چارچوبی اسلامی برای جامعه‌شناسی جنسیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله با هدف ارائة چارچوبی اسلامی برای جامعه‌شناسی جنسیت، به بررسی مهم‌ترین مبانی معرفت‌شناختی، روش‌شناختی، هستی‌شناختی و ارزش‌شناختی یک رویکرد اسلامی در حوزة جامعه‌شناسی جنسیت پرداخته است. مبانی مورد بحث در این مقاله که موجب تمایز رویکرد اسلامی از رویکردهای موجود در این حوزه می‌شوند، عبارتند از: بهره‌گیری از هر سه منبع عام معرفت، یعنی دین، عقل و تجربه، به‌ کارگیری هر سه مدل تبیین، یعنی علّی، تفسیری و انتقادی، پیش‌فرض گرفتن فطرت، عقلانیت، اختیار و آگاهی در تعریف چیستی انسان، انکار تمایز قاطع میان جنس و جنسیت، تأکید بر وجود تفاوت‌های جنسی طبیعی بدون ارزش‌گذاری متفاوت دربارة زن و مرد، انکار نسبیت ارزش‌ها، موافقت با جانبداری ارزشی به معنای تعهد ارزشی نه تعصب ارزشی و تفکیک برابری جنسی از تشابه جنسی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Islamic Framework for Sociology of Gender

نویسنده [English]

  • Hossein bostan(Najafi)
Faculty member of The Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

This article aims at introducing an Islamic framework for sociology of gender so it deals with the most important epistemological, methodological, ontological and axiological foundations of an Islamic approach in the field of sociology of gender. The foundations discussed in this article which distinguish Islamic approach from current approaches in this field are as follow: appealing to all common resources of knowledge i.e. religion, reason and experience, employing the three models of explanation i.e. the causal, the interpretative and the critical ones, presupposing innate abilities, rationality, free will and consciousness in the definition of human nature, denying decisive distinction between sex and gender, emphasizing on existence of natural sex differences without differently evaluation of male and female, denying relativity of values, agreeing with partiality in the sense of value commitment not value bias, and distinguishing male-female equality from male-female similarity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious science
  • Islamic sociology
  • Sociology of gender
  • sex and gender
اسکیدمور، ویلیام (1375). تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمة علی‌اصغر مقدس و همکاران، تهران: انتشارات تابان.
ایمان، محمدتقی (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
برناردز، جان (1384). درآمدى به مطالعات خانواده، ترجمة حسین قاضیان، تهران: نشر نى.
بستان‌(نجفی)، حسین (1390). گامی به سوی علم دینی(2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان (نجفی)، حسین و همکاران (1384). گامی به سوی علم دینی(1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
تریگ، راجر (1384). فهم علم اجتماعی، ترجمة شهناز مسمی‌پرست، تهران: نشر نی.
جوادی‌آملی، عبدالله (1379). تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج12 (فطرت در قرآن)، تنظیم و ویرایش: محمدرضا مصطفی پور، قم: مرکز نشر اسراء. 
حرّعاملی، محمد بن حسن([بى‌تا])، وسائل الشیعه، 20 ج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
رى‌شهرى، محمد (1363). میزان الحکمه، 10 ج، تهران و قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
سبحانی، جعفر (1409ق). الالهیّات، 2 ج، بیروت: الدّار الاسلامیة للطباعة و النشر و التوزیع.
طباطبایی، سید محمدحسین (1384). زن در قرآن، تحقیق: محمد مرادی، قم: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی.
عابدی‌شاهرودی، علی (1385). «نظریة علم دینی بر پایة سنجش معادلات علم و دین»، علم دینی: دیدگاه‌ها و ملاحظات، به کوشش سید حمیدرضا حسنی و همکاران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قرآن کریم.
کلاین‌برگ، اتو (1368). روانشناسى اجتماعى، ترجمة على‌محمد کاردان، تهران: نشر اندیشه.
گنجى، حمزه (1370). روان‌شناسى تفاوت‌هاى فردى، تهران: انتشارات بعثت.
گیدنز، آنتونى (1374). جامعه‌شناسى، ترجمة منوچهر صبورى، تهران: نشر نى.
گیدنز، آنتونى (1383). چکیدة آثار آنتونی گیدنز، فیلیپ کسل(ویراستار)، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
لِنگرمَن، پاتریشیا مَدو و بِرنتلى، ژیل نیبروگ (1374). «نظریۀ فمینیستى معاصر»، جورج ریتزر، نظریۀ جامعه‌شناسى در دوران معاصر، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
مصباح‌یزدى، محمدتقی (1384). به سوی خودسازی، نگارش: کریم سبحانی، قم: مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1369). نظام حقوق زن در اسلام، تهران و قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا (1400 ق). المنطق، بیروت: دارالتعارف.
نوری، میرزا حسین (1408 ق). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل‌البیت لإحیاء التراث.
ویلفورد، ریک (1378). مقدمه‌اى بر ایدئولوژى‌هاى سیاسى، ترجمة م. قائد، بولتن مرجع(4): فمینیسم، تهران: مدیریت مطالعات اسلامی و مرکز مطالعات فرهنگى بین‌المللى الهدى.
 
منابع انگلیسی                                                                                                                                                
  Audi, R. (ed.) (1995), the Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.
  Bengtson, V. L., et al. (2005), Sourcebook of Family Theory & Research, Thousand Oaks and London: Sage Publications, Inc.
  Birke, L. (1994), "Transforming Biology", H. Crowley and S. Himmelweit (eds.), Knowing Women, Cambridge: Polity Press, the Open University.
  Blakemore, K. (2003), Social Policy, United Kingdom, Open University Press.
  Burr, V. (1998), Gender and Social Psychology, Routledge, London and New York.
  Clark, R. D. and Hatfield, E. (1989), "Gender Differences in Receptivity to Sexual Offers", Journal of Psychology and Human Sexuality, vol.2, No.1.
  Crowley, H. and Himmelweit, S. (eds.) (1994), Knowing Women, Cambridge: Polity Press, the Open University.
  De Beauvoir, S. (1997), "Introduction to the Second Sex", Linda Nicholson (ed.), the Second Wave, New York and London: Routledge.
  Edwards, P. (ed.) (1967), the encyclopedia of philosophy, New York: Macmillan.
  Glasersfeld, E.V. (1990), "Teleology and the Concepts of Causation", Philosophica, vol. 46, pp. 17-43.
  Hammersley, M. (2000), Taking Sides in Social Research, London and New York: Routledge.
  Jaggar, A. (1994), "Human Biology in Feminist Theory: Sexual Equality Reconsidered", H. Crowley and S. Himmelweit (eds.), Knowing Women, Cambridge: Polity Press, the Open University.
  McConnell, J. V. and Philipchalk, R. P. (1992), Understanding Human Behavior, Orlando: HBJ Publishers.
  Ramazanoglu, C. (1989), Feminism and the Contradictions of Oppression, London and New York: Routledge.
  Sabini, J. (1995), Social Psychology, New York and London: W. W. Norton & Company.
  Shaffer, D. R. (1993), Developmental Psychology, Pacific Grove: Brooks/Cole Publishing Company.
  Tong, R. (1997), Feminist Thought, London: Routledge.
  White, J. M. (2005), Advancing Family Theories, Thousand Oaks and London: Sage Publications.