بررسی تاریخی ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد جامعه شناسی

چکیده

جنبش مشروطه از جمله دستاوردهای رویارویی ما با اندیشه‌های مدرن بوده است. این جنبش حاصل ائتلاف نیروهای اجتماعی بسیاری از جمله روحانیون و روشنفکران بود. این دو نیروی اجتماعی دارای تأثیر بسیاری در تاریخ کشور هستند. تأثیر این دو نیروی اجتماعی در جنبش‌های اجتماعی به قدری مهم و اثرگذار است که ائتلاف آنها در جنبش مشروطه سبب پیروزی نهضت و افتراق آنان منجر به جدایی و بازگشت به اقتدارگرایی شد. این پژوهش به بررسی تاریخی زمینه‌های ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که زمینه‌ها و دلایل ائتلاف آنها می‌تواند به استبدادستیزی، منافع و حقوق اقتصادی، عدم آگاهی نسبت به مشروطه، حذف برخی رجال، قانون‌خواهی، تشکیل عدالت‌خانه و مجلس مشروطه، نفوذ بیگانگان، تغییر راهبردها و... نقش ایفا کند. البته عوامل یاد شده علل قطعی ائتلاف بین روشنفکران و روحانیون نمی‌باشند؛ بلکه می‌توان آنها را به‌عنوان شروطی در نظر گرفت که ائتلاف را تسهیل کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Historical Study of the Clerics and the Intellectuals Coalition in the Constitutional Movement

نویسنده [English]

  • Peyman Mahmoudi
MA in Sociology
چکیده [English]

The constitutional movement was one of the achievements of our confrontation with the modern thoughts. It was the outcome of the coalition between many social forces including the clergies and the intellectuals. These two forces had left the most impacts on the history of Iran to a degree that their coalition during the constitutional movement led to the victory of the movement and their separation caused the return to despotism. The current research studied the historical backdrops of the coalition between the clergies and the intellectuals. The findings show the reasons of this coalition to include the negation of despotism, the economic interests, the lack of knowledge about the constitutionality, the elimination of some figures, the demand for the rule of law, the formation of the “justice house “and the parliament, the interference of foreigners, the changing strategies, etc. These are by no means the absolute reasons behind the clergies and intellectuals coalition; they could rather be considered as conditions that have facilitated it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The coalition of clergies and intellectuals
  • The constitutional movement
  • Despotism
  1. آبادیان، حسین (1384)، «پایان مشروطه آغاز استبداد»، فصلنامه مطالعات تاریخی، ش10، ص8−29.
  2. آبراهامیان، یرواند (1394)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، چاپ یازدهم، تهران: نشر نی.
  3. ــــــــــــــ (1391)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ نوزدهم، تهران: نشر نی.
  4. آجودانی، ماشاالله (1387)، مشروطه ایرانی، چاپ نهم، تهران: نشر اختران.
  5. آفاری، ژانت (1379)، انقلاب مشروطه ایران(19061911)، ترجمه رضا رضایی، تهران: نشر بیستون.
  6. آقانجفی قوچانی (1378)، حیات الاسلام فی احوال آیه الملک العلام، به کوشش ر ع شاکری، تهران: نشر هفت.
  7. اتحادیه، منصوره (1375)، مجلس و انتخابات از مشروطه تا پایان قاجاریه، چاپ اول، تهران: نشر تاریخ ایران.
  8. ــــــــــــــ (1381)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، چاپ اول، تهران: نشر متاب سیامک و نشر تاریخ ایران.
  9. احمدی، حمید و مرتضی منشادی (1387)، «پیوستار تاریخی جنبش‌های اجتماعی−سیاسی معاصر ایران»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی(علمیپژوهشی)، دوره 38، ش4، ص39−54.
  10. بشریه، حسین (1391)، جامعه‌شناسی سیاسی، چاپ بیستم، تهران: نشر نی.
  11. ــــــــــــــ (1390)، انقلاب و بسیج سیاسی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  12. ــــــــــــــ (1387)، دیباچه‌ای برجامعه‌شناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی، تهران: نشر نگاه معاصر.
  13. پاولویچ، م، و، تریا، س، ایرانسکی (1357)، سه مقاله درباره انقلاب مشروطه ایران، ترجمه م هوشیار، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
  14. پناهی، محمدحسین (1391)، نظریه‌های انقلاب، چاپ سوم، تهران: نشر سمت.
  15. تقی‌زاده، سیدحسن (1379)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، به کوشش عزیزالله علیزاده، تهران: نشر فردوس.
  16. تیلی، چالرز (1385)، از بسیج تا انقلاب، ترجمه علی مرشدی‌زاد، چاپ اول، تهران: نشر پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  17. دولت آبادی، یحیی (1361)، حیات یحیی، تهران: نشر فردوسی.
  18. زرگری‌نژاد، غلامحسین (1377)، رسائل مشروطیت، تهران: انتشارات کویر.
  19. حسین قزل ایاق، ایمان (1391)، ائتلاف‌های سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  20. فاضلی، محمد؛ علی کریمی و معصومه آشتیانی (1393)، «رویکرد ساختاری−نهادی به علل ناپایداری ائتلاف مشروطه‌خواهان»، جامعه‌شناسی تاریخی، دوره ششم، ش1، ص93−136.
  21. فوران، جان (1392)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، چاپ چهاردهم، تهران: نشر مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
  22. کاتوزیان، همایون (1394)، ایرانیان دوران باستان تا دوره معاصر، ترجمه حسین شهیدی، چاپ هشتم، تهران: نشر مرکز.
  23. کدی، نیکی (1356)، تحریم تنباکو در ایران، ترجمه شاهرخ قائم مقامی، تهران: نشر ابوریحان بیرونی
  24. ــــــــــــــ (1378)، «چرایی انقلابی شدن ایران»، پژوهشنامه متین، ترجمه فردین قریشی، ش2، ص221−238.
  25. کسروی، احمد (1349)، تاریخ مشروطه ایران، تهران: نشر امیرکبیر.
  26. کرمانی، ناظم الاسلام (1371)، تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام سعیدی سیرجانی، تهران: نشر آگاه.
  27. کمالی، مسعود (1381)، جامعه مدنی دولت و نوسازی در ایران، ترجمه کمال فولادی، تهران: نشر باز.
  28. مستشارالدوله، میرزا یوسف خان (1392)، رساله یک کلمه، به اهتمام علیرضا دولتشاهی، چاپ اول، تهران: انتشارات بال.
  29. ملک‌زاده، مهدی (1363)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، جلد پنجم، تهران: انتشارات علمی.
  30. موثقی، احمد (1385)، نوسازی و اصلاحات در ایران، تهران: نشر قومس.
  31. میرفطرس، علی (1395)، مقالات، نشر الکترونیک (www.book-house.blogsky.com)، به کوشش امیر قربانی.
  32. نائینی، میرزا محمدحسین (1393)، تبیه الامه و تنزیه المله، تصیح و تحقیق سیدجواد ورعی، چاپ سوم، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  33. ناظم الدوله، میرزا ملکم‌خان (1369)، روزنامه قانون، تهران: انتشارات کویر.
  34. همایون کاتوزیان، محمدعلی (1392)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چاپ نوزدهم، تهران: نشر مرکز.
  35. هیلدی، فرد (1358)، دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌الله نیک آیین، تهران: نشر امیرکبیر.