عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پایبندی به سبک زندگی اسلامی در میان دانشجویان دانشگاه کاشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کاشان

چکیده

امروزه ما در زمینۀ پایبندی به سبک زندگی اسلامی، در معنایِ واقعیِ آن، شاهد برخی پارادوکس‎ها و چالش‎های بنیادی هستیم. برای پاسخ‎گویی به چرایی چنین پارادوکس‎ها و چالش‎هایی نیازمند بررسی‎های نظری و تجربی گسترده هستیم. جامعۀ آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه کاشان بوده است. روش این پژوهش از نوع روش پیمایشی و جمعیت نمونۀ آن 329 نفر بوده است. در این پژوهش از روش نمونه‎گیری طبقه‎ای استفاده شده است. آزمون‎های رابطۀ میان پایبندی به سبک زندگی اسلامی و ویژگی‎های عمومی پاسخ‌گویان نشان دادند که: محل تولد، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، رشتۀ تحصیلی، مقطع تحصیلی، قومیت و مذهب ارتباطی با میزان پایبندی به سبک زندگی اسلامی نداشته‎اند. در آزمون فرضیات پژوهش نیز نتایج زیر به‌دست آمد: 1. بین متغیرهای پایگاه اقتصادی−اجتماعی، سن، وضعیت تحصیلی و جمعیت خانوار پاسخ‎گویان و میزان پایبندی به سبک زندگی اسلامی در میان آنها رابطۀ معنادار وجود ندارد؛ 2. متغیرهای امکانات فرهنگی، عملکرد گروه مرجع جهانی و گذران اوقات فراغت تأثیر معنادار در پایبندی دانشجویان به سبک زندگی اسلامی ندارند؛ 3. بین متغیرهای عملکرد تربیتی و فرهنگی خانواده، سرمایۀ فرهنگی، عملکرد تربیتی و فرهنگی دانشگاه، سرمایۀ اجتماعی، عملکرد گروه دوستان در زمینۀ تربیتی و فرهنگی، عملکرد گروه مرجع ایرانی و عملکردِ رسانه‎های ارتباط ‎جمعی ایرانی با متغیر پایبندی به سبک زندگی اسلامی رابطۀ معنادار و مستقیم وجود دارد؛ 4. متغیر عملکرد رسانه‎های ارتباط ‎جمعی جهانی تأثیر معنادار و معکوس در پایبندی به سبک زندگی اسلامی دارد. در پایان پژوهش نیز راهکارهایی برای رویارویی با چالش‎های پایبندی به سبک زندگی اسلامی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social and Cultural Factors Effective on Commitment to Islamic Lifestyle among the Students in Kashan University

نویسنده [English]

  • Asadollah Babaiefard
Associate Professor of Sociology Department of Kashan University
چکیده [English]

Today, we are witnessing some fundamental paradoxes and challenges in regard with adhering to the Islamic Lifestyle in its true sense. To answer the question on the reason for such paradoxes and challenges, we need extensive theoretical and empirical studies. The method of research in this study was survey method. The sample population was composed of 329 subjects. The relationship between adherence to Islamic Lifestyle and general characteristics of respondents showed that The Place of Birth, Marital Status, Employment Status, Field of Study, Educational Level, Ethnicity and Religion did not affect the level of adherence to Islamic lifestyle. In the test of research hypotheses, the following results were obtained: 1. There is no meaningful relationship between variables of Socio-Economic Status, Age, Educational Status and Household Population of the respondents, and the level of Adherence to the Islamic Lifestyle. 2. The variables of Cultural Facilities, the Performance of the Global Reference Group and the Leisure Time do not have a significant effect on the Adherence of Students to the Islamic Lifestyle; 3. There was a significant relationship between the variables of Educational and Cultural Performance of the Family, Cultural Capital, Educational and Cultural Performance of the University, Social Capital, the Performance of the Friend Group in the Educational and Cultural field, the Performance of Iranian Reference Group and the Iranian Mass Media Performance with the variable of Adherence to the Islamic Lifestyle. 4. The variable of Global Mass Media Performance has a significant and reverse effect on Adherence to the Islamic Lifestyle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • educational performance of the family
  • educational performance of the university
  • performance of reference groups
  • communication media performance
  • adherence to Islamic lifestyle
  1. 1. آزاد‌ارمکی، تقی و وحید شالچی (1384)، «دو جهان ایرانی: مسجد و کافی‎شاپ»، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س1، ش۴.

    2. اباذری، یوسف و حسن چاوشیان (پاییز و زمستان 1381)، «از طبقۀ اجتماعی تا سبک‎ زندگی: رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌‎شناختی هویت اجتماعی»، نامۀ علوم اجتماعی، ش20.

    3. ابوالحسن، تنهایی و حسین شمسی خرمی (1388)، «بررسی رابطۀ جامعه‎شناختی باورهای دینی و سبک زندگی براساس نظریه و روش گافمن؛ مطالعۀ موردی کرمانشاه در سال 1388»، فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، بهار 1389، س3، ش6.

    4. افشانی، سیدعلی‌رضا؛ سیدپویا رسولی‎نژاد، محمد کاویانی و حمیدرضا سمیعی (1393 بهار و تابستان)، «بررسی رابطۀ سبک زندگی اسلامی با سلامت اجتماعی مردم شهر یزد»، دو فصلنامۀ مطالعات اسلام و روانشناسی، دورۀ 8، ش14، ص83−103.

    5. بابایی‌فرد، اسداله (1393)، عوامل اجتماعیفرهنگی مؤثر بر سبک زندگی اسلامی در شهر همدان (طرح پژوهشی)، همدان: ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان.

    6. باکاک، رابرت (۱۳۸۱)، مصرف، ترجمۀ خسرو صبری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.

    7. بیستونی، محمد (1390)، سبک زندگی اسلامی در قرآن، تهران: انتشارات بیان جوان.

    8. جنکینز، ریچارد (1381)، هویت اجتماعی، ترجمۀ تورج‌ یار‌احمدی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.

    9. جوادی‌آملی، عبدالله (1391)، مفاتیحالحیات، قم: انتشارات اسراء.

    10. حسین‌‎زاده فرمی، مهدی (1393 اردیبهشت و خرداد)، «ارزیابی تحلیلی وضعیت و تحولات سبک ‎زندگی در کشور در دهۀ اخیر، به سوی الگوی اسلامی ایرانی سبک ‎زندگی»، سومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، واکاوی مفاهیم و نظریه‎های رایج توسعه و تجارب ایران و جهان: به سوی نظریۀ اسلامی ایرانی پیشرفت.

    11. حمیدی، نفیسه و مهدی فرجی (1387)، «سبک زندگی و پوشش زنان در تهران»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، بهار 1387، س1، ش1.

    12. خوشنویس، ناهید (1389 مهرماه)، «رسانه و سبک زندگی»، مجلّۀ روابط عمومی.

    13. راودراد، اعظم (1388)، «نقش برنامه‎های دینی و غیردینی تلویزیون در افزایش یا کاهش دینداری»؛ فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 2، ش6.

    14. رحمت‌آبادی، الهام و حبیب آقابخشی (زمستان 1385)، «سبک زندگی و هویت اجتماعی جوانان»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، س5، ش20.

    15. رضادوست، کریم؛ علی‎حسین حسین‎زاده و حلیمه مصطفایی‌دولت‎آباد (1390)، «بررسی جامعه‎شناختی برخی از عوامل مؤثر برمیزان دینداری؛ مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز»، فصلنامۀ برنامهریزی و رفاه و توسعۀ اجتماعی، ش10.

    16. رضوی‎زاده، سیدنورالدین (پاییز 1384)، «بررسی تأثیر رسانه‎ها بر تمایل به تغییر سبک ‎زندگی روستایی»، «فصلنامۀ علوم اجتماعی»، ش31.

    17. ریتزر، جورج (1377)، نظریۀ جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ‎ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

    18. شالچی، وحید (1386)، «بررسی دو سبک زندگی متخالف اسلام‎گرای انقلابی و پسامدرن»، رسالۀ کارشناسی ارشد جامعهشناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.

    19. طالبان، محمدرضا (1388)، «چارچوبی مفهومی برای پیمایش دینداری در ایران»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، س1، ش2.

    20. فاضلی، محمد (1386 پاییز)، «تصویری از سبک زندگی فرهنگی جامعۀ دانشجویی»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، س1، ش۱.

    21. فاضلی، محمد (۱۳۸۲)، مصرف و سبک زندگی، تهران: انتشارات صبح صادق.

    22. فکوهی، ناصر (1387)، «خرده‎فرهنگ‎های اقلیتی و سبک زندگی؛ روندها و چشم‎اندازها در ایران»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، س1، ش۱، پاییز 1386.

    23. قربانی، نادیه؛ مهرانگیز شعاع‎کاظمی و الهه حجازی (پاییز و زمستان 1396)، «بررسی رابطۀ سبک زندگی اسلامی با سلامت روان زنان هیئت علمی دانشگاه‎های شهر تهران»، پژوهشنامۀ سبک زندگی، ش5، ص61−78.

    24. کاویانی، محمد (1398)، سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    25. کوزر، لوئیس (۱۳۷۷)، زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعهشناسی، ترجمۀ محسن ثلااثی، تهران: انتشارات علمی.

    26. گیدنز، آنتونی (1380)، پیامدهای مدرنیته، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.

    27. گیدنز، آنتونی (1382)، فراسوی چپ و راست، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

    28. مجلسی، محمدباقر (1383)، حلیهالمتقین، قم: انتشارات ارمغان طوبی.

    29. مختاری، مرضیه و جواد نظری (1389)، جامعهشناسی کیفیت زندگی، تهران: انتشارات جامعه‎شناسان.

    30. مهدوی‎کنی، محمدسعید (1387الف)، دین و سبک زندگی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقj.

    31. مهدوی‌کنی، محمدسعید (پاییز 1387ب)، «مفهوم سبک زندگی و گسترۀ آن در علوم اجتماعی»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، س1، ش۱.

    32. میرفردی، اصغر؛ مریم مختاری و عبدالله ولی‎نژاد (1396)، «میزان دینداری و ارتباط آن با استفاده از شبکه‎های اجتماعی اینترنتی؛ مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یاسوج»، فصلنامۀ جامعهشناسی کاربردی، س28، ش2.

    33. وبر، ماکس (1383)، دین، قدرت، جامعه، ترجمۀ احمد تدین، تهران: انتشارات هرمس.

    34. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1382)، ارزشها و نگرشهای ایرانیان: یافتههای پیمایش در 28 استان کشور، موج دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر انتشارات طرح‎های ملی.

    35. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1395)، ارزشها و نگرشهای ایرانیان: یافتههای پیمایش در 28 استان کشور، موج سوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ دفتر طرح‎های ملی با همکاری مرکز ملی رصد اجتماعی.

    36. Adler, Alfred; 1956, The Individual Psychology of Alfred Adler: A Systematic Presentation in Selections from His Writings, First edition, New York, Basic Books.

    37. Ameli, Saied Reza; 2002, Globalization, Americanization and British Muslim Identity, London, Islamic College for Advanced Studies Press.

    38. Barney, Darin; 2004, The Network Society, United Kingdom and United States of America, Polity Press.

    39. Beck, Ulrich; 1995, The Reinvention of Politics: Towards a Theory of Reflexive Modernization, in: Ulrich Beck, Anthony Giddens and Scott Lash, Reflexive Modernization: Politics, Tradition, and Aesthetics in the Modern Social Order, United Kingdom and United States of America, Polity Press in association with Blackwell Publishers.

    40. Bell, David; Joanne Hollows; 2005, Ordinary Lifestyles: Popular Media, Consumption and Taste, Open University Press.

    41. Bell, David; Joanne Hollows; 2006, Historicizing Lifestyle: Mediating Taste, Consumption and Identity from 1900 to 1970, UK, Ashgate Publishing Limited.

    42. Benedikter, Ronald; Juergen Smeyer, H, Anheier; 2011, Life Style, The Sage Encyclopedia of Global Studies.   

    43. Bourdieu, Pierre; 1984, Distinction, NewYork, Routledge & Kegan Paul.

    44. Hall, Stuart; 1996, The Question of Cultural Identity, in: Stuart Hall, David Held and Tony Mc Grew; Modernity and its Futures: Understanding Modern Societies, An Introduction, United Kingdom and United States of America, Polity Press in association with Blackwell Publishers.

    45. Held, David; Anthony Mc Grew; 2002, Globalization / Anti − Globalization, United Kingdom and United States of America, Polity Press in association with Blackwell Publishers.

    1. 46.  Keeble, Leigh; Brian D. Loader (Editors); 2002, Community Informatics: Shaping Computer − Mediated Social Relations, Routledge.

    47. Lechner, Frank J; John Boli (Editors); 2003, The Globalization Reader, United Kingdom and United States of America, Blackwell Publishing.

    48. Mathews, Gordon; 2000, Global Culture / Individual Identity: Searching for Home in the Cultural Supermarket, London and New York, Routledge.

    49. McRobbie, Angela; 2007, The Uses of Cultural Studies, London, Thousand Oaks, New Delhi, SAGE Publications.

    50. Mohammadi, Ali; 2003, Iran and Modern Media in the Age of Globalization, in: Iran Encountering Globalization: Problems and Prospects, Edited by: Ali Mohammadi, London and New York, Routledge Curzon.

    51. Noble, Trevor; 2000, Social Theory and Social Change, Palgrave Publishers.

    52. Parsons, Talcott; 1964, The Social System , NewYork, A Free Press Paper Back & Macmillan Publications.

    53. Shahabi, Mahmood; 2006, Youth Subcultures in Post−Revolution Iran: An Alternative Reading, in: Global Youth? Hybrid Identities, Plural Worlds, Edited by: Pam Nilan and Carles Feixa, London and New York, Routledge.

    54. Sobel, Michel E; 1981, Lifestyle and Cocial Structure: Concepts, Definitions, Analyses, Academic Press.

    55. Vanfossen, B; 1979, The Structure of Social Inequality, Little Brown & Co. Publications.

    56. Veal, Anthony James; 2005: Lifestyle and Leisure: A Review and a Bibliography, Centre for Leisure and Tourism Studies, Sydney, University of Technology.