تأثیر روابط خویشاوندی در همنوایی اجتماعی محبت‌بنیان از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

داشتن راهبرد برای ایجاد همنوایی اجتماعی بسیار مهم است. از قرآن استفاده می‎شود که بهترین همنوایی از طریق روابط خویشاوندی و ارحامی شکل می‎گیرد. رَحِم که مبدأ نسل بشر است، پیوندی ایجاد می‎کند که وابستگان به آن، به‌طور فطری به هم تمایل و احساس محبت دارند که زمینه مناسبی برای همنوایی است. همنوایی بیرونی و غیر منطبق بر فطرت، نمی‎تواند سنگ‌بنای جامعه فلاح‎مند انسانی باشد، زیرا انگیزه درونی پشتیبان آن نیست. براساس آیات و تبیین روایات، روابط خویشاوندی در ایجاد و تقویت ارکان همنوایی، یعنی بینش، عواطف و رفتار، تأثیر تجربه شده دارد و در صورت تقویت می‎تواند همه اعضای جامعه را چنان به هم نزدیک و پیوندهایشان را قوی کند که مانند جسد واحد شوند و هنجارشدن ارزش‎های عمومی و همنوایی اعضای جامعه بر ارزش‎ها سهل شود و مشارکت عمومی، تشریک‌مساعی و همکاری بر خیر و صلاح و احساس مسئولیت در برابر اعضای جامعه فراگیر گردد.
در این پژوهش توصیفی تحلیلی، روش جمع‎آوری داده‎ها استفاده از منابع کتابخانه‎ای بوده و قرآن و تفاسیر آن و روایات همسو، منبع اساسی و محوری هستند. نتیجه مهم پژوهش نمایاندن درستی نظریه «نیاز جامعه به تقویت روابط خویشاوندی برای همنوایی مطلوب» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Kinship Relations in the Affection-Based Social Conformity from the Qur’anic Viewpoint

نویسنده [English]

  • Farajollah Mirarab
An Associate Professor, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran
چکیده [English]

The formation of a society requires the conformity of its members. So, it is very important to find out the factors that make social harmony. We understand from the Qur’an the best conformity is formed among relatives. This is because relatives instinctively love each other. External conformity not based on nature cannot be the founding stone of the human society, for it is not supported by the innate motivation. According to the traditions and the Qur’anic verses, kinship relations are effective in the formation of and strengthening the pillars of conformity, i.e. the insight, the emotions and the behavior. If kinship relations are strengthened, they can make all members of the society so close together that they function like one body. This would facilitate the normalization of public values and conformity of the members of the society in values. It would spread the public collaboration in common good and sense of responsibility.  This is a descriptive analytical study based on the library sources. The main sources of research are the Qur’an, the Hadith, and the Qur’anic exegeses. The important finding of the research is that kinship relationship are needed for a desirable conformity in the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • kinship relations
  • affection
  • social conformity
  1. ابن‌اثیر (1364)، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قاهره: چاپ طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی.
  2. ابن‌منظور، محمد بن‌ مکرم (1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه.
  3. انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
  4. برسوی، اسماعیل، (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
  5. بیهقی، احمد بن ‌الحسین (1410ق)، شعب ‌الایمان، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  6. دهقان‌پور فراشاه، هاشم (1389)، مدیریت ارتباطات میانفردی، مشهد: انتشارات رخنه در اسرار.
  7. جوادی آملی، عبدالله (1389)، تسنیم، ج18، قم: مؤسسه اسراء.
  8. حرعاملی، محمد بن‌ حسن (1414ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌البیتb.
  9. حویزی، عبد على بن جمعه‏ (1415ق)، تفسیر نورالثقلین‏، قم: اسماعیلیان‏.
  10. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  11. راغب اصفهانی، حسین (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
  12. ریبنز مکارتی، جین و روزالیند ادواردز (1390ش)، مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده، ترجمه محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر علم.
  13. روشه، گی (1388)، کنش اجتماعی، ترجمه هما زنجانی‎زاده، تهران: سازمان‌ سمت.
  14. زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف، بیروت: دارالکتاب العربی.
  15. سیدرضی (1379)، نهجالبلاغه، (ترجمه دشتی)، قم: مشهور.
  16. سیدقطب (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
  17. سیوطی، عبدالرحمن (1404ق)، درالمنثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  18. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان، قم: جامعه مدرسین.
  19. طبرسی، فضل ‌بن‌ حسن (1372ش)، مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
  20. فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق)، العین، قم: انتشارات هجرت.
  21. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419ق)، من وحی ‌القرآن، بیروت: دارالملاک.
  22. فیض کاشانی، ملّا محسن (1401ق)، مفاتیح الشرایع، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
  23. کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1363ش)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  24. لیثی واسطی، علی ‌بن‌ محمد (بی‌تا)، عیون الحکم و المواعظ، قم: دارالحدیث.
  25. مازندرانی، محمدصالح (1412ق)، شرح اصول الکافی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  26. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: مؤسسة دارالوفاء.
  27. معین، محمد (1386)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات زرین.
  28. مغنیه، محمدجواد (1424ق)، التفسیر الکاشف، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  29. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق)، أمالی (المفید)، قم: کنگره شیخ مفید.
  30. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  31. میرعرب، فرج‌الله (1396)، وفاق و اتحاد در اندیشه مفسران اجتماعی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  32. میرعرب، فرج‌الله و محمدکاظم کریمی (1394)، «درآمدی بر همنوایی اجتماعی از منظر قرآن کریم»، فصلنامه علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ش8، ص71−91.
  33. نراقی، محمدمهدی، (بی‌تا)، جامع السعادات، افست بیروت: اعلمی.
  34. نوری طبرسی، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسه آل‌البیتb.