سنخ‌شناسی امکان‌ها و ناممکن‌های تحقق جامعه‌شناسی اسلامی در فضای دانشگاهی دهه اخیر ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.30471/soci.2023.9599.1927

چکیده

موضوع تحقق جامعه‌شناسیِ سازگار با شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی با عباراتی چون «علوم اجتماعی اسلامی» و «جامعه‌شناسی دینی» مورد توجه قرار گرفته است. فارغ از بحث‌های متعددی که در این خصوص وجود دارد مقاله حاضر سعی دارد مسیرهایی که می‌تواند به تحقق چنین رویکردی از جامعه‌شناسی منجر شود را دسته‌بندی و مفهوم‌سازی نماید. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه‌ای و تحلیل ‌محتوا، مجموعه کارهای انجام شده پیرامون موضوع بحث مورد تحلیل قرار گرفته و دسته‌بندی سه‌گانه‌ای از امکان و امتناع تحقق جامعه‌شناسی دینی که بتواند به فهم درستی از مسائل اجتماعی جامعه ایران نائل آید ارئه شده است. طبق یافته‌ها سخن از تحقق جامعه‌شناسی دینی را در ساده‌ترین حالت باید ذیل دیدگاه «تقلیل‌گرا» فهم نمود. در این دیدگاه دین و مسائل دینی جامعه موضوع جامعه‌شناسی خواهد بود. دیدگاه دوم دیدگاه «تطبیق‌گرا» نام دارد. در این دیدگاه محقق جامعه‌شناس باید سعی کند در فهم مسائل اجتماعی پیش‌فرض‌ها و مبانی دینی را نظر داشته باشد. این دیدگاه از آنجایی که متکی بر دیالکتیک التزام دینی-ایدئولوژیک و التزام علمی است، متناقض‌نما نامیده شده است. در نهایت دیدگاه سوم یعنی دیدگاه «امکان‌گرا» از جهاتی می‌تواند به تحقق جامعه‌شناسی دینی کمک کند. محقق ذیل این دیدگاه در سه حوزه روش، نظریه و سوژه، مسیرهایی را برای تحقق جامعه‌شناسی اسلامی پیشنهاد داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Typology of the possibilities and impossibilities of Islamic sociology in the academic environment of the last decade in Iran

نویسندگان [English]

  • Behnam Lotfi Khachaki 1
  • aboozar kheirandish 2
1 Assistant professor, Department of Humanities and Social Science, University of Farhangian, Tehran
2 Assistant professor, Department of Islamic sciences and knowledge, University of Farhangian, Tehran, Iran
چکیده [English]

In this article, using the library method and content analysis, the set of works done on the subject is analyzed and a threefold classification of the possibility and impossibility of the realization of indigenous sociology that can achieve a proper understanding of social issues in Iranian society is presented.

According to the findings, the realization of indigenous sociology in the simplest case should be understood from a "reductionist" point of view. In this view, religion and the religious issues of society will be the subject of sociology. The second view is called the "contradictory" view. In this view, the sociologist should try to understand the social issues of religious presuppositions and principles. This view has been called paradoxical because it relies on the dialectic of religious-ideological commitment and scientific commitment. Finally, the third view, the "possibility-oriented" view, can in some ways contribute to the realization of indigenous sociology. The researcher in this field in three areas of method, theory and subject, has proposed ways to achieve indigenous sociology in order to understand the social issues of Iranian society.

Although some scholars have basically ruled out the localization of the social sciences and sociology and claim that it is universal, a study of the socialization process in the last decade shows that there are ways to achieve indigenous sociology; The various trajectories that are the result of the diversity of views and opinions in this area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Issues
  • islamic Sociology
  • Reductionist
  • Social Theory
  • Content Analysis