بررسی مفاهیم و مقوله‌های به‌کار گرفته‌شده جهت سنجش نوع دینداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکترای دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

سنجش دینداری از موضوعات مطرح‌شده در جامعه‌شناسی دین است. از آنجایی که جامعه‌شناسی دین، به مسئلۀ نقش و اهمیت دین به معنای عام در جامعۀ بشری و نیز به اهمیت باورداشت‌ها و عملکرد گروه‌ها و جوامع خاص می‌پردازد، سنجش دینداری در آن اهمیت پیدا می‌کند. در جامعه‌شناسی دین هنگامی که سخن از دینداری به میان آید، ما با دو مقوله سروکار خواهیم داشت: دین و دیندار. دینداران، کنشگرانی هستند که سنجش دینداری آنها همواره یکی از دغدغه‌های اساسی پژوهشگران علوم اجتماعی بوده است. در سنجش دینداری ما با دو موضوع سروکار داریم. سنجش سطح دینداری و دیگری سنجش نوع دینداری. در سنجش سطح دینداری، نیاز به سنجه مناسب جهت تعیین میزان دینداری دینداران و در سنجش نوع دینداری، نیاز به شناخت گونه‌های موجود دینداری در جامعه است. این تحقیق به بررسی مفاهیم و مقوله‌های به‌کار گرفته‌شده جهت سنجش نوع دینداری، می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity or Duality of Agency and Structure in Exegeses of the Quran

نویسندگان [English]

  • Tahereh Qaderi 1
  • Saeid Zare 2
1 Assistant Professor , Allama Tabatabayee University
2 PhD Student , Allama Tabatabayee University
چکیده [English]

According to differences of opinion with regard to the structure of the agency, the
purpose of this paper is to obtain views presented in the Holy Quran which is
achieved through qualitative content analysis of the interpretations of the Quran,
coding and categorizing the concepts and categories. Research findings indicate that
the Holy Qur'an considers man under the influence of social structures. However,
many verses of the Holy Quran reveal that act is the maker of man's character and
identity. Based on the Holy Quran man is always responsible for his own actions
and would not under any circumstances disclaim it. It can be concluded that though
the influence of structures is an unavoidable, the principle of agency and act is an
inviolable principle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • agency
  • duality
  • oneness
  • renderings and construction
آرشه، گی (1385)، لائیسیته، ترجمۀ عبدالوهاب احمدی، تهران: نشر آگه.
آقابابا، ابوالفضل (1364)، جامعه‌شناسی دین، تئوری‌های دورکیم و وبر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
آیت‌الله خمینی، سیدروح‌الله (1361)، صحیفه نور، [بی‌جا: بی‌نا].
آیت‌الله خمینی، سیدروح‌الله (1361)، ولایت فقیه، [بی‌جا: بی‌نا].
ببی، ارل (1390)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: سمت.
برگر، پیتر، ال. (1375)، «غیر دینی شدن منشأ کثرت گرایی»، نامه فرهنگ، ترجمۀ لیلی مصطفوی، ش24.
برگر، پیتر، ال.  (1380)، «موج نوزن سکولارزدایی»، فصلنامه راهبرد، ترجمۀ امیر افشاری، ش20.
برگر، پیتر، ال.  (1383)، «برخلاف جریان»، چالش‌های دین و مدرنیته، ترجمۀ سیدحسین سراج‌زاده، تهران: طرح نو.
برگر، پیتر، ال. و توماس لاکمن (1375)، ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمۀ‌ فریبرز مجیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
برگر، پیتر، ال. و دیگران (1380)، افول سکولاریسم، ترجمۀ امیر افشاری، تهران: نشر پیکان.
برگر، پیتر، ال. (1381)، ذهن بی‌خانمان؛ نوسازی و آگاهی، ترجمۀ‌ محمد ساوجی، تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین (1374)، دولتِ عقل، تهران: مؤسسۀ نشر علوم نوین.
بشیریه، حسین (1378)، جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران، تهران: مؤسسۀ نشر علوم نوین.
بلیکی، نورمن (1389)، ‌استراتژی‌های پژوهش اجتماعی، ترجمۀ هاشم آقابیگ پوری، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سخن.
توسلی، غلامعباس (1380)، جامعه‌شناسی دینی، تهران: سخن.
توسلی، غلامعباس و ابوالفضل مرشدی (1385)، «بررسی سطح دینداری و گرایش‌های دینی دانشجویان»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، ش4.
تیلور، چارلز (1387)، تنوع دین در روزگار ما: دیداری دوباره با ویلیام جیمز، ترجمۀ مصطفی ملکیان، تهران: نشر شور.
دورکیم،‌ امیل (1381)، تقسیم کار اجتماعی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
دورکیم،‌ امیل (1381)، صور ابتدایی حیات مذهبی، ترجمۀ نادر سالارزاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
دورکیم،‌ امیل (1383)، صور بنیادین حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
رابرتس، کیت (1377)، «تجربۀ دینی و ساختار اجتماعی واقعیت»، کیان، ترجمۀ هادی جلیلی، ش43، ص28_32.
رجب‌زاده، احمد (1379)، دانشگاه، دین، سیاست، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
سراج‌زاده، حسین (1378)، «نگرش‌ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی و دلالت‌های آنها برای نظریه سکولار شدن»، فصلنامه نامۀ پژوهش، ش9 و 10.
سراج‌زاده، حسین (1383)، «بررسی تعریف عملیاتی دینداری در پژوهش‌های اجتماعی»، چالش‌های دین و مدرنیته، تهران: طرح نو.
سراج‌زاده، حسین و محمدرضا پویافر (1386)، «مقایسۀ تجربی سنجه‌های دینداری»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دورۀ هشتم، ش4، ص37_71.
سراج‌زاده، حسین و مهناز توکلی (1380)، «بررسی تعریف عملیاتی دینداری در پژوهش‌های اجتماعی»، فصلنامه نامۀ پژوهش، ش20 و 21، ص159_188.
سراج‌زاده، حسین و سیروس صابر (1383)، «بررسی رابطه میزان دینداری و انواع آن با مدارای اجتماعی»، مجله علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد، س1، ش4، ص109_142.
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم (1383)، سیری در ادیان زنده جهان، قم: آیت عشق.
شایگان، فریبا (1386)، بررسی رابطۀ دینداری و اعتماد سیاسی، رسالۀ دکترای دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
طلوعی، محمود (1385)، فرهنگ جامع سیاسی، تهران: نشر علم.
فروند، ژولین (1364)، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر ریزان.
فورست، اینگر (1390)، «دین در حوزۀ عمومی»، هفت آسمان، ترجمۀ مجید جعفریان، ش49، ص145_169.
کرمی‌پور، الله‌کرم (1388)، «پیتر برگر و جامعه‌شناسی دین»، هفت آسمان، ش42، ص143_161.
کرین‌بروک، فیلیپ (1388)، «اخلاق و جامعه در فلسفۀ زرتشتی»، جستاری در فلسفۀ زرتشتی، ترجمۀ سیدسعیدرضا منتظری، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
گنجی، اکبر (1377)، «دولت دینی و دین دولتی»،‌ کیان، ش41، ص18_29.
ملکیان، مصطفی (1381)، «دین و دینداری در جهان معاصر»، راهی به رهایی، تهران: نگاه معاصر.
ملکیان، مصطفی (1384)، «همایش سنجه‌های دینداری»، www.fasleno.com.
ملکیان، مصطفی (1385)، مشتاقی و مهجوری، تهران: نگاه معاصر.
ملکیان، مصطفی (1387)، راهی به رهایی؛ جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران: نگاه معاصر.
میرسندسی، سیدمحمد (1383)، مطالعۀ میزان و انواع دینداری دانشجویان، پایان‌نامۀ دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
نایبی، هوشنگ و تقی آزادارمکی (1385)، «سکولاریسم و رابطۀ آن با تحصیلات عالی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفتم، ش3، ص76_93.
نصر، سیدحسین (1385)، اسلام سنّتی در دنیای متجدد، تهران: دفتر نشر و پژوهش سهروردی.
نیک‌پی، امیر (1379)، «تحول دینی در ایران معاصر»، سخنرانی در انجمن جامعه‌شناسی ایران.
نیک‌پی، امیر (1380)، «نگاهی به برخی تحولات دینی در ایران معاصر»،‌ نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، ش3، ص43_62.
نیک‌پی، امیر (1382)، «دینداری مدرن، دینداری حاکم بر جوانان ایرانی»، http://www.isa.org.ir.
وبر، ماکس (1389)، دین، قدرت، جامعه، ترجمۀ احمد تدین، تهران: نشر هرمس.
وثیق، شیدان (1387)، لائیسیته چیست؟، تهران: نشر اختران.
ویلسون، برایان (1377)، دین، اینجا و اکنون (مجموعه مقالات)، ترجمۀ مجید محمدی، تهران: نشر قاره.
همیلتون، ملکم (1387)، جامعه‌شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، انتشارات ثالث.
هیک، جان (1381)، فلسفۀ دین، ترجمۀ همایون همتی، تهران: نشر.
هینلز، جان آر. (1386)، فرهنگ ادیان جهان، گروه مترجمان، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
Berger, Peter  L. (1967), Sacred Canopy; Elements of  A Sociological Theory of  Religion, New York: Doubleday.
Berger, Peter  L (1974), Religion in a Revolutionary Society, Washington, D. C: American Enterprise Institue for Public Policy Research.
Berger, Peter  L (1980), "From Secularity to World Religions", Christian Century, no.16.
Berger, Peter  L (1998), "Protestantism  and  the Quest of Certainty", The  Christian Century 26 Augsy- 2 Septamber 2, pp.96-782.
Berger, Peter  L (2001), "Postscript", Peter Berger and the Study of Religion, Linda Woodhead (ed.), London & New York: Routledge.
Berger, Peter  L (2001), Reflections on the Sociology of Religion Today, www.findarticles.com.
Bruce, Steve (2001), "The Curious Case of the Unnecessary Recantation: Berger and Secularization", Peter Berger and the Study of Religon, Linda Woodhead (ed), London & New York: Routledge.
Durkheim, E. (1915), The Elementary forms of the Religious Life, London: Allen & Unwin.
Hervieu-Leger, Daniele (2001), "The Twofold Limit of the Notion of Secularization", Peter Berger and the Study of Religion, Linda Woodhead (ed.), London & New York: Routledge.
Sheperd, William E. (1987), "Islam & Ideology: Toward a Typology", International Journal of Middle East Studies, 19(3): 307-335.
Yinger, J. Milton (1970), The Scientific Study of Religion, McMillan.