تحلیل کارکردی مراسم و مناسک دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته حوزه علمیه قم، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی

2 کارشناس ارشد پژوهش مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

پدیده‌های دینی، به طور طبیعی در دو مقوله‌ اساسی باورها و اعمال (مراسم و مناسک) طبقه‌بندی می‌شود. باورها. شامل معارف و در حوزه‌ فکر و اندیشه است، در حالی‌ که اعمال، شیوه‌ای از کنش اجتماعی و به رفتار مرتبط است. اعمال از باورها مشتق می‌شود و باورها از طریق اعمال از فراموش‌شدن مصون می‌ماند. در جامعه‌شناسی دین، مطالعه و پژوهش درباره  مراسم و مناسک به دلیل پیوند آنها با دیگر عناصر و هنجارهای اجتماعی و نیز ارتباط‌شان با نهادها و سازمان‌های اجتماعی، اهمیت بیشتری دارد. تمرکز این تحلیل بر تفکیک کارکردهای اجتماعی و فرهنگی مراسم و مناسک دینی است. مطالعات و بررسی‌ها نشان می­دهد که مراسم و مناسک کارکردهای نمادی، آموزشی، هویتی و تحمل­پذیری را در بعد فرهنگی و کارکردهای انسجام اجتماعی، تفریح اجتماعی، انتظام­بخشی و پیوند بین نسلی را در بعد اجتماعی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functional Analysis of Religious Ceremonies and Rituals

نویسندگان [English]

  • Alireza Qobadi 1
  • Parvin Ali Poor 2
1 Graduated from Qom Seminary l PhD Student in Sociology
2 MA student in Research, Social Studies and Research Institute, Tehran university
چکیده [English]

Religious phenomena are naturally classified in two basic varieties of beliefs and practices (rites and rituals). The beliefs consist of teachings and belong to the field of ideas and thoughts, though exercise is a way of social interaction and is concerned with behavior. Acts are derived from faith and belief.  Beliefs are immunized from oblivion by acts. Study of ritual ceremonies, in sociology of religion, is of high importance because they blend with the other elements of social norms and social organizations as well as their relationship with social organizations and institutes. This analysis focuses on the separation between social and cultural functions of ceremonies and religious rites. The study shows that ceremonies and rituals has symbolic, learning, identity and tolerability functions in cultural dimensions and functions of social cohesion, social recreation, regulation and the intergenerational link in social dimension.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Function
  • Functional Analysis
  • Functionalism
  • Ceremonies and Rituals
آزادارمکی، تقی (1378)، «مراسم عاشورای حسینی و وفاق فرهنگی و اجتماعی»، همایش بین‌المللی محرم و فرهنگ مردم ایران، سازمان میراث فرهنگی.
آزادارمکی، تقی (1386)، «فرایند تغییر نسلی بررسی فراتحلیلی در ایران»، دو فصلنامه تخصصی جوانان و مناسبات نسلی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، ص41-68.
احمدی ملکی، رحمان (1377)، «مفهوم رنج در مناسک و مراسم آیینی»، نشریة وقف میراث جاویدان، ش 23و24.
اسکیدمور، ویلیام (1385). تفکر نظری در جامعه­شناسی، جمعی از مترجمان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
افروغ، عماد (1378)، «نهادهای مردمی انواع و کارکرد هم­بستگی اجتماعی»، نشریه انتخاب، ش1.
افروغ، عماد (1381)، «نهادهای سنتی مدنی و کارکرد سیاسی»، نشریه خراسان، ش 1و2.
افروغ، عماد (1384)، «هویت‌شناسی مذهبی و باورهای دینی ایرانیان»، قابل دسترس در سایت فارس نیوز. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8511300076.
آلمانی، هانری رنه دو (1378). سفرنامه (از خراسان تا بختیاری)، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر طاووس.
الیاده، میرجا (1374). فرهنگ و دین، هیئت مترجمان، تهران: طرح نو.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، ج5، تهران: انتشارات سخن.
تاجیک، محمدرضا (1378). میشل فوکو و انقلاب اسلامی، تهران: دانش و پژوهش ایران.
توسلی، غلامعباس (1380). جامعه‌شناسی دینی، تهران: انتشارات سخن.
جلالی‌مقدم، مسعود (1379). درآمدی بر جامعه­شناسی دین و آرای جامعه­شناسان بزرگ، تهران: مرکز.
جمشیدیها، غلامرضا و علیرضا قبادی (1386)، «تحلیل جامعه­شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا»، تاریخ اسلام، ش 37، ص30-60.
حسین‌زاده، فهیمه (1378)، «محرم و وحدت ملی»، همایش محرم و فرهنگ مردم ایران، سازمان میراث فرهنگی.
داوربنا، افشین (1383)، «مناسکی با آرمان‌های واحد، روزنامه ایران، 12/3/1383.
دورکیم، امیل (1382). صور ابتدایی حیات دینی، ترجمة نادر سالارزاده، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
دهخدا، علی‌اکبر (1341). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشکده ادبیات.
ربانی‌خلخالی، علی (1415ق). عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه، تهران: بی نا.
ریتزر جورج (1374). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
ساروخانی، باقر (1370). دائره المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
سازمان ملی جوانان معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی (1391)، هویت، قابل دسترس در
http://www.modiryar.com/index-management/behavior/behavior management/2257-1388-05-11-13-05-19.html.
سراج‌زاده، حسین (1379)، «اجتماع اخلاقی مسلمانان بینش جامعه‌شناختی تأثیر باورهای اسلامی بر میزان جرم»، فصلنامة پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی، تهران: ش3.
شهبازی، اسکندر (1390). «تحلیل جامعه‌شناختی مراسم و مناسک عاشورا»، قابل دسترس در: http://www.shahbazighrvyy.blogfa.com/post/9.
صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله و سیدضیاء هاشمی (1381)، «گروه‌های مرجع در جامعه‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی با تأکید بر نظریه‌های مرتون و فستینگر»، نامة علوم اجتماعی، ش20، ص149-167.
طباطبایی، محمدحسین (1363). تفسیر المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، تهران: نشر بنیاد علمی و فکری.
عبداللهی، محمد (1380)، «طرح مسائل اجتماعی ایران، اهداف و ضرورت»، نامة انجمن جامعه‌شناسی ایران، ش30، تهران: انتشارات کلمه.
عسگری‌خانقاه، اصغر (1379)، «اعیاد، مناسک و سنت‌های عام و تأثیر آن‌ها بر وفاق و هم­بستگی ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، ش2و3.
فصیحی، امان‌الله (1388)، «مقایسة روش تبیین کارکردی جامعه‌شناسان و عالمان دین در عرصة دین‌پژوهی»، دو فصلنامه علمی و تخصصی پژوهش، سال اول، ش:101، ص 2-132.
قبادی، علیرضا (1381)، بررسی کارکردهای اجتماعی مراسم دینی با تأکید بر مراسم عاشورا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، استاد راهنما غلامرضا جمشیدیها، دانشگاه تهران.
قبادی، علیرضا و سید عبدالله ناصری (1385)، «پژوهشی جامعه‌شناختی پیرامون کارکردها و آسیب‌های مراسم محرم»، بشری، ش43، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ص94.
قبادی، علیرضا و محمدجواد شعبانی (1386)، «راهبردهای پیامبر اعظم(ص) در عصر حاضر»، بشری، ش45، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ص66-69.
قرآن کریم.
کوزر، لوئیس(1373). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
گیدنز، آنتونی (1376). جامعه­شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: انتشارات نی.
معین، محمد (1380). فرهنگ فارسی(یک جلدی)، تهران: نشر سرایش.
میرشکرایی، محمد (1378)، «محرم و نشانه‌های نمادین»، همایش محرم و فرهنگ مردم ایران، سازمان میراث فرهنگی.
واخ، یواخیم (1380). جامعه­شناسی دینی، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: انتشارات سمت.
ورجاوند، پرویز (1375)، «آیین‌های ملی، عامل حفظ وحدت ملی»، گزارش سال، ش73-74، صص55-65.
همیلتون، ملکلم (1377). جامعه­شناسی دین، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
یوسفی، علی(1384)، «جامعه‌شناسی مناسک دینی»، گفتگوی جعفر سیدزاده با علی یوسفی، روزنامه خراسان، 25/01/1384.