مبانی ارزش‌شناختی جامعه‌شناسی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله با رویکردی منطقی ‐ فلسفی به بررسی سه مسئلة بنیادی در موضوع جایگاه ارزش‌ها در علم، یعنی مسئلة «است ‐ باید»، نسبیت‌گرایی ارزشی و بی‌طرفی یا جانبداری ارزشی می‌پردازد. روشن است که اگر جامعه‌شناسی اسلامی بخواهد به عنوان یک پارادایم توانمند و تأثیرگذار در عرصة علوم اجتماعی ظاهر شود، ناگزیر باید موضع خود را نسبت به این‌گونه مسائل پارادایمی به گونه‌ای مشخص کند که امکان مقایسه با پارادایم‌های موجود فراهم شود. محورهای اصلی مورد تأکید این مقاله عبارت است از: امکان استنتاج احکام هنجاری از گزاره‌های توصیفی و بالعکس، رد نسبیت‌گرایی ارزشی بر پایة پذیرش مبانی فطری برای ارزش‌های اخلاقی و حقوقی و لزوم جانبداری ارزشی در علم به عنوان یک آرمان و در عین حال، تلاش برای افزایش عینیت در مباحث توصیفی و تبیینی علم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Foundations of Value Theory in Islamic Sociology

نویسندگان [English]

  • Mahmood Rajabi 1
  • Hossein Bostan(Najafi) 2
1 Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute
2 Faculty Member of the Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

The author of the present paper views the status of values through a philosophical-logical approach from three perspectives: the question of "it is and should be", value relativism, and value neutrality or value partiality. Obviously, if Islamic sociology is seeking to act as a powerful and influential paradigm in the field of social sciences, it will have to clarify its position in relation to such paradigm issues in way that it is possible to make a comparison between them and current paradigms.  Main items which have been highlighted by the author of this paper are as follows: possibility of deduction of normal rules from descriptive statement and vice versa; rejection of value relativism based on the acceptance of foundations of fitrah (fundamental nature) concerning legal and moral values; necessity of value partiality in science as an ideal; and seeking to increase objectivity of analytical and descriptive issues of sciences.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Islamic Sociology
  • Science and Values
  • the Question of "It Is and Should Be"
  • Value Relativism
  • Value Impartiality  

مراجع

آدلر، مورتیمر جروم (1379)، ده اشتباه فلسفی، ترجمه انشاء‌الله رحمتی، تهران: الهدیٰ.
اسکیدمور، ویلیام (1375)، تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمه علی‌اصغر مقدس و همکاران، تهران: تابان.
ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
اینکلس، الکس (1353)، جامعه‌شناسی چیست؟، ترجمه مشفق همدانی، تهران: کتاب‌های سیمرغ.
بستان، حسین و همکاران (1384)، گامی به سوی علم دینی(1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
تریگ، راجر (1384)، فهم علم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر نی.
جوادی آملی، عبدالله (1377)، شریعت در آیینه معرفت، قم: مرکز نشر اسراء.
الخرّازی، السید محسن (1418)، بدایهٔ المعارف الالهیهٔ فی شرح عقائد الامامیه، ج2، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعهٔ لجماعهٔ المدرسین فی الحوزهٔ العلمیه.
الرازی النجفی، محمدتقی (بی‌تا)، هدایهٔ المسترشدین، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعهٔ لجماعهٔ المدرسین فی الحوزهٔ العلمیه.
رفیع‌پور، فرامرز (1360)، کندوکاوها و پنداشته‌ها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
السبحانی، جعفر (1420)، رسالهٔ فی التحسین والتقبیح، قم: مؤسسه الامام الصادق(ع).
سروش، عبدالکریم (1363)، «مطهری و ارتباط جهان‌بینی و ایدئولوژی»، یادنامة استاد شهید مرتضی مطهری، ج2، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
الصدر، السید محمدباقر (1405)، بحوث فی علم الأصول، ج7، تقریر السید محمود الهاشمی، قم: المجمع العلمی للشهید الصدر.
الطباطبایی، السید محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج20، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
الغروی الاصفهانی، محمد‌حسین (1375)، نهایهٔ الدرایهٔ فی شرح الکفایه، ج3، تحقیق رمضان قلی‌زاده المازندرانی، قم: سیدالشهدا(ع).
گلدمان، لوسین (1357)، فلسفه و علوم انسانی، ترجمه حسین اسدپور پیرانفر، تهران: جاویدان.
گیدنز، آنتونی (1383)، چکیدة آثار آنتونی گیدنز، ویرایش فیلیپ کسل، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
مصباح یزدی، محمدتقی (1367)، دروس فلسفة اخلاق، تهران: اطلاعات.
مصباح یزدی، محمدتقی (1365)، آموزش فلسفه، ج2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1371)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران و قم: صدرا.
المظفر، محمدرضا (1386)، اصول الفقه، ج2، النجف: دارالنعمان.
المظفر، محمدرضا (1400)، المنطق، بیروت: دارالتعارف.
وبر، ماکس (1382)، روش‌شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز.
 
Berger, Peter L. (1963), Invitation to Sociology, New York: Penguin Books.
Bohman, James (1994), New Philosophy of Social Science, Oxford: Polity Press.
Hammersley, Martyn (2000), Taking Sides in Social Research, London and New York: Routledge.
Neuman, W. Lawrence (1997), Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, Boston and London: Allyn and Bacon.
Stenberg, Leif (1996), The Islamization of Science, Lund: Religions Historiska Avdelningen.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار