ترجمه محمود عبادیان، حسن قاضی مرادی، تهران: اختران.
24. محمدپور، احمد (1397)، ضدروش: زمینه‎های فلسفی و رویه‎های عملی در روش‎شناسی کیفی، تهران: نشر لوگوس.
25. ملک، حسن (1383)، جامعه شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
26. واخ، یواخیم (1389)، جامعه‎شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: سمت.
27. واینینگر، الیوت بی (1395)، پایه‎های تحلیل طبقاتی پی‎‎یر‎ بوردیو، در اریک اولین رایت و دیگران، رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ترجمه یوسف صفاری، تهران: نشر لاهیتا.
28. وبر، ماکس (1397)، جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: نشر ثالث.
29. همیلتون، ملکم (1387)، جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
30. Braun, V., & Clarke, V. (2006), Using Thematic Analysis in Psychology, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2: 77−101.
31. Khosrowkhavar, F. (2007), The New Religiosity in Iran, Social Compass, Vol. 54, No. 3: 453−463.
32. Koehrsen, J. (2018), Religious Tastes and Styles as Markers of Class Belonging: A Bourdieuian Perspective on Pentecostalism in South America, Sociology, Vol. 52, No. 6: 1237−1253.
33. Weber, M. (1949), The methodology of social sciences. Translated and Edited by Edward Shils and Henry Finch, Glencoe Illinois, the Free Press.
34. Wright, E. O. (1985), Classes. Verso: London.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار