اولویت‎بندی و وزن‎دهی ابعاد شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی جهت سنجش آن در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام صادق

2 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ارزیابی وضعیت عینی تحقق عدالت اجتماعی در جامعه، ازجمله الزامات مهم حکمرانی ملی در جمهوری اسلامی ایران است. یکی از روش‎های متداول جهانی در این زمینه، بهره‎گیری از فناوری «شاخص ترکیبی» است. شاخص‎های ترکیبی امروز به نحو گسترده در دنیای معاصر متداول شده و عملاً به جهت ماهیت ارزشی و جهت‎‎گیرانه آن، به‎عنوان یکی از سازوکارهای حکمرانی جهانی مورد بهره‎برداری قرار می‎گیرند. پژوهش حاضر حسب یک نظریه مبنا و شاخص ترکیبی مستخرج از آن پیرامون عدالت اجتماعی در ایران، به اولویت‎بندی ‎بخش‎های مختلف شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی در ایران پرداخته است. «وزن‎دهی» یکی از ارکان حیاتی شاخص‎های ترکیبی متداول بوده که به طور عمده مبتنی بر یک نظریه مشخص یا دیدگاه خبرگانی، سامان می‎پذیرد. در این مقاله با بهره‎گیری از روش تحلیل سلسله‌مراتبی بهبودیافته فازی (FAHP) ابعاد شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی براساس نظر خبرگان حوزه عدالت وزن‌دهی و اولویت‌بندی شده است. نتایج این مطالعه حاکی است در 5 طبقه و سه حوزه اصلی شاخص ترکیبی، بخش‎های بازار کار، فقر و آموزش (در حوزه تبادلات اقتصادی)، بخش روابط خانوادگی (در حوزه تعاملات اجتماعی) و بخش عدالت سیاسی و مدنی (در حوزه حکمرانی سیاسی) از بالاترین وزن اهمیت از دیدگاه خبرگان جهت تحقق عدالت اجتماعی در ایران برخوردار هستند. حسب این وزن‎دهی، نتایج شاخص در 5 طبقه اصلی برای سال‎های 1385 تا 1397 در جمهوری اسلامی ایران، گزارش شده است. حسب این نتایج، بالاترین کاهش نمره در طبقه «عدالت در تعاملات اجتماعی» و بالاترین افزایش نمره در طبقه «ضمان اجتماعی» (عدالت در سلامت و آموزش) بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritizing Various Dimensions of the Composite Index of Social Justice for Assessing it in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • ali mostafavisani 1
  • hosein sarabadani 1
  • Seyed Ehsan Khandoozi 2
1 isu
2 Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

Assessing the status of social justice is one of the important requirements of national governance in Iran. One of the common tools in this area is to design "composite indicators”. The composite indices as tools of governance have an effective role in identifying the status quo and designing regulatory interventions to achieve the required status. According to designing composite index with respect to Islamic theoretical foundations, this study assesses the sections of composite index for Iran. Weighting is an important part of methodology constructing composite index, which is mainly based on the perspective of the elite or a theoretical foundation. The method of this study for weighting and assessing is Fuzzy Analytic Hierarchy (FAHP). The results of this study show that in 5 sections and three main areas of the composite index, labor market, poverty and education (in the field of economic exchanges), family (in the field of social interactions) and political justice (in the field of political governance) were known as the most influential components in the realization of social justice in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • composite index
  • FAHP
  • economic justice
1. امامی، سیدمجتبی؛ مسعود بنافی و سیدعلیرضا سجادیه (1389)، «تحلیلی انتقادی بر به‎کارگیری شاخص‎های مرسوم جهانی توسعه»، دو فصلنامه برنامهوبودجه، ش110.
2. بنافی، مسعود (1395)، نقش شاخصها در حکمرانی جهانی: کاوشی برای فهم دستور کار جمهوری اسلامی ایران در عرصه شاخصها، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
3. پیغامی، عادل (1394)، «درآمدی بر اهمیت اندازه‎گیری و سنجه‎ها در الگوی اسلامیایرانی پیشرفت، سلسله‌نشست تک‎نگاشت‎های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، ش41، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
4. پیله فروش، میثم (1387)، «شاخص‎های عدالت اقتصادی و اندازه‎گیری آن»، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد دانشگاه امام صادقj.
5. تراب‎زاده، محمدصادق؛ سیدعلیرضا سجادیه، علی مصطفوی و حسین سرآبادانی (1399)، نظریه اسلامی عدالت اجتماعی در اندیشه متفکران دینی معاصر، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقj.
6. خامنه ای، سید علی (1396)، بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، برگرفته از https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36775
7. خامنه ای، سید علی (1397)، بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، برگرفته از https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=41740
8. خامنه ای،سیدعلی (1397)، بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، برگرفته ازhttps://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39272
9. خاکی، غلامرضا (1378)، روش تحقیق، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات علمی کشور.
10. خاندوزی، احسان و سیدمحمدرضا سیدنورانی (1391)، «شاخص‎سازی عدالت اقتصادی با رویکرد اسلامی در اقتصاد ایران (با استفاده از روش نماگرهای ترکیبی)، رساله دکتری دانشگاه علامه طباطبایی.
11. خاندوزی، سیداحسان؛ علی مصطفوی‌ثانی و حسین سرآبادانی تفرشی (1398)، شاخصی برای عدالت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقj.
12. خاندوزی، سیداحسان؛ علی مصطفوی‌ثانی و حسین سرآبادانی تفرشی (تابستان 1399)، «طراحی و برآورد شاخص ترکیبی عدالت در ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 27، ش102، ص541.
13. رمضانیان، محمدرحیم؛ میثم شاوردی و رضا پورجهانی (1391)، «ارائه مدل انتخاب تأمین‎کننده به کمک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی»، فصلنامه مدیریت زنجیره تأمین، سال چهاردهم، ش3، ص315.
14. عزتی، مرتضی (1393)، «تدوین شاخص ترکیبی عدالت بر پایه قانون اساسی ج.ا ایران و سنجش آن طی یک دوره هشت‎ساله»، فصلنامه راهبرد اقتصادی، ش10، ص205241.
15. عیوضلو، حسین (1386)، شاخصهای عدالت اقتصادی، گزارش پژوهشی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
16. مصطفوی‌ثانی، علی و حسین سرآبادانی تفرشی (بهار و تابستان 1398)، «سنجش و کاربست شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی اتحادیه اروپا (SJI) در ایران»، دوفصلنامه مطالعات علمی و سیاستهای اقتصادی، س15، ش1، شماره پیاپی 111.
17. موسوی و مدیری (1394)، «اولویت‎سنجی شاخص‎های عدالت اسلامیایرانی در تحقق آمایش سرزمین و توسعه‎ای متعادل در ایران»، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 24، ش95، ص1738.
18. Helmy, H. E. (2013), An approach to quantifying social justice in selected developing countries. International Journal of Development Issues, 12(1), 67-84.
19. Helmy, H. E. (2017), Three years after their first social justice index: how well did LDCs perform? . International Journal of Development Issues, 16(1), 107-128.
20. Merkel, W. (2002), Social justice and the three worlds of welfare capitalism. European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie, 43 (1), 59-91.
21. Merkel, W., & Giebler, H. (2009), Measuring social justice and sustainable governance in the OECD. Sustainable governance indicators, 187-215.
22. Nardo, M., Saisana, M., Saltelli, A., Tarantola, S., Hoffman, A., & Giovannini, E. (2005), Handbook on constructing composite indicators.
23. Schraad-Tischler, D. (2011), Social Justice in the OECD: How Do the Member States Compare? : Sustainable Governance Indicators 2011. Bertelsmann Stiftung.