دیدگاه نهج‌البلاغه درباره نابرابری و طبقات اجتماعی و مقایسه آن با نظریه کارل مارکس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علوم قرآن و حدیث

چکیده

در تبیین، نابرابری و طبقات اجتماعی دیدگاه‌های متفاوتی با رویکرد‌های  گوناگون وجود دارد. مارکس به‌عنوان جامعه‌شناس تضادگرا، بیشترین سهم را در ارائه مفهوم طبقه اجتماعی دارد. با توجه به اینکه در نهج‌البلاغه از این مقوله صحبت شده است در تحقیق  حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش بودیم که آیا مفهوم طبقه و طبقات در نهج‌البلاغه با آنچه مارکس مطرح کرده یکسان است یا تفاوت دارد؟ در پژوهش حاضر که با روش استنطاقی به صورت تحلیل محتوا صورت گرفته به این نتیجه دست یافتیم که مفهوم طبقه و طبقات اجتماعی در نهج‌البلاغه برخلاف آنچه مارکس قائل است، با معیار میزان دارا بودن ابزار تولید و ثروت معنا نمی‌شود؛ بلکه «طبقات اجتماعی» از نگاه نهج‌البلاغه اشاره دارد به منزلت، موقعیت و جایگاه اجتماعی افراد؛ چیزی که جامعه‌شناسان به آن «پایگاه اجتماعی» می‌گویند. میان مارکس و نهج‌البلاغه از حیث اصل وجود نابرابری و طبقات اجتماعی در جامعه اشتراک وجود دارد؛ اما از جهت علت پدیداری آن، دیدگاه‌ها متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nahj al-Balagha’s View of Inequality and Social Classes in Comparison with Karl Marx’s Theory

نویسندگان [English]

  • Hafizolah Fooladi 1
  • Abdol-Majid Bahreini 2
1 An Assistant Professor in Sociology, Research Center of Seminary and University, Qom, Iran
2 A Ph.D. Student, the University of Quran and Hadith, Qom, Iran
چکیده [English]

In explaining inequality and social classes, there are different perspectives with different approaches. Marx, as a conflict sociologist, has the greatest contribution in presenting the concept of social class. Given that this phenomenon has been deal with in Nahjul-Balagha, we sought, in this research, to answer the question of whether the concept of class and classes in Nahjul-Balagha is the same as or different from what Marx proposed. In the present study, using content analysis as an inference method, we came to the conclusion that the concept of class and social classes in Nahjul-Balagha, unlike Marx's view, is not based on the means of production and wealth. Rather, it refers to the individuals’ social status and conditions – what the sociologists call “social base”. The common point between Nahjul-Balagha and Marx’s theory is the idea of inequality and social classes. However, there is a difference between them as to what produced inequality and social classes.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • social inequality
  • class
  • social classes
  • Marx
  • Nahjul-Balagha
1. قرآن کریم.
2. نهجالبلاغه.
3. ابن‏ابی‏الحدید، عبد الحمید بن هبة الله‏ (1404)، شرح نهج‌البلاغه، ج17، چ1، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.‏
4. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، ج10، مصحح: جمال‌الدین میردامادی، چ3، بیروت: دارالفکر.
5. تامین، ملوین (1379)، جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابری‌های اجتماعی نظری و کاربردی، چ2، تهران: توتیا.
6. جوادی آملی، عبدالله (1391)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، جامعه در قرآن، چ4، قم: اسراء.
7. حمیدیان، اکرم (1396)، نابرابری، فقر، طرد اجتماعی، چ1، تهران: جامعه‌شناسان.
8. رجبی، محمود و دیگران (1392)، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، چ10، تهران: سمت.
9. ریسمن، لئونارد و ماریانو.اف. انگویتا (1383)، جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی، کلاسیک مدرن، ترجمه: محمد قلی‌پور، آوای کلک.
10.  صدیق اورعی، غلامرضا و دیگران (1398)، مبانی جامعه‌شناسی (مفاهیم و گزاره‌های پایه)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
11. قرشی، سیدعلی اکبر (1382)، مفردات نهج‌البلاغه، ج2، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
12. کمالی، علی (1379)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی نابرابری‌های اجتماعی، تهران: انتشارات سمت.
13.  کوزر، لوییس (1370)، زندگی و اندیشه‌ بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، چ3، تهران: انتشارات علمی.
14.  گرب، ادواردبی (1373)، نابرابری اجتماعی دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر، ترجمه محمد سیاهپوشان و احمدرضا غروی‌زاد، چ1، تهران: معاصر.
15.  گیدنز، آنتونی (1393)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چ29، تهران: نی.
16. گی‌روشه (1370)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، چ3، تهران: نی.
17.  لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1377)، نابرابری و قشربندی اجتماعی، چ2، شیراز: دانشگاه شیراز.
18.  مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چ7، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
19. مکارم شیرازی، ناصر (1386)، پیام امام امیرالمؤمنینg، ج10،9،8،7،5،4 چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
20. ملک، حسن (1391)، جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی، چ6، تهران: دانشگاه پیام نور.
21.  هاشمیان‌فر، سیدعلی و نفیسه چینی (1395)، نابرابری اجتماعی و سرمایه اجتماعی، چ1، تهران: جامعه‌شناسان.