بررسی نقش و جایگاه دین در هویت فردی ایرانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی

2 عضو هیات علمی جهاددانشگاهی

3 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

هویت مسئله‌ای پیچیده، چندبعدی و متکثر است و عناصر و عوامل مختلفی در ساخت و شکل‌دهی به آن نقش دارند. در فرایند شکل‌گیری هویت فردی دو عمل انجام می‌شود: شناخت خود و شناساندن خود به دیگران؛ این دو عمل باعث تمایز فرد از دیگران، تفاوت‌گذاری و دگرگونه‌سازی می‌شود. یکی از این عناصر دین است و هدف این پژوهش بررسی نقش و جایگاه دین در هویت فردی ایرانیان است. روش تحقیق روش پیمایش و جامعه آماری شامل افراد بالای 16 سال مراکز استانی کشور است. حجم نمونه برابر با 1300 نمونه است که با روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای و به صورت تصادفی سیستماتیک از مراکز استان‎های تهران، آذربایجان‎شرقی، خوزستان، گیلان، فارس، کردستان و خراسان رضوی انتخاب شده‌اند. یافته‌های به دست آمده نشان می‌دهد که دین در کنار عوامل مختلف جایگاه مهم و منحصر به فردی در هویت فردی ایرانیان دارد. به‌طوری این عنصر افزون ‌بر اینکه خود به صورت مستقیم نقش محوری در ساخت هویت فردی دارد از طریق دو چرخه بر هسته مرکزی هویت فردی یعنی تمایزیافتگی تأثیر می‎گذارد. در چرخه اول بعد دینی با تأثیرپذیری از بعد ملی به صورت مستقیم و از طریق تعامل با بعد قومی بر تمایزیافتگی تأثیر می‎گذارد. در چرخه دوم که از متغیر فضای مجازی آغاز می‎شود، این متغیر با تغییر و تحول نقش رسانه‎های جمعی بر بعد دینی تأثیر می‎گذارد. در ادامه بعد دینی به‌طور مستقیم و به صورت غیرمستقیم در تعامل با بعد قومی بر تمایزیافتگی فردی اثر گذاشته و آن را تحت تأثیر قرار می‎دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role and Place of Religion in the Individual Identity of Iranians

نویسندگان [English]

  • Hossein Heidari 1
  • Mohammad Solgi 2
  • Bahram Saleh Sediqpoor 3
1 A Ph.D. student in sociology, and a faculty member the Institute of Humanities and Social Studies at the Academic Center for Education, Culture and Research (Corresponding Author).
2 a faculty member at the Academic Center for Education, Culture and Research
3 an assistant professor at Shahid Rajaee Teacher Training University
چکیده [English]

Identity is a complex, multidimensional and pluralistic issue, and different elements and factors are involved in constructing and forming it. In forming an individual identity, two processes occur: to knowing yourself and identify yourself to others; these two processes make a person be identified, differentiated from others and transformed. One of these elements is religion and this study aims to study the role and place of religion in the individual identity of Iranians. The method of the study is survey method, and the statistical population consists of people over 16 years of age at the centers of provinces in our country. The sample size is equal to 1300 samples that have been selected by multi-stage sampling method and systematically randomly from the centers of Tehran, East Azerbaijan, Khuzestan, Gilan, Fars, Kurdistan and Khorasan Razavi provinces. The findings of the study show that religion as well as various factors has an important and special place in the individual identity of Iranians, so that religion itself not only has a central role in shaping the individual identity but also affects the central core of the individual identity, that is, differentiation, through two cycles. In the first cycle, the dimension religious, through a direct influence from national dimension and through interaction with the ethnic dimension, affects differentiation. In the second cycle, which commences with the variable of cyberspace, this variable affects the religious dimension by changing the role of mass media. Then, the religious dimension directly and indirectly in interaction with the ethnic dimension influences the individual differentiation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religion
  • differentiation
  • individual identity

مراجع

  1. ذربایجانی، مسعود (1385)، مقیاس سنجش دینداری (تهیه و ساخت آزمون جهت‎گیری مذهبی با تکیه بر اسلام)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  2. آزاد ارمکی، تقی؛ احمد غیاثوند (1381)، «تحلیل جامعه‎شناختی وضعیت دینداری جوانان با رویکرد بی‎شکلی دین‎ورزی»، پژوهشنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی،ش35، ص117−148.
  3. افروغ. عماد (1373)، «دین و قشربندی اجتماعی»، فصلنامه راهبرد، ش3، ص104−119.
  4. بارون، رابرت و همکاران (1388)، روان‎شناسی اجتماعی، ترجمه یوسف کریمی، چاپ سوم، تهران: انتشارات روان.
  5. ببی، ارل (1381)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، ج1، تهران: انتشارات سمت.
  6. برجعلی، زهرا؛ زهره خسروی، مه‎سیما پورشهریاری (1392)، «نقش جهت‎گیری مذهبی در ساختار هویت فردی»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، سال 6، ش3، ص97−108.
  7. برگر، پیتر؛ توماس کوکمان (1375)، ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه فریبرز مجیدی، چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  8. جعفری‎نژاد، سیدابوالفضل (1384)، «تأملی در نظریات جامعه‎شناسی دینی معاصر»، فصلنامه نامه فرهنگ، ش56، تابستان، ص172−191.
  9. جلیلی، عباس؛ مونس ارجمندی (1394)، «بررسی نقش دین در هویت انسان»، دومین کنگره بین‎المللی تفکر و پژوهش دینی، 16 مهر 1394. https://www.civilica.com/Paper-CONFIR02-CONFIR02_007.html
  10. حیدری، حسین؛ تهمینه شاوردی (1392)، «شبکه‌های اجتماعی مجازی و قومیت؛ فرصت ها و تهدیدهای پیش‎رو»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال 20، ش76، ص37−64.
  11. دورکیم. امیل (1383)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
  12. دهشیری، غلامرضا (1384)، «بررسی رابطه دینداری و بحران هویت در بین دانش آموزان دبیرستانی شهرستان یزد»، فصلنامه تعلیم و تربیت، سال 21، ش1 (پیاپی 82).
  13. دهشیری، محمدرضا (1380)، «جهانی شدن و هویت ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال 2، ش4، ص5−27.
  14. رجایی، علیرضا؛ محمدحسین بیاضی و حمید حبیبی‌پور (1388)، «باورهای مذهبی اساسی، بحران هویت و سلامت عمومی جوانان»، روان‌شناسی تحولی (روان‌شناسان ایرانی): زمستان، دوره 6، ش 22، ص97−107.
  15. شجاعی‌زند، علیرضا (1384)، «مدلی برای سنجش دینداری در ایران»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 6، ش1، ص34−66.
  16. الطایی، علی (1382)، بحران هویت قومی در ایران، تهران: چاپ دوم، چاپ شادگان.
  17. قربانی، علیرضا (1397)، «بررسی رابطه میان دینداری و سرمایه اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه گلستان»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال 10، ش20، زمستان، ص103−123.
  18. کلانتری، عبدالحسین؛ جلیل عزیزی، سعید زاهد زاهدانی (1388)، «هویت دینی و جوانان»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، ش6، تابستان، ص125−141.
  19. گیدنز، آنتونی (1378)، تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
  20. مساح، هاجر؛ حمید کاظمی و مریم قربانی (1391)، «بررسی رابطۀ ابعاد چهارگانۀ هویت و جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، سال پنجم، ش4، زمستان 1391، ص69−84.
  21. منصورنژاد، محمد (1383)، روش‎های قرآنی و روایی در حل بحران هویت دختران، در هویت و بحران هویت، به اهتمام علی علیخانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی.
  22. نجفی، محمود؛ حسن احدی و علی دلاور (1385)، «بررسی رابطه کارایی خانواده و دینداری با بحران هویت»، فصلنامه دانشور رفتار، ش16، ص17−26.
  23. یان رابرتسون (1374)، درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمه حسین بهروان، مشهد: آستان قدس رضوی، ص336.
    1. Foster, J. D. & LaForce, B. (1999), a longitudinal study of moral, religious, and identity development in a Christian liberal arts environment, Journal of Psychology and Theology, v 27, p. 52-68
    2. Furrow, J.L., King, P.E. & White, K. (2004), “Religion and Positive Youth Development: Identity, Meaning, and Prosocial Concerns”. Applied Developmental Science, No. 8, P 17–26.
    3. Heise David, R. (1998), Conditions for Empathic Solidarity, in Patrick Doreian and Thomas Fararo, The Problem of Solidarity, Theories and Models, Amsterdam: Gordon and Breach publishers.
    4. Hood, A. B., & et al, (1986), Changes in ego identity during the college years. Journal of College Student Personnel, v 7, p. 107–113.
    5. Jakelic, S. (2016), Collectivistic religions: Religion, choice, and identity in late modernity. Routledge.
    6. Jakobson, T. (1998), Anthropology ethnology and religion, In the Encyclopedia of Religion. pp. 308-310.
    7. Jenkins, R. (2014), Social identity. Routledge.
    8. King, P. E, (2003), Religion and Identity: The Role of Ideological, Social, and Spiritual Contexts, Applied Developmental Science, v 7, p. 197–204.
    9. Pederson, M, (2000), The relation of spiritual self- identity to religious orientation and attitudes,Journal of Psychology & Technology, v 128, p. 138-152.
    10. Sprinthall, N. A., & Sprinthall, R. C. (1987), Educational psychology: A developmental approach. Random House.
    11. Tajfel, H., & Turner, J. C. (1986), An integrative theory of group conflict, The social psychology of intergroup relations, 7-24.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار