مطالعه تطبیقی آرای جامعه‌شناسانه فارابی و ابن‌خلدون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه‌‌شناسی گرایش اقتصاد و توسعه دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌‌ریزی و رفاه دانشگاه علامه تهران

چکیده

مباحث مطرح‌شده در علوم اجتماعی، به‌طور عمده به جامعه‌شناسان غربی نسبت داده شده است. در این میان، شرق‌شناسان نیز براساس آرای ابن‌خلدون تلاش کرده‌اند تا وی را در جامعه‌شناسی پیشگام معرّفی کنند؛ زیرا نگاه ساختاری و کلان وی به پدیده‌های اجتماعی، اصالت قائل شدن برای جمع و تکیه بر تجربه و نقل، جامعه‌شناسی او را به کلاسیک‌ها نزدیک کرده است.
اما براساس دیدگاه اسلامی و با تکیه بر روش‌شناسی ملاصدرا، عقاید فارابی نیز به عنوان یک جامعه‌شناس قابل بررسی و تأمل است. وی در مطالعه پدیده‌های اجتماعی، حس و تجربه را در کنار عقل نظری و عملی به کار می‌گیرد و نیز علاوه بر اصالت دادن به فرد، تأثیرپذیری انسان از پدیده‌های اجتماعی را نادیده نمی‌گیرد.
بر این اساس، مقاله حاضر به مقایسه عناصر جامعه‌شناختی نظریه‌های ابن‌خلدون و فارابی می‌پردازد. همچنین مباحث واقع‌گرایی، گونه‌شناسی، بحث علیت، سوژه و ابژه، الگوی پیشرفت جوامع و تفکرهای اسلامی در آثارشان مطرح خواهد شد و درنهایت، فارابی به عنوان پایه‌گذار جامعه‌شناسی اسلامی معرفی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

مطالعه تطبیقی آرای جامعه‌شناسانه فارابی و ابن‌خلدون

نویسندگان [English]

  • Mahsa Larijani 1
  • Mahdiyeh Larijani 2
1 PhD student in Sociology (Economy and Development Specialization), Tehran university
2 MA student in Planning and welfare, Allama Tabatabayee University of Tehran
چکیده [English]

مباحث مطرح‌شده در علوم اجتماعی، به‌طور عمده به جامعه‌شناسان غربی نسبت داده شده است. در این میان، شرق‌شناسان نیز براساس آرای ابن‌خلدون تلاش کرده‌اند تا وی را در جامعه‌شناسی پیشگام معرّفی کنند؛ زیرا نگاه ساختاری و کلان وی به پدیده‌های اجتماعی، اصالت قائل شدن برای جمع و تکیه بر تجربه و نقل، جامعه‌شناسی او را به کلاسیک‌ها نزدیک کرده است.
اما براساس دیدگاه اسلامی و با تکیه بر روش‌شناسی ملاصدرا، عقاید فارابی نیز به عنوان یک جامعه‌شناس قابل بررسی و تأمل است. وی در مطالعه پدیده‌های اجتماعی، حس و تجربه را در کنار عقل نظری و عملی به کار می‌گیرد و نیز علاوه بر اصالت دادن به فرد، تأثیرپذیری انسان از پدیده‌های اجتماعی را نادیده نمی‌گیرد.
بر این اساس، مقاله حاضر به مقایسه عناصر جامعه‌شناختی نظریه‌های ابن‌خلدون و فارابی می‌پردازد. همچنین مباحث واقع‌گرایی، گونه‌شناسی، بحث علیت، سوژه و ابژه، الگوی پیشرفت جوامع و تفکرهای اسلامی در آثارشان مطرح خواهد شد و درنهایت، فارابی به عنوان پایه‌گذار جامعه‌شناسی اسلامی معرفی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • فارابی
  • ابن‌خلدون
  • واقع‌گرایی
  • گونه‌شناسی
  • الگوی پیشرفت

مراجع

آرون، ریمون (1381)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر نی.
آزاد ارمکی، تقی (1376)، جامعه‌‌شناسی ابن‌خلدون، تهران: تبیان.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1382)، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، ج1، تهران: علمی _ فرهنگی.
اخلاق (1388)، «فارابی و ماکیاولی»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی (آیینه معرفت)، ص144_177.
بارونز و بکر (1358)، تاریخ اندیشه اجتماعی، ترجمه جواد یوسفیان و علی‌‌اصغر مجیدی، تهران: کتاب‌‌های جیبی.
بعلی، فواد (1382)، جامعه، دولت، شهرنشینی، تفکر جامعه‌‌شناختی ابن‌خلدون، ترجمه غلامرضا جمشیدیها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پارسانیا، حمید (1389)، روش‌‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم: کتاب فردا.
ثقفی، سیدمحمد (1390)، ابن‌خلدون: نخستین جامعه‌‌شناس مسلمان، تهران: جامعه‌‌شناسان.
حسین، طه (1936)، فلسفه ابن‌خلدون الاجتماعیه، ترجمه عبداله عنان، قاهره: [بی‌‌نا].
خوشرو، غلامعلی (1372)، شناخت انواع اجتماعات از دیدگاه فارابی و ابن‌خلدون، تهران: اطلاعات.
رکابیان، رشید (1391)، «اندیشه سیاسی فارابی و اگوستین قدیس»، فصلنامه تخصصی معارف اسلامی (کوثر معارف)، س8، ش21، ص193_226.
شجاعی‌زند، علیرضا (1387)، «چرا ابن‌خلدون بنیانگذار جامعه‌‌شناسی نشد»،پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، ص13_37.
شریف (1362)، تاریخ فلسفه در اسلام، ج1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فارابی، ابونصر محمد (1358)، سیاست مدنیه، ترجمه سیدجعفر سبحانی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
فدایی مهربانی، مهدی (1388)، پیدایی اندیشه سیاسی عرفانی در ایران از عزیز نسفی تا صدرالدین شیرازی، تهران: نشر نی.
فلامکی، محمد منصور (1367)، فارابی و سیر شهروندی در ایران، تهران: نقره.
مهاجرنیا، محسن (1380)، اندیشه سیاسی فارابی، قم: بوستان کتاب.
نفیسی، محمود (1368)، سیری در اندیشه‌‌های اجتماعی مسلمین، تهران: امیری.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار