بررسی ارتباط مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی با تأکید بر نقش میانجی سرمایه روان‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 مربی، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه و اهداف: مدیریت اسلامی رویکردی خاص برای مدیریت سازمان‌هاست که براساس اصول و ارزش‌های اسلامی استوار است. رابطه مدیریت اسلامی و سرمایه روان‌شناختی حوزه‌ای قابل‌توجه در زمینه رفتار و مدیریت سازمانی است. در چارچوب مدیریت اسلامی، مدارای اجتماعی را می‌توان به‌عنوان یک عنصر کلیدی برای ارتقای مدیریت اخلاقی در نظر گرفت که به تفاوت‌ها احترام می‌گذارد. مدارا و تعامل بین کارکنان یک سازمان به‌ویژه دانشگاه از لازمه‌های رشد و شکوفایی آن است. مدارای اجتماعی در محیط دانشگاه یک جنبه حیاتی برای ایجاد محیطی هماهنگ برای کارکنان است که شامل توانایی پذیرش و احترام به تفاوت در ایده‌ها، باورها و سبک زندگی در میان افراد با پیشینه های مختلف است. اصول مدیریت اسلامی بر اهمیت ارزش‌هایی مانند شفقت، همدلی و انصاف در محیط کار تأکید دارد. این ارزش‌ها ارتباط نزدیکی با مفهوم سرمایه روان‌شناختی دارند که به حالات روان‌شناختی مثبتی اشاره دارد که به توانایی فرد برای عملکرد مؤثر در محیط کار کمک می‌کند. هدف از این پژوهش به‌کارگیری اصول مدیریت اسلامی و تأثیر آن بر مدارای اجتماعی با نقش واسطه‌ای سرمایه روان‌شناختی در بین کارکنان دانشگاه محقق‌اردبیلی است.
روش: در این تحقیق کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق‌اردبیلی به تعداد 400 نفر بررسی شدند که با استفاده از جدول مورگان نمونه‌ای به اندازه 118 نفر انتخاب شدند و برای تعیین ارتباط علّی بین متغیرها، تحلیل‌های آماری با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم‌افزارهای SPSS23 و SMART– PLS انجام ‌شده است. در این زمینه سؤالات پرسش‌نامه، از چارچوب کلی سؤالات پرسش‌نامه عسگری و همکاران (1393) شامل معیار ارزشی، معیار تخصصی، معیار مکتبی و پرسش‌نامه مدارای اجتماعی پیترکینگ (1976) شامل ابعاد مدارای سیاسی، عقیدتی، رفتاری و هویتی و پرسش‌نامه سرمایه روان‌شناختی لوتانز (2007) شامل ابعاد خودکارآمدی، امیدواری، تاب آوری و خوش‌بینی جمع‌آوری شدند که در سابقه تحقیقات قبلی روایی و پایایی این پرسش‌نامه‌ها تأیید شده بودند.
نتایج: نتایج پژوهش نشان می‌دهد مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی و سرمایه روان‌شناختی به‌ترتیب 775/0 = β و 826/0 = β تأثیر مستقیم و مثبتی دارد. همچنین، رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان‌شناختی واسطه این رابطه است.
بحث و نتیجه‌گیری: مطابق نتایج این پژوهش مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی تأثیر دارد. تلاقی مدارای اجتماعی و مدیریت اسلامی یک تعامل پیچیده بین ابعاد فرهنگی، روان‌شناختی مذهبی و اخلاقی را در شکل دادن به هنجارهای اجتماعی، شیوه‌های تجاری و رفتارهای فردی آشکار می‌کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد مدیریت اسلامی سرمایه روان‌شناختی را در بین کارکنان افزایش می‌دهد. اصول مدیریت اسلامی می‌تواند سرمایه روان‌شناختی را با پرورش فرهنگ اعتماد تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث افزایش احترام و ارتباطات باز در درون سازمان شود.
همچنین، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد کارکنان با سطوح بالاتر سرمایه روان‌شناختی تمایل به مدارای اجتماعی بیشتری دارند. وقتی کارکنان دارای حس قوی خودکارآمدی، امید، خوش‌بینی و انعطاف‌پذیری هستند، به احتمال زیاد نسبت به دیدگاه‌ها و فرهنگ‌های مختلف باز هستند و آنها را می‌پذیرند. به‌طورکلی، یافته‌ها نشان می‌دهند رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان‌شناختی واسطه این رابطه است. سرمایه روان‌شناختی را می‌توان در مدیریت اسلامی برای بهبود عملکرد و رفاه کارکنان، با تشویق اعمالی مانند مراقبه، دعا و تأمل معنوی و همچنین مدیریت منابع انسانی، معنویت در کار، مدیریت احساسات و رهبری استفاده کرد. پیشنهاد می‌شود در انتخاب مدیران دانشگاه معیارهای تخصصی مانند دانش، مهارت و شایستگی، معیارهای ارزشی مانند مدارا، عدالت و انصاف و معیارهای مکتبی، که ریشه در مکتب اسلام دارد، مانند خیرخواهی، تقوای فردی و سیاسی مدنظر قرار گیرد.
تقدیر و تشکر: بدین‌وسیله از کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق‌اردبیلی که در طول انجام پژوهش ما را یاری رساندند و در تکمیل پرسش‌نامه همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌شود.
تعارض منافع: بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Relationship between Islamic Management and Social Tolerance with Emphasis on the Mediating Role of Psychological Capital

نویسندگان [English]

  • Moslem Soleymanpor 1
  • Reza Norouzi Ajirloo 1
  • Mahdieh Sarhad'di 2
1 Assistant professor, Department of Business Management, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
2 Faculty Member, Department of Psychology, Payam-e Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Introduction and Objectives: Islamic management is a specific approach to management of organizations based on Islamic principles and values. The relationship between Islamic management and psychological capital is a significant area of ​​study in the field of organizational behavior and management. Within the framework of Islamic management, social tolerance can be considered a key element for promoting ethical management that respects differences. Tolerance and interaction between employees of an organization, especially a university, are essential for its growth and prosperity. Social tolerance in the university environment is a vital aspect of creating a harmonious environment for employees that includes the ability to accept and respect differences in ideas, beliefs, and lifestyles among people with different backgrounds. Islamic management principles emphasize the importance of values ​​such as compassion, empathy, and fairness in the workplace. These values ​​are closely related to the concept of psychological capital, which refers to positive psychological states that contribute to an individual's ability to perform effectively in the workplace. The purpose of this study is to apply Islamic management principles and their impact on social tolerance with the mediating role of psychological capital among employees of the University of Mohaghegh Ardabili (also known as Mohaghegh Ardabili University).
Method: In this study, 400 administrative and educational staff of Mohaghegh Ardabili University were studied. A sample of 118 people was selected using the Morgan table, and to determine the causal relationship between variables, statistical analyses were performed using the structural equation method and (SPSS-23) and (Smart-PLS) software. In this context, the questionnaire's questions were collected from the general framework of the Asgari et al. (2014) questionnaire's questions including value criteria, professional criteria, school criteria, and Peter King's Social Tolerance Questionnaire (1976) including dimensions of political, ideological, behavioral, and identity tolerance, and Luthans et al., (2007) Psychological Capital Questionnaire including dimensions of self-efficacy, hope, resilience, and optimism, whose validity and reliability had been confirmed in previous research.
Results: The results of the study showed that Islamic management has a direct and positive effect on social tolerance and psychological capital, β = 0.775 and β = 0.826, respectively. There is also a significant relationship between Islamic management and social tolerance, and psychological capital mediates this relationship.
Discussion and Conclusions: According to the results of this study, Islamic management has an impact on social tolerance. The intersection of social tolerance and Islamic management reveals a complex interaction between cultural, psychological, religious, and ethical dimensions in shaping social norms, business practices, and individual behaviors. The results of this study showed that Islamic management increases psychological capital among employees. Islamic management principles can affect psychological capital by fostering a culture of trust and increasing respect and open communication within the organization. The results of this study also showed that employees with higher levels of psychological capital tend to be more socially tolerant. When employees have a strong sense of self-efficacy, hope, optimism, and resilience, they are more likely to be open to and accepting of different perspectives and cultures. Overall, the findings indicated that there is a significant relationship between Islamic management and social tolerance, and psychological capital mediates this relationship. Psychological capital can be used in Islamic management to improve employee performance and well-being by encouraging practices such as meditation, prayer, and spiritual reflection, as well as human resource management, spirituality at work, emotion management, and leadership. It is suggested that in selecting university administrators, specialized criteria such as knowledge, skill, and competence, value criteria such as tolerance, justice, and fairness, and doctrinal criteria rooted in the Islamic school of thought such as benevolence, personal, and political piety should be taken into consideration.
Acknowledgement: We would like to express our gratitude to the administrative and educational staff of the University of Mohaghegh Ardabili who assisted us during the research and completed the questionnaire.
Conflict of Interest: There is no conflict of interest between the authors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic management
  • Organizational behavior
  • Social tolerance
  • Psychological capital

مراجع

  1. ابن شعبه حرانی (1363ش). تحف العقول. چاپ چهارم، قم: جامعه مدرسین.

https://lib.eshia.ir/15139/1/1

  1. امیری، علی نقی (1400). «مدیریت اسلامی با الهام از رویکرد علم دینی علامه جوادی آملی». مجله علمی 19(2): 201-‎

10.22059/jomc.2020.284707.1007891

  1. برخورداری، یاسر. (1399). «کاربست راهبرد مدارای سیاسی در الگوی حکمرانی نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه شهید مطهری». راهبرد 29(95): 29-52.

SID: https://sid.ir/paper/961651/fa.

  1. تمیمى‌آمدی، محمد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. چاپ دوم، قم: دارالکتاب الاسلامی.

https://lib.eshia.ir/71401/1/12

  1. رحمتی، رمضانعلی (1400). «ضرورت مدارا در مدیریت اسلامی و آثار اجتماعی آن با تأکید بر سیره پیامبرn و امام علیj. دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث 4(13): 36-

file:///C:/Users/SIB/Downloads/Documents/Article.pdf

  1. شریعتمدار طهرانی، علی؛ خیراندیش، مهدی و محمدجواد تقی پوریان. (1400). «طراحی الگوی مدیریت سرمایه روانشناختی از دیدگاه اسلامی با روش فراترکیب». سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت 5(4): 144-161.

SID: https://sid.ir/paper/985503/fa

  1. شیخ صدوق (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. ترجمه علی اکبرغفاری. چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین.

https://lib.eshia.ir/11021/1/0

  1. عسگری، فروغ؛ ایزدیار، هاجر و رویا خان‌نژاد. (1393). «اولویت‌بندی معیارهای شایستگی مدیریت از دیدگاه اسلام». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی دانشگاه آزاد رشت.

https://parsmodir.com/db/theory/islamicq.php

  1. ع‍ل‍ی‌ ال‍م‍ت‍ق‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ام‌ ال‍دی‍ن‌ (1409ق). کنزالعمال. بیروت: مؤسسة الرساله.

https://noorlib.ir/author/5741/%D9%85%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%86-%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86

  1. قربانی، سارا؛ جهانی‌زاده، محمدرضا؛ میربد، سیدمهران و لیلا امیدی (1399). «بررسی رابطه سرمایه‌های روان‌شناختی و اجتماعی با سلامت اجتماعی با توجه به متغیر میانجی حمایت اجتماعی». پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی 10(38): 83-‎

DOI: 10.22034/spr.2020.114694

  1. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

https://lib.eshia.ir/11005/5/1

  1. Amirī, A.N. (2021). Islamic management inspired by the religious science approach Allame Javādī Amolī, . Journal of "Organizational Culture Management", 19(2), 201-226 [In Persian].
  2. Asgarī, F., Izadyār, H., Khannejād, R. (2014). Prioritizing management competency criteria from an Islamic perspective, Master's thesis, Public Administration, Rasht Azad University.
  3. Barkhordarī, Y. (2019). Application of the Strategy of Political Tolerance in the Governance Model of the Islamic Republic of Iran from the Perspective of Shahid Motahari. Strategy, 29(95), 29-52 [In Persian].
  4. Ben Hesam-al-Dīn, A. A. (1409 AH), Kanz al-Ummal Fee Sunan al-Aqwal wa al-Af'al. Beirut: Al-Rasalah Institute.
  5. Ben Naoum, A. (2000). La tolérance dans le Qoran et dans les sociétés arabes et musulmanes. Insaniyat, Revue algérienne d'anthropologie et de sciences sociales, (11), 109-

https://doi.org/10.4000/insaniyat.7987

  1. Budimansyah, B., HS, M. A., & Safari, S. (2023). Religious Social Tolerance During the Time of the Prophet Muhammad SAW and Its Relevance in the Development of a Pluralistic Society in Indonesia. Analisis, Jurnal Studi Keislaman, 23(1), 113-

https://ejournal.radenintan.ac.id/index.php/analisis/article/view/18169

  1. Çavuş, M. F., & Gökçen, A. (2015). Psychological capital: Definition, components and effects. British Journal of Education, Society and Behavioural Science, 5(3), 244-

https://www.researchgate.net/profile/Mustafa-Cavus/publication/270897870_Psychological_Capital_Definition_Components_and_Effects/links/54b8f4430cf2c27adc490aa3/Psychological-Capital-Definition-Components-and-Effects.pdf

  1. Chen, G., Zhang, G., Yang, Y., Zhang, J., & Hu, Y. (2023). Relationship between negative life events and depressive symptoms for Chinese college students: the mediating role of rumination and moderating role of perceived social support and psychological capital. Psychology Research and Behavior Management, 271-

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.2147/PRBM.S395551

  1. Dejugnat, Y. (2006). Juda Halévi Un poète juif au carrefour d’une culture islamique du voyage. représentations, 5-

file:///C:/Users/SIB/Downloads/10.1524_9783486989342.84%20(1).pdf

  1. Fornell Claes., David F. Larcker. (1981) Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research 1981; 18(1): 39-50.

https://www.jstor.org/stable/3151312

  1. Ghorbanī, S., Jahanizādeh, M. R., Mirbod, S. M., & Omidi, L. (2019). Investigating the relationship between psychological and social capital and social health with regard to the mediating variable of social support. Social Psychology Research, 10(38), 83-100 [In Persian].
  2. Harrāni, E.S (1363 AH). Tuhf al-'Uqol. Fourth edition, Qom: Jamia al-Modaresin.

https://lib.eshia.ir/15139/1/1

  1. Japar, M., Sahid, K. & Fadhillah, D. N. (2019). Social tolerance in multi-religious states: A case study in Cigugur society, Indonesia. International Journal of Innovation Creativity and Change, 7(7), 371-

https://ww.ijicc.net/images/vol7iss7/7718_Japar_2019_E_R.pdf

  1. King, P. (1976) Toleration, London: George Allen & Unwin.

https://www.google.com/books/edition/Toleration/K-A3AQAAIAAJ?hl=en

  1. Koleyni, M. E. Y. (1407 AH). Al-Kafi. Fourth edition, Tehran: Dorar-al-Kutub al-Islamiyyeh.
  2. Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Investing and developing positive organizational behavior. Positive organizational behavior, 1(2), 9-24.

https://www.torrossa.com/en/resources/an/4912627#page=22

  1. Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2015). Psychological capital and beyond. Oxford University Press, USA.

https://www.google.com/books/edition/Psychological_Capital_and_Beyond/jTQcBgAAQBAJ?hl=en&gbpv=0

  1. Maulida, S., & Rusydiana, A. S. (2022). What is Islamic Management? A Previous Studies. Management and Sustainability, 1(1), 1-

https://www.researchgate.net/profile/Aam-Rusydiana/publication/376048194_What_is_Islamic_Management_A_Previous_Studies/links/6570f8468bc17b23f355fa4a/What-is-Islamic-Management-A-Previous-Studies.pdf

  1. Pourghāz, A., Marziyeh, A., & Najaf, S. (2017). Critical Thinking and Its Relationship with Social Tolerance among Students. New Educational Review, 49, 91-

file:///C:/Users/SIB/Downloads/Critical_Thinking_and_Its_Relations.pdf

  1. Qasim, M., Irshad, M., Majeed, M., & Rizvi, S. T. H. (2022). Examining impact of islamic work ethic on task performance: mediating effect of psychological capital and a moderating role of ethical leadership. Journal of Business Ethics, 180(1), 283-

https://link.springer.com/article/10.1007/s10551-021-04916-y

  1. Rahmatī, R. (2021). The necessity of tolerance in Islamic management and its social effects with emphasis on the life of the Prophet (PBUH) and Imam Ali (AS). Knowledge and Teachings of the Quran and Hadith, 4(13), 36-57 [In Persian].
  2. Ramboarison-Lalao 1, L., & Bah 2, A. (2016). L’influence de la religion musulmane sur les pratiques de management: Une étude exploratoire auprès de trois enseignes agroalimentaires halal implantées en€. Revue Internationale de psychosociologie ET de gestion des comportements organisationnels, 22(2), 75-

https://doi.org/10.3917/rips1.054.0075

  1. Saleem, M. S., Isha, A. S. N., Yusop, Y. M., Awan, M. I., & Naji, G. M. A. (2022). The Role of Psychological Capital and Work Engagement in Enhancing Construction Workers' Safety Behavior [Original Research]. Frontiers in Public Health, 10.

https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.810145.

  1. Santilli, S., Nota, L., & Soresi, S. (2015). Psicologia positiva ei lavoratori di oggi e del prossimo futuro. In La psicologia positiva per l'orientamento e il lavoro. Strumenti e contributi di ricerca (pp. 12-23). Hogrefe.

https://www.research.unipd.it/handle/11577/3233437

  1. Santisi, G., Lodi, E., Magnano, P., Zarbo, R., & Zammitti, A. (2020). Relationship between psychological capital and quality of life: The role of courage. Sustainability, 12(13), 5238.

file:///C:/Users/SIB/Downloads/sustainability-12-05238-v2.pdf

  1. Sharīat'madār Tehrani, A., Kheirandish, A., Taghi Pourian, M. J. (2021). Designing a Psychological Capital Management Model from an Islamic Perspective with the Meta-Combined Method, Journal of Islamic Life Style Centeredon Health, 5(4):144-161 [In Persian].
  2. Sheikh Sadūq (1413 AH). Man lā Yaḥḍuruhu al-Faqīh, translated by Ali Akbar Ghaffari. Second edition, Qom: Jamia Modarresin.

https://lib.eshia.ir/11021/1/0

  1. Slåtten, T., Lien, G., Batt-Rawden, V. H., Evenstad, S. B. N., & Onshus, T. (2023). The relationship between students’ psychological capital, social-contextual factors and study-related outcomes–an empirical study from higher education in Norway. International Journal of Quality and Service Sciences, 15(1), 17-

https://doi.org/10.1108/IJQSS-11-2021-0160

  1. Talaat, N., Talaat, A., Sharifuddin, S., Yahya, H., & Majid, M. (2016). The implementation of Islamic management practices at MYDIN. International Journal of Business and Management Invention, 5(1), 36-

https://www.ijbmi.org/papers/Vol(5)11/version-4/F051104036041.pdf

  1. Tamimi Amadi, M (1410 AH). Ghurar al-ḥikam wa durar al-kalim. Second edition, Qom: Dorar al-Ketab al-Islami.

https://lib.eshia.ir/71401/1/12

  1. Vogt, W. P. (1994). Introduction: Six questions about tolerance and education. Review of Education, Pedagogy, and Cultural Studies, 16(3-4), 273-

https://doi.org/10.1080/1071441940160303

  1. Walzer, T., Brawand, P., Swart, D., Tocker, J., & De Smedt, T. (2005). No defect in T-cell priming, secondary response, or tolerance induction in response to inhaled antigens in Fms-like tyrosine kinase 3 ligand–deficient mice. Journal of allergy and clinical immunology, 115(1), 192-

https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(04)02393-0/fulltext

  1. Zain, C. R. C. M., & Zakaria, Z. (2022). Integration of Islamic Management Principles and Values according to the Qurʾan and Hadith in Fostering Halal Governance in Malaysia. Al-Bayan: Journal of Qur'an and Hadith Studies, 20(2), 157-

https://doi.org/10.1163/22321969-12340112

  1. Zakiah, L., & Marini, A. (2023). Teachers' strategies in teaching social tolerance to elementary school students in Jakarta, Indonesia. Issues in Educational Research, 33(2), 839-

http://www.iier.org.au/iier33/zakiah.pdf

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار