فرهنگ علمی در اندیشه ابن جماعه با تکیه بر کتاب تذکره السامع و المتکلم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی فرهنگی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی وتحقیقات راهبردی، تهران، ایران

2 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی واحد یادگار امام خمینی، شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

«سنت اسلامی» در حوزه‎ علم، میراث ارزنده‎ای از آورده‎های وحیانی، همراه دستاوردهای اندیشمندان مسلمان است که امروزه در اختیار ما قرار گرفته و با رویکردهای فرهنگی، که اقتضای بوم‎نگری دارد، بیش از گذشته موردتوجه و ابزار تحلیل و بررسی قرار گرفته‎اند. این سنت، آکنده از گزاره‎ها و گنجینه‎هایی است که «فرهنگ علمی» را شکل داده و می‎توانند دوباره زنده شده و در خدمت حرکت علوم طبیعی، اجتماعی و انسانیِ اسلامی قرار گیرد. مقاله حاضر به‎منظور شناسایی و تصویرسازی یکی از ساحت‎های طرح و زیست فرهنگ علمی، کتاب تذکره‎السامع و المتکلم ابن جماعه را کاویده، با روش تحلیل مضمون، به تعداد 317 کد، 36 مضمون سازمان‎دهنده (مضامین به‎دست‎آمده از ترکیب و تلخیص مضامین پایه) و 4 مضمون فراگیر (مضامین عالی دربرگیرنده اصول حاکم بر متن به‎مثابه‎ کل) را استخراج و شبکه‎ مضامین را ترسیم نموده است. یافته‎ها نشان می‎دهد «فرهنگ علمی ارزش‎محور»، حاکم و محیط بر ساحت علوم و معارف در رویکرد اسلامی بوده و با استقرار آن، امکان و احتمال تولید علوم طبیعی مبتنی بر آموزه‎های اسلامی و قرآنی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Scientific Culture in the Thought of Ibn Jama'ah Based On the Book of Tazkira Al−Sami and Al−Mutaklam

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mazinani 1
  • Hamidreza Mohammadi 2
1 Doctoral student of cultural strategic management, National Defense and Strategic Research University and Research Institute, Tehran, Iran,
2 PhD in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Humanities, Yadgar Imam Khomeini Unit, Shahrari, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

"Islamic tradition" in the field of science is a valuable heritage of revelations, along with the achievements of Muslim thinkers, which are available to us today and have been given more attention and tools of analysis and analysis than in the past with the cultural approaches that require ecological perspective. This tradition is full of propositions and treasures that formed the "scientific culture" and can be revived and serve the movement of Islamic natural, social and human sciences. In order to identify and illustrate one of the fields of scientific design and bioculture, the present article analyzed the book of Tazkira al−Sami and al−Mutaklam Ibn Jama'ah, using the method of theme analysis, with 317 codes, 36 organizing themes (themes obtained by combining and summarizing the basic themes) and 4 themes. He has extracted the comprehensive (higher topics including the principles governing the text as a whole) and drawn the network of topics. The findings show that "value−oriented scientific culture" is the ruler and environment in the field of science and education in the Islamic approach, and with its establishment, there is a possibility and probability of producing natural sciences based on Islamic and Quranic teachings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sciences and education
  • scientific culture
  • Ibn Jama's Tazkireh al−Same'
  • value−oriented scientific culture

مراجع

  1. آشوری، داریوش (1379). تعریف‎ها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگاه.
  2. ابراهیمی، مهدی (1386). «زمینه‎ها و عناصر اساسی تولید علم». بازتاب اندیشه، ش67، 792−800.
  3. ابن‎جماعه، بدرالدین (1388). آموزشنامه: فرهنگ فرادهی و فراگیری در اسلام (م. ساکت). تهران: نشر نی.
  4. ازکیا، مصطفی؛ رشید احمدرش و کامبیز پارتازیان (1395). روش‎های تحلیل کیفی از نظریه تا عمل. تهران: شرکت انشارات کیهان.
  5. سریع‎القلم، محمود (1373). «فرهنگ علمی و فرهنگ عمومی». اطلاعات سیاسی اقتصادی، 24−
  6. شاین، ادگار (1383). مدیریت فرهنگ سازمانی و رهبری (ب. فرهی بوزنجانی و ش. نوری نجفی). تهران: سیمای جوان.
  7. شریعتمداری، علی (1379). فلسفه: مسائل فلسفی. مکتب‎های فلسفی. مبانی علوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  8. صفایی مقدم، مسعود (1381). سیاست‎ها و راهبردهای علم، فناوری و فرهنگ. تهران: وزارت علوم. تحقیقات و فناوری.
  9. عابدی جعفری، حسن؛ محمدسعید تسلیمی، ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ‎زاده (1390). «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کراآمد برای تبین الگوهای موجود در داده‌های کیفی». اندیشه مدیریت راهبردی، دوره پنجم، ش2، 198−
  10. فرمهینی فراهانی، محسن و سید علیرضا صفوی (1391). «مولفه‌های الگوی فرهنگ مطلوب دانشجویی در قرآن و سنت»، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، دوره دوم، ش1، 81−
  11. فرهنگ علمی و فرهنگی عمومی. گفتگویی با دکتر محمود سریع‎القلم. بی‎تا. اطلاعات سیاسی −اقتصادی. ش 78− 24−28.
  12. کاویانی، محمد (1392). سبک زندگی اسلامی و ابزارهای سنجش آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  13. مذبوحی، سعید و حسن ملکی (1391). «الگوی مطلوب فرهنگ دانشجویی در قرآن»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی بهار 1391، دوره دوم، ش2، 149−
  14. موسی‎پور، نعمت‎الله (1392). «سبک زندگی آموزش‎گران علوم انسانی در محیط‌های دانشگاهی ایران: از آرمان‎های دینی تا واقعیت های سازمانی». فصلنامه مطالعات میان رشته‎ای در علوم انسانی،دوره پنجم، ش4، 1−
  15. مهری، کریم؛ بهجت یزد خواستی، محمدحسین پناهی (1393). «سیاست‌گذاری قومی مبتنی بر دیدگاه مقام معظم رهبری: تحلیل تماتیک». مطالعات قدرت نرم. بهار و تابستان 1393، دوره چهارم، ش10، ص 75−
  16. نجاتی حسینی، سیدمحمود (1398). «اخلاق آکادمیک: یک مرور مفهومی. تاریخی». تجربی. در: همایش ملی مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی. علم و فناوری (صفحات 429−449). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  17. نقشه مهندسی فرهنگی کشور (1392). تهران: روزنامه رسمی.
  18. وحید، مجید (1388). سیاست‎گذاری عمومی. تهران: میزان.
  19. Feuer, M., Towne, L., & Shavelson, R. (2002). Scientific Culture and Educational Research. Educational Researcher. 31(8), 4–14.
  20. Godin, B., & Gingras, Y. (2000). What is scientific and technological culture and how is it measured? A multidimensional model. Public Understand of science, Volume 9, 43−
  21. Kroeber, A. L., & Kluckhohn, C. (1952). Culture: a critical review of concepts and definitions.  Peabody Museum of Archaeology & Ethnology, Harvard University, 47(1), viii, 223.
  22. Nolin, Jan., Bragesjö, Fredrik., Kasperowski, Dick. (2003). Universities and Public Understanding of Science: The Swedish case.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار