حکیمانه بودن هنجارگذاری و اثر آن بر پیشگیری از کجروی از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشجو دکترا رشته جامعه شناسی سیاسی دانشگاه آزاد واحد نراق

چکیده

فرایند پیشگیری و کنترل آسیبهای اجتماعی در دین اسلام، از مرحله هنجارگذاری شروع و تا مراحل اجتماعی کردن، درمان، جامعه­پذیری مجدد و مجازات کجروان ادامه پیدا می­کند. هدف از این پژوهش، ارائة معیارها و ویژگیهای حاکم بر نظام هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم است. سؤال اصلی پژوهش این است که: فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه­های قرآن کریم چیست و چگونه می­تواند اجرای صحیح آن در مقام عمل، از کجروی پیشگیری کند؟
فرایند پیشگیری و کنترل آسیبهای اجتماعی در دین اسلام، از مرحله هنجارگذاری شروع و تا مراحل اجتماعی کردن، درمان، جامعه­پذیری مجدد و مجازات کجروان ادامه پیدا می­کند. هدف از این پژوهش، ارائة معیارها و ویژگیهای حاکم بر نظام هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم است. سؤال اصلی پژوهش این است که: فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه­های قرآن کریم چیست و چگونه می­تواند اجرای صحیح آن در مقام عمل، از کجروی پیشگیری کند؟
این تحقیق که نوعی تفسیر موضوعی قرآن کریم محسوب می شود، با روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی و با مراجعه به آیات مرتبط با موضوع مورد تحقیق و کدگذاری و تحلیل این آیات انجام گرفته است. محورهای مهم در فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه­های قرآن، عبارتند از: پذیرش هنجارگذار بودن خداوند؛ تعیین هنجارهای مورد نیاز از طرف خداوند؛ مقترن و ابهام نداشتن هنجارها؛ زمینه سازی برای پذیرش هنجارها؛ جعل نکردن هنجارهای شکننده؛ رعایت راحتی اشخاص در جعل هنجار؛ معیار عقلی داشتن هنجارگذاری؛ ممنوعیت جعل هنجار برای ویژه خواری؛ محدود بودن هنجارهای منع کننده رفتار؛ تحریف نکردن هنجارهای مبتنی بر حق؛ تسهیل کننده بودن هنجاراجتماعی؛ بهنجار نشدن هنجارشکنی به جهت کثرت متخلفان از آن هنجار؛ جواز نقض هنجار برای مصلحت مهم تر؛ انعطاف در هنجارگذاری و اجرای هنجار. رعایت صحیح این موارد در فرایند هنجارگذاری، تعهد درونی به اجرای هنجار را تقویت کرده و احتمال نقض آن را کم می کند و سبب پیشگیری از کجروی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rationality of Setting the Norms and Its Impact on the Prevention of Deviance from a Quranic Perspective

نویسندگان [English]

  • Mohammad Davari 1
  • *Ali *Qorbani 2
1 Assistant Professor, Department of Sociology, Research Institute of Hawzah and University
2 PhD student in Political Sociology, Islamic Azad University of Naraq
چکیده [English]

The process of prevention and control of social harms in Islam begins with setting the norms and goes through socializing, curing, re-socializing, and punishment of the deviant. The aim of this research is to present the criteria and principles of setting the norms based on the teachings of the Holy Quran. The main question of the research is: What is the process of setting the norms based on the teachings of the Holy Quran and how can its proper implementation prevent from deviance?
This research that is a sort of theme-based Quranic interpretation has been done by documentary method and qualitative content analysis of the relevant verses. The major pillars of the process of setting the norms based on Quranic perspectives are: acknowledging God’s norm-setting status; defining of the norms by God; internal compatibility of norms and their clarity; modification of the conditions for acceptance of the norms; not setting tenuous norms; observing convenience of individuals in setting the norms; the rational basis of setting the norms; the prohibition of setting norms for privilege; limiting the restricting norms; not distorting righteous norms; facilitating characteristic of social norms; non-probability of normalization of norm-breaking because of the multiplicity of norm-breakers; the probability of breaking the norm for a more expedient concern; flexibility in setting and implementing the norms. The correct observation of these items in norm-setting process strengthens the internal commitment for implementing the norms, reducing the probability of its breakage and prevents from deviance

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • prevention of crime
  • setting the norms
  • law-making
  • social control
قرآن کریم ترجمه ناصر مکارم شیرازی (نسخه کامپیوتری نور).
 قرآن کریم ترجمه محمد مهدی فولادوند(1384) و (نسخه کامپیوتری نور).
قرآن کریم ترجمه رضایی اصفهانی و همکاران(نسخه کامپیوتری نور).
نهج البلاغه (صبحی صالح)
ابن بابویه، محمد بن على‏(1366)، علل الشرائع، چ 6، ترجمة هدایت الله‏ مسترحمى، تهران: کتاب فروشی مصطفوی.
آرون، ریمون(1377)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، چ4، ترجمة باقر پرهام،
حرعاملی، محمد بن حسن (1414)، وسائل الشیعه، ج28، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
خسروشاهی، قدرت‌الله (1386)، پیشگیری از جرم در آموزه‌های قرآن، رساله دوره دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
رضایی اصفهانی، محمد علی(1391)، تفسیر قرآن مجید(مهر جوان)(یک جلدی)، چ2، قم، نسیم حیات. رفیع پور، فرامرز(1378)، آنومى یا آشفتگى اجتماعى: پژوهشى در زمینه پتانسیل آنومى در شهر تهران، چ 1، تهران، سروش.
رنجبر، هادی و دیگران (1391)، نمونه‌گیری در پژوهشهای کیفی: راهنمایی برای شروع، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، س 10، ش 3، ص 238ـ250.
ساروخانی، باقر(1377)، دائرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، دانشگاه تهران.
سلیمی، علی و محمد داوری (1391)، جامعه شناسی کجروی، قم،پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سلیمی، علی و محمد داوری (1391)، جامعه‌شناسی کجروی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 
صدیق اورعی، غلامرضا (1382)، بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام، تهران، اداره کل پژوهش‌های سیما.
صدیق اورعی، غلامرضا، (1374) جامعه شناسی مسائل اجتماعی جوانان، چ1، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله (1383)، آسیب‌شناسی اجتماعی: جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی، چ 1؛ تهران، آن.
طباطبایی، محمد حسین(1374)، المیزان، ترجمة سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 2، 4 و 7، قم، دفتر نشر اسلامی.
العوجی، مصطفی (1987)، دروس فی علم الجنایی، ج 2، چ 1، بیروت:‌ مؤسسه النوفل.
قائم مقامى، فرهت; نظام گسیختگى و انحرافات اجتماعى(1355)، تهران، مؤسسه انتشارات روشنفکر.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق)، الکافی، ج 1، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کوئن، بروس(1372)، مبانی جامعه شناسی، ترجمه و اقتباس غلامعباس توسلی و رضا فاضل، چ1، تهران، سمت.
گسن، ریمون (1370)، مقدمه‌ای بر جرم‌شناسی، ترجمه مهدی کی‌نیا، چ 1، تهران: ]بی جا[.
لنسکی، گرهارد ایمنیوئل(1370)، سیر جوامع بشری، ترجمه ناصر موفقیان، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
 محسنی‌ تبریزی، علیرضا، علی سلیمی (1391)، «تحلیل محتوای کیفی قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی»، روش‌شناسی علوم انسانی، 18(72)، ص 135ـ158.
مندراس، هانری و ژرژ گورویچ(1356)، مبانی جامعه شناسی، چ4، تهران، مؤسسة سیمرغ.
    میرخلیلی، سید محمود (1385)، پیشگیری وضعی از بزهکاری: با نگاه به سیاست جنایی اسلام، رسالة دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران.
وبر، ماکس (1374)، اقتصاد و جامعه: مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی اقتصادی، جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمة عباس منوچهری، مهرداد ترابی‌نژاد، مصطفی عمادزاده، تهران، مولی.
 عیاشی، محمد بن مسعود(1380)، کتاب التفسیر، تهران، چاپخانه علمیه
ابن بابویه، محمد بن علی(۱۳۸۷)، امالی الصدوق، ترجمه کریم فیضی، قم، تهذیب.