تأملاتی جامعه‌شناختی بر تشییع شهید ابراهیم رئیسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، بروجرد، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: ارزش های تولیده شده در تشیع بی نظیر شهدای خدمت دارای عناصر مثبت و سازنده ای هستند که حفاظت و پاسداری از آن و انتقال صحیح آن تامین کننده سعادت و تکامل جامعه است. بی شک واکنش بی نظیر و تاریخی مردم به شهادت مظلومانه شهید رئیسی و همراهانش منعکس کننده ارزشهای والای وحدت بخش باطن جامعه بود و باعث تعمیق بخشیدن به هویت اسلامی- ایرانی و انسجام و همبستگی بیشتر اقشار و جناح های مختلف در کشور گردید. از این رو ضرورت دارد پژوهشگران و محققان مراکز علمی همت گمارند پیش از آنکه حافظه تاریخی مردم، این فرهنگ عظیم را به فراموشی بسپارد و رنگ قدمت و کهنه گی بگیرد، برای احیای آن تلاش نمایند. عدم توجه و فقدان این فرهنگ غنی می تواند تبعات و خسارات جبران ناپذیری را متوجه جامعه سازد.
باتوجه به مطالب مطروحه و نظر به اینکه آئین تشیع و بدرقه میلیونی شهید رئیسی و همراهان یکی از رخدادهای کم نظیر اجتماعی است در زمانی که مشکلات سخت اقتصادی گریبانگیر ملت بوده و به همین دلیل برخی روایت ها از دولت مشحون از تحلیل‌ها و تفسیرهای نادرست از احتضار اجتماعی دولت تا تعابیری چون فرسایش یا فروپاشی دولت شهید رئیسی بود اما حضور میلیونی مردم در آئین بدرقه نشان از بی تفاوتی آنها به مسائل اقتصادی جاری و ابراز عشق و علاقه به خادمان ملت داشت که این امر منجر به همبستگی بیشتر ملی گردید. بزرگداشت باشکوه یاد و نام شهدای خدمت یک موضوع مهم جامعه شناختی است. سوال اصلی تحقیق حاضر این است که چه دلائل اجتماعی به شکل گیری کنش گری این چنین گسترده و عظیمی انجامید؟ ناظر به سوال، هدف پژوهش حاضر مطالعه و واکاوی مشارکت گسترده طبقات مختلف مردم از منظر جامعه شناختی است.
روش: روش پژوهش حاضر کیفی است که در خردادماه 1403 انجام شد. قلمرو تحقیق مشارکت کنندگان در تشییع رئیس جمهور شهید است که به عنوان معیار اصلی ورود به مطالعه بود. ناظر به معیار اشباع نظری در پژوهش های کیفی با 21 نفر مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. دو سوال اصلی تحقیق عبارت بودن از:

تجربه زیسته و دلائل شرکت خود در این مراسم را بیان نمائید؟
دلائل مشارکت باشکوه مردم در تشیع شهید رئیسی چیست؟

داده های مکتوب بدست آمده در این تحقیق، به روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و با استخراج داده ها، مضامین پایه ای، سازمان دهنده و فراگیر بدست آمد.
نتایج: پژوهش با بهره گیری از راهبرد تحلیل مضمون به 115 مضمون پایه، 20 مضمون سازمان دهنده و 5 مضمون فراگیر دست یافت. مضامین پایه نظیر مدیریت جهادی، پناه عاطفی محرومین، بیان شوق انگیز معنوی، اخلاق مدار، جذب حداکثری و وحدت محور، مسئولیت پذیری، عمل درمانی، منادی حق طلبی، علم باوری و مضامین سازمان دهنده همچون ولایت محور، اخلاق محور، مردم محور، مسئولیت گرا، عمل گرا، مقاومت محور، منطقه محور، استقلال گرا، علم گرا، جوان باور و مضامین فراگیر مانند سیره فردی، سیره مدیریتی، سپاسگزاری اجتماعی، بازاندیشی هویت انقلابی و جهادی، رخدادی ناب. بطور کلی یافته های تحقیق نشان داد که تشییع شهدای خدمت در بستری از برهم کنش های اجتماعی و سیاسی کشور شکل گرفت که به ارتقای سرمایه اجتماعی، بازتولید همبستگی اجتماعی و استمرار مدیریت انقلابی و جهادی می انجامد.
بحث و نتیجه‌گیری: یافته های این پژوهش نشان می دهد که شهادت رئیسی و همراهانش به شکل گیری نوعی همبستگی اجتماعی و سیاسی در جامعه انجامید. این انسجام و همبستگی اجتماعی مبتنی بر حضور فراگیر و گسترده قشرهای مختلف مردم از گروه های اجتماعی و سیاسی مختلف بود و به نوعی بازتجدید حیات انقلاب اسلامی بود. در واقع آیت الله رئیسی و همراهانشان با شهادت خود تاثیرات شگرف، نیرومند و پایداری در آفرینش همبستگی و انسجام اجتماعی در کشور برجای گذاشت و سبب بازسازی و ترمیم اجتماعی و نیز تقویت سرمایه اجتماعی در ابعاد درون گروهی و برون گروهی شد.
برای واکاوی تشییع شهید رئیسی، سه رئیسی را باید مورد بررسی قرار داد. یک رئیسی در شخصیت حقیقی به معنای یک شخصیت روحانی و دلسوز؛ رئیسی دوم در شخصیت حقوقی و کسی که قوه مجریه را در اختیار داشت و عمری مجاهدت و خدمت کرد و عاقبت تشییع شد و رئیسی سوم که هم تشییع، هم تفسیر و هم به یک قهرمان ملی تبدیل شد.
جامعه ایران، برای پیشرفت و سازندگی کشور و توسعه در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و تاثیرگذاری در سطح بین المللی، نیازمند سبک مدیریتی بومی و داخلی است. سبک مدیریت جهادی شهید رئیسی یک الگوی جدید برای دولتمردان آتی است که در صورت رنگ باختن و به حاشیه رفتن ؛ جامعه تسلیم و پذیرایی الگوهای خارجی خواهد شد که ممکن است پیامدهای پرهزینه و سختی را بر جامعه تحمیل نماید. این سبک در بردارنده مفاهیم والایی مانند اخلاص در عمل، توکل، درایت و تدبیر، دشمن شناسی، ترسیم افق های روشن، تلاش و پیگیری های مستمر، در کنار مردم، مشارکت طلبی مردم و غیره دارد که تفاوت های زیادی با مفاهیم مدیریتی موجود دارد.
تقدیر و تشکر: بدین وسیله از تمامی کسانی که محقق را در انجام این پژوهش یاری رسانده اند، تشکر و قدردانی ویژه مینماییم.
تعارض منافع: در این مقاله هیچ تعارض منافعی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Reflections on the Funeral of Iran's Martyred President: Sayyid Ebrahim Raisi (Known as "Shahid-e Khedmat")

نویسنده [English]

  • Gholamreza Tajbakhsh
Associate Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities, Grand Ayatollah Boroujerdi University, Iran.
چکیده [English]

Introduction and Objectives: The values ​​created in the unique funeral of "martyrs of Khedmat" have positive and constructive elements, the protection and preservation of which, and their correct transmission, ensure the prosperity and development of society. Undoubtedly, the unique and historic reaction of the people to the unjust martyrdom of the then President of Iran; Martyr Sayyid Ebrahim Raisi (1960–2024) - who served as the eighth president of Iran from 2021 until his death in a helicopter crash in 2024 - and his companions (Since then they have been called martyrs of Khedmat) reflected the lofty values ​​that unify society and deepened the Islamic-Iranian identity and led to greater cohesion and solidarity among the various strata and factions in the country. Therefore, it is necessary for academics to strive to revive this great culture before the people's historical memory forgets it and it takes on the color of antiquity and obsolescence. Ignoring this important issue and the lack of this rich culture can cause irreparable consequences and damage to society. Considering the aforementioned and considering that the funeral and farewell ceremony of Martyr Raisi and his companions was a unique social event, when the nation was facing severe economic problems, and for this reason, some statements about the government were laden with incorrect analyses and interpretations, from the government's social decline to expressions such as the erosion or collapse of the government of martyr Raisi. But the participation of millions of people in the funeral procession showed their indifference to current economic issues and their expression of love and affection for the nation's servants, which led to greater national solidarity. The grand commemoration of the memory and names of martyrs of Khedmat is an important sociological subject matter. The main question of the present research was what social reasons led to the formation of such a widespread and massive activism? Regarding the question, the aim of the present research was to study and analyze the widespread participation of different classes of people from a sociological perspective.
Method: The present research method is qualitative and was conducted in June 1403. The scope of the research was the participants in the funeral of the Iran's martyred president, which was the main criterion for inclusion in the study. In order to meet the theoretical saturation criterion in qualitative research, semi-structured interviews were conducted with 21 people. The two main research questions were: 1. Describe your lived experience and reasons for participating in this event? 2. What are the reasons for the magnificent participation of the people in the funeral of Martyr Raisi? The written data obtained in this research were analyzed using thematic analysis, and by extracting the data, basic, organizing, and overarching themes were obtained. Results: Using thematic analysis strategy, the research reached 115 basic themes, 20 organizing themes, and 5 overarching themes. The emergence of basic themes such as jihadi management, emotional support for the deprived, spiritually enthusiastic expression, ethics-oriented, maximal and unity-oriented absorption, responsibility, therapeutic action, herald of justice, belief in science, and organizing themes such as guardianship (Velāyat)-oriented, ethics-oriented, people-oriented, responsibility-oriented, pragmatic, resistance-oriented, region-oriented, independence-oriented, science-oriented, youth-oriented, and comprehensive themes such as individual character, managerial character, social gratitude, rethinking revolutionary and jihadi identity, was a pure event. In general, the research findings showed that the funeral of martyrs of Khedmat took place in a context of social and political interactions in the country, which led to the promotion of social capital, the reproduction of social solidarity, and the continuation of revolutionary and jihadi management.
Discussion and Conclusion: The findings of this study showed that the martyrdom of Raisi and his companions led to the formation of a kind of social and political solidarity in society. This social cohesion and solidarity was based on the widespread and extensive presence of different groups of people from various social and political groups and was, in a way, a renewal of the life of the Islamic Revolution. In fact, Ayatollah Raisi and his companions, with their martyrdom, left a remarkable, powerful, and lasting impact on creating solidarity and social cohesion in the country, and they led to social reconstruction and restoration, as well as strengthening social capital in both intra-group and extra-group dimensions. To analyze the funeral of Martyr Raisi, three versions of Raisi must be examined. One in terms of a real personality, meaning a spiritual and compassionate figure; the second in terms of a legal personality and someone who held the executive (government) and spent a lifetime of struggle and service and who was finally given a magnificent funeral, and third, one who was both mourned, interpreted, and became a national hero. Iranian society needs a local and domestic management style for the country's progress and construction, development in political, social, cultural, and economic dimensions, and influence at the international level. Shahid Raisi's jihadi management style was a new model for future statesmen. If it fades and becomes marginalized, society will surrender and accept foreign models, which may impose costly and difficult consequences on society. This style includes lofty concepts such as sincerity in action, trust, tact and prudence, knowing the enemy, drawing clear horizons, continuous effort and pursuit, being with the people, seeking people's participation, etc., which are very different from existing management concepts.
Acknowledgements: We would like to express our special thanks and appreciation to all those who helped the author in conducting this research. 
Conflict of Interest: There is no conflict of interest in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martyr
  • Social capital
  • Values
  • Sacrifice
  • Ebrahim Raisi
  • Jihadi management

مراجع

  1. باقری کنی، مصباح‌الهدی و حسن سعدآبادی (1390). «طراحی الگوی رهبری معنوی بر اساس ارزش‌های اسلامی: پژوهشی مبتنی بر راهبرد داده‌بنیاد با تأکید بر ویژگی‌های فرمانده شهید سرلشکر پاسدار احمد کاظمی». اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت), 5(2): 57-122.

https://dorl.net/dor/20.1001.1.23830891.1390.5.2.3.0

  1. باقری، مسلم و پریسا مرادی (1395). «طراحی الگوی مدیریت منابع انسانی فرماندهان دفاع مقدس (مطالعه موردی: سیره شهید محمد ابراهیم همت)». مطالعات راهبردی بسیج، 19(71): 10-

 https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.1735501.1395.19.71.4.1

  1. پهلوان شریف، محمد امین و محمد حسین کاظمی (1399). «تبیین الگوی شایستگی مدیران جهادی تمدن‌ساز (مورد مطالعه: شهید قاسم سلیمانی)». مدیریت اسلامی 28(4): 141-168.

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1399.28.4.6.7

  1. تاج‌بخش، غلامرضا (1399). «تحلیل کیفی تأثیرات جامعه‌شناختی شهادت اسطوره مقاومت بر جوانان». معرفت فرهنگی اجتماعی 11(2): 61-78.

https://marefatefarhangi.nashriyat.ir/en/node/416

  1. تاج‌بخش، غلامرضا (1400). «واکاوی مؤلفه‌های سبک زندگی شهید قاسم سلیمانی». مطالعات دفاع مقدس 7(1): 137-

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25883674.1400.7.1.6.2

  1. شاه‌نوروزی، مهدی؛ اسماعیلی، رضا؛ پرستگاری، سهیلا و جواد امام جمعه زاده (1396). «عوامل مؤثر بر ارتقاء اثربخشی شیوه‌های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت». مدیریت فرهنگی 11(36): 53-

https://www.sid.ir/paper/199596/fa

  1. دهقانی پوده، حسین و امین پاشایی هولاسو (1399). «تدوین الگوی فرماندهی شهید قاسم سلیمانی». مدیریت اسلامی 28(2): 21-35.

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1399.28.2.2.9

  1. رشید، غلامعلی و امین پاشایی هولاسو (1391). «ارائه مدلی مبتنی‌بر مدیریت دانش جهت ترویج فرهنگ دفاع مقدس». پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی 2(6): 203-

 https://www.sid.ir/paper/235509/fa

  1. زارعی، حمیدرضا (بی‌تا). مصادیق سبک زندگی رزمندگان و شهدای دفاع مقدس. تهران: اداره پژوهش‌های سیاسی صداوسیما.
  2. فاطمی، داوود و عباس اسلامی فارسانی (1397). «بررسی و تشخیص نظام ارزشی دفاع مقدس و زمان کنونی». مطالعات دفاع مقدس، 4(2): 113-

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25883674.1397.4.2.5.2

  1. قربانی، سعید (1394). «آسیب‌های پیش‌روی فرهنگ ایثار و شهادت و راهکارهای صیانت از آنها از منظر مقام معظم رهبری». مهندسی فرهنگی 10(5): 30-49.

http://ensani.ir/fa/article/download/366023

  1. قاسم‌پور، حامد، خلیلی، کرم و مجتبی یاسینی‌فرد (1398). «اثرات فرهنگ ایثار و شهادت بر رفتار شهروندی سازمانی: تبیین نقش میانجی سرمایه اجتماعی». مطالعات منابع انسانی 9(3): 101-

https://www.jhrs.ir/article_102834 10.22034/JHRS.2019.102834

  1. مقیمی فیروزآباد، معصومه (1397). «مؤلفه‌های سبک زندگی شهدای حرم». جامعه‌شناسی سبک زندگی 3(9): 157-

https://sls.tabrizu.ac.ir/article_8582.html

  1. محمد ظاهری, محمد. (1399). «ارائه الگوی مدیریتی در تراز انقلاب برای مدیران عالی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر سبک مدیریتی شهید سپهبد قاسم سلیمانی». مدیریت اسلامی 28(1): 21-46.

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1399.28.1.2.7

  1. دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور (1398). تبیین مؤلفه‌های مکتب شهید سردار قاسم سلیمانی. تهران.
  2. نوذری، حسینعلی (1385). «نگاهی تحلیلی به روند تحول مفهوم هویت در قالب‌های سه‌گانه هویت سنتی، مدرن و پست‌مدرن». مطالعات ملی 7(2): 127-

https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.1735059.1385.7.26.6.7

  1. Fordahl, C. (2018). Sovereignty and Martyrdom: A Sociological Sketch. Journal of Historical Sociology, 31(3), 297-
  2. DeSoucey, M., et al. (2008). Memory and sacrifice: An embodied theory of martyrdom. Cultural Sociology, 2(1), 99-
  3. Bagheri Kani, Mesbah-ul-Hadi, & Saadabadi, Hassan. (2011). Designing a Spiritual Leadership Model Based on Islamic Values: A Research Based on Data-Based Strategy with Emphasis on the Characteristics of the Commander of the Revolutionary Guards, Major General Ahmad Kazemi. Strategic Management Thought (Management Thought), 5(2), 57-122. [In Persian]

https://smt.isu.ac.ir/article_161.html

  1. Bagheri, Moslem, & Moradi, Parisa (2016). Designing a Human Resources Management Model for the Commanders of the Sacred Defense (Case Study: Biography of Martyr Mohammad Ebrahim Hemmat), Strategic Studies of the Basij, 19(71), 10-36. [In Persian].

https://www.bsrq.ir/article_80437.html

  1. Dehghani-Poodeh, Hossein, & Pashaei-Holaso, Amin. (2010). Developing the Command Model of Martyr Qasem Soleimani. Islamic Management, 28(2), -.21-35. [In Persian].

https://im.ihu.ac.ir/article_205410.html

  1. DeSoucey, M., et al. (2008). Memory and sacrifice: An embodied theory of martyrdom. Cultural Sociology, 2(1), 99-
  2. Fatemi, Davoud, and Eslami Farsani, Abbas (2018). Investigation and identification of the value system of the Sacred Defense and the present time. Sacred Defense Studies, 4(2), 113-150. [In Persian].

https://hds.sndu.ac.ir/article_405.html

  1. Fordahl, C. (2018). Sovereignty and Martyrdom: A Sociological Sketch. Journal of Historical Sociology, 31(3), 297-

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/johs.12167

  1. Ghorbani, Saeed (2015). The harms facing the culture of sacrifice and martyrdom and the strategies to protect them from the perspective of the Supreme Leader. Cultural Engineering, 10(5), 30-49. [In Persian].

https://ensani.ir/fa/article/366023/

  1. Ghasempour, Hamed, Khalili, Karam, and Yasinifard, Mojtaba (2019). The effects of the culture of sacrifice and martyrdom on organizational citizenship behavior: Explaining the mediating role of social capital. Human Resources Studies, 9(3), 101- 124. [In Persian].

https://www.jhrs.ir/article_102834.html

  1. Moghimi Firouzabad, Masoumeh (2018). Components of the lifestyle of the martyrs of the shrine. Sociology of Lifestyle, 3(9), 157-187. [In Persian].

https://sls.tabrizu.ac.ir/article_8582.html

  1. Mohammad Zaheri, Mohammad. (2019). Presenting a management model at the level of revolution for senior managers of the Islamic Republic of Iran based on the management style of martyr Lieutenant General Qasem Soleimani. Islamic Management, 28(1), 21-46. [In Persian].

https://im.ihu.ac.ir/article_205138.html

  1. Pahlevan Sharif, Mohammad Amin, & Kazemi, Mohammad Hossein. (2016). Explaining the competency model of civilization-building jihadi managers (case study: Martyr Qasem Soleimani).Islamic Management, 28(4), 141-168. [In Persian].

https://im.ihu.ac.ir/article_205888.html

  1. Nozari, Hossein-Ali (2006). An analytical look at the evolution of the concept of identity in the three forms of traditional, modern, and postmodern identity, National Studies, 7(2), 127-148. [In Persian].

https://www.rjnsq.ir/article_100967.html

  1. Rashid, Gholamali, and Pashaei Holasu, Amin (2012). Presenting a model based on knowledge management for promoting the culture of sacred defense. Islamic Revolution Cultural Protection, 2(6), 203-233. [In Persian].

https://www.sid.ir/paper/235509/fa

  1. Shah Norouzi, Mehdi, Esmaeili, Reza, Parastgari, Soheila, and Imam Jumezadeh, Javad (2017). Factors affecting the effectiveness of methods for promoting the culture of sacrifice and martyrdom, Cultural Management, 11(36), 53-69. [In Persian].

https://ensani.ir/fa/article/543088/

  1. Secretariat of the National Council for Public Culture (2019). Explaining the Components of the School of Martyr General Qasem Soleimani. Tehran. [In Persian]
  2. Tajbakhsh, Gholamreza (2019). Qualitative analysis of the sociological effects of the martyrdom of the resistance myth on youth, Cultural and Social Knowledge, 11(2), 61-78. [In Persian].

https://marefatefarhangi.nashriyat.ir/en/node/416

  1. Tajbakhsh, Gholamreza (2019). Analysis of the components of the lifestyle of Martyr Qassem Soleimani, Sacred Defense Studies, 7(1), 137-158. [In Persian].

https://hds.sndu.ac.ir/article_1362.html

  1. Zarei, Hamid Reza. Examples of the lifestyle of warriors and martyrs of the Sacred Defense, Tehran: Political Research Department of the Iranian Broadcasting Corporation. [In Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار