از اخلاق اجتماعی عرفی تا اخلاق اجتماعی الهی: مقایمقایسه‌ی نظریه‌ی اخلاقی دورکیم با نظام اخلاقی در سوره نساء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تفسیر قرآن از دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن ‌کریم، دانشکدۀ تهران

3 علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.30471/soci.2023.8165.1813

چکیده

نظم در جامعه، منوط به وجود قواعد و هنجارها، و تربیت افراد برای پایبندی به آن قواعد است. در اسلام، چنین قواعد و تربیتی، از سوی دین تدوین و به جامعه بشری ارائه شده است. با توجه به نیاز جامعه به انسان اخلاقی، در نبود روایت واحد و منسجمی از دین در جامعه مدرن، متفکرانی نظیر دورکیم تلاش کرده‌اند تا چارچوبی برای ساختن اخلاقی و اجتماعی کردن افراد منهای دین ارائه کنند. به توجه به نوعی این‌همانی جامعه و خدا در نگاه دورکیم، جامعه از سویی دارای قدرت و اعتبار تشریع قواعد و هنجارها است و از سویی تأکید بر قداست آن پشتوانه‌ی تربیت اخلاقی افراد است. در مقابل و مبتنی بر قرآن کریم، انسان نمی‌تواند بدون قانون الهی و بدون رسولی که تبیین قانون و عدالت به او وابسته است، جامعه‌ای اخلاقی بسازد. در این مقاله با استفاده از روش اسنادی و رویکرد تدبر سوره‌ای، گزیده‌ای از ساختار معنایی و ارتباطی سوره نساء، دیدگاه قرآن را درباره نحوه پیاده‌سازی قانون در جامعه‌ی ایمانی و التزام انسان به حقوق اجتماعی مورد بررسی قرار داده‌ایم و به مقایسه با رویکرد تربیتی دورکیم پرداخته‌ایم. در دیدگاه دورکیم جامعه به جای خدا، اصناف شغلی به جای رسول خدا و نظم حقوق عرفی و مدنی جای نظام الهی را می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

From secular social morality to Divine social morality: a comparative study of Durkheim moral theory and Qur'an ethical system in sura Al-Nissa.

نویسندگان [English]

  • Motahareh Vatani 1
  • Zohreh Akhavan Moqadam 2
1 کارشناسی ارشد تفسیر قرآن از دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن ‌کریم، دانشکدۀ تهران
3
چکیده [English]

Establishing order in society depends on the existence of law, and training people to abide by those laws. In the Islamic view, such a law and education has been developed by religion and presented to human society. Given the need of society for a moral human being, in the absence of a single and coherent narrative of religion, it is inevitable to provide a framework for moralizing and socializing people in the lack of religion. Durkheim, one of the pioneers of the theory of civic education, has proposed such a theory. According to him, society has the authority of legislation, and on the other hand, the emphasis on its sanctity supports the moral education of individuals. On the contrary, based on the Quran, man cannot build a moral society without divine law and without a messenger to whom the explanation of law and justice depends. In this paper, using the documentary method and surah-based contemplation an excerpt from the semantic and communicative structure of Surah Al-Nissa has been drawn, We have examined the Qur'an's view on how to implement the law in a community of faith and human commitment to social rights and compared Durkheim's educational approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emile Durkheim
  • Social Order
  • Divine Law
  • Religious Morality
  • Civic Morality