بایسته‌های تحوّل حوزه‎های علمیه در تبلیغ جهانی آموزه‌های قرآنی؛ از دعوت جهانی تا جنبش جهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث؛ کادر علمی و پژوهشگر ثابت گروه پژوهشی تفسیر و علوم قرآن پژوهشگاه مطالعات اسلامی جامعه الزهرا (س)

2 دکتری علوم سیاسی (مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی) دانشگاه شاهد

چکیده

حوزه علمیّه به‌عنوان نهادی علمی−تبلیغی دارای رسالتی گسترده در عرصه امور دینی است و می‎تواند نقش مهمی را در عرصه تبلیغ جهانی آموزه‎های قرآنی ایفا کند. مسئله آن است که با مطالعه و مشاهده آموزه‎های دینی مؤثر و مطرح در عرصه بین‎الملل و اسناد بالادستیِ نگاشته‌شده، برنامه‎ریزی عملیاتی برای تبلیغ این آموزه‎ها متناسب با قابلیت‎ها نبوده‌است. پرسش اساسی آن است که بایسته‎های تحول حوزه‎های علمیه در عرصه بین‎الملل و «تبلیغ جهانی آموزه‎های قرآنی» برای تحقق چشم‌انداز و مأموریت‌هایِ موجود چیست؟ پژوهش این مقاله  به صورت کیفی و چارچوب آن از نوع استقرایی است. جمع‎آوری داده‎ها به روش اسنادی بوده و برای تجزیه و تحلیل داده‎ها و ارائه بایسته‎ها از روش نظریه مبنایی استفاده شده‌است. یافته مقاله بیانگر آن است که توجه به بایسته‌های قرآنی «اصل دعوت»، هویت فردی طلاب به مثابه کنشگر، گفتمان‎های رقیب و گفتمان‌سازی تبلیغی حوزه، تمرکز حوزه بر مراکز غیردولتی و سیاستگذاری اجتماعی و بهره‌مندی از ایده جنبش‌های اجتماعی، برای تحققِ تبلیغ جهانیِ مؤثر حوزه‌های علمیه حائز اهمیت است. همچنین با افزودن الگوی پیشنهادی قدرت نرم و توجه به تمهیدات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی برای مخاطبانِ دعوت و تحول جدّی در رویکرد اجتماعی طلاب، تاثیرگذاریِ تبلیغ جهانیِ حوزه افزایش می‌یابد. از این‌رو توجه به تقویت «هویت جمعی طلاب»، همبستگی اجتماعی، جامعه‌محور بودن تبلیغ، به‌خصوص تعمیقِ احساس پیوستگی حوزه با فرهنگ و ارزش‌های مشترک دینی در میان تنوع قومی و ادیان و مذاهب گوناگون، نقش بسزایی در تحول اجتماعیِ تبلیغ ملی و جهانی آموزه‌های قرآنی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The requirements of seminaries in the global propaganda of Quranic teachings;From a global invitation to a global movement

نویسندگان [English]

  • Najmeh Najm 1
  • Hasan Naserkhaki 2
1 Researcher of the Qur'anic Interpretation and Science of Jami'at Al-Zahra
2 PhD at Shahed University
چکیده [English]

Seminary as a scientific and propagandistic institution has a wide range of religious affairs and can play an important role in the field of global propaganda of Quranic teachings. The problem is that by studying and observing the effective and prominent religious teachings in the international arena and the documents written above, the policies adopted to promote these teachings have not been commensurate with their capabilities. The fundamental question is, what are the desirable policies for the development of seminaries in the international arena and the "global propaganda of the Qur'anic teachings" for the realization of the existing vision and missions? This qualitative and case-specific article is a tracing process for the promotion of theological disciplines whose framework is inductive. Data collection is done by documentary and non-disturbing measures. For analyzing data and presenting strategic requirements, the basic theory method has been used. As a result, attention to the Qur'anic requirements of the "principle of invitation", individual identity of students as actors, rival discourses and propaganda discourse of the seminary, use of non-governmental capacities and utilization of the idea of social movements to achieve effective global propaganda of seminaries It is important. Also, by adding soft authority and paying attention to economic, social, cultural and environmental arrangements for the audience of invitation and serious change in students' social approach, along with the strong power of political institutions, the effectiveness of global propaganda in the international arena increases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seminary
  • Invitation
  • Global propaganda
  • Quranic teachings
  • social movement
  1. 1. ابن‌منظور(محمدبن مکرم) (1414ق)، لسان العرب، محقق و مصحح: جمال الدین میردامادی، بی‌جا: دارالفکر للطباعه والنشر و التوزیع/دارالصادر.

    2. ابوالمعالی، خدیجه (1391)، پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، تهران: نشر علم.

    3. استراوس، انسلم و جولیت کوربین (1385)، اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی،اصول و شیوهها، ترجمه بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    4. اکبرزاده، محمدسعید (1395)، «هنر و هنرمند در نگاه قرآن به روایت علامه طباطبایی»، نشریه خردنامه همشهری (بخش هنر اسلامی)، ش122.

    5. بوزان، باری (1378)، مردم، دولت و هراس، ترجمه ناشر، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    6. تامپسون،جان و بروکشایر (1389)، رسانه‌ها و مدرنیته (نظریه اجتماعی رسانه‌ها)، ترجمه مسعود اوحدی، تهران: انتشارات سروش.

    7. جوهری، اسماعیل بن حماد(1404ق)، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین.

    8. خالقی،احمد (1382)، قدرت، زبان، زندگی روزمره، تهران: گام نو.

    9. خطیب ‌قزوینی‌، محمد (405ق)، الایضاح‌ فی‌ علوم‌ البلاغۀ، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمنعم‌ خفاجی‌، بیروت‌: بی‎نا.

    10. دلاپورتا، دوناتلا، دیانی، ماریو (1390)، مقدمه‌ای بر جنبش‌های اجتماعی، ترجمه: محمدتقی دلفروز، نشر کویر.

    11. راغب ‌اصفهانی، أبو‎القاسم الحسین ‎بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، محقق: داوودى، صفوان عدنان‏، بیروت−دمشق‏: دارالقلم−الدار الشامی.

    12. راغب‌اصفهانی،أبو­القاسم الحسین­بن محمد،(1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن،محقق:داوودى،صفوان عدنان‏، بیروت− دمشق‏،دار القلم− الدار الشامی.

    13. رحمانی، جعفر (1390)، ضرورت‎های مدیریت استراتژیک فرهنگی در حوزه‎های علمیه در عصر جهانی شدن، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، دوره 2، ش2.

    14. رضایی‌ اصفهانی، محمدعلی (1381)، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت: کتاب مبین.

    15. رهبر، محمد تقی (1371)، پژوهشی در تبلیغ، تهران: مرکز چاپ و نشر تبلیغ.

    1. 16.  زیدان، جرجی (1384)، تاریخ تمدن اسلام، تهران: امیرکبیر.

    17. سیف‌زاده، سید‌حسین (1378)، اصول روابط بینالملل، تهران: نشر دادگستر.

    18. سیف‌زاده، سید‌حسین (1384)، «نظریه‎ها و تئوری‌های مختلف در روابط بین‎الملل فردیجهانی شده: مناسبت و کارآمدی»، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

    19. شکوری، ابوالفضل (1361)، فقه سیاسی اسلام،ج2، تهران: چاپ آرین.

    20. شیهان، مایکل (1388)، امنیت بین‌الملل، ترجمه سیدجلال دهقانی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    21. صادقی‌نیری، رقیه و مهین حاجی‎زاده (1390)، «روش‎های دعوت و تبلیغ قرآنی از نگاه علامه طباطبایی»، فصلنامه پژوهش دینی، ش22.

    22. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

    23. طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی. 

    24. عترت ‌دوست، محمد (1397)، «تحلیل محتوای کیفی شبکه معنایی «قدرت»؛ تلاشی برای فهم الگوی «قدرت نرم» در قرآن کریم»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، سال 12، ش23.

    25. عیوضی، محمدرحیم و مونا پارسا (1392)، «الگوی تحلیلی قدرت نرم و سیاست بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات نرم، ش9.

    26. فعالی، محمد‎تقی (1386)، آفتاب و سایهها، قم: انتشارات نجم‎الهدی.

    27. فیروزآبادی، مجدالدین (1424ق)، قاموسالمحیط، تحقیق: محمدعبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.

    28. قهرمانپور، رحمان (1389)، «تقدم الهام‌بخشی بر قدرت نرم در سیاست‌های کلان ایران در جهان اسلام»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال 6، ش37.

    29. کریمی، علی (1393)، «امنیت جامعه‌ای و سیاسی از گذر سیاست‌گذاری اجتماعی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 17، ش3.

    30. کمیجانی، اکبر و پروانه سلاطین (1387)، «تأثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب در گروه OPEC و OECD»، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، سال 2، ش2.

    31. لاتوش، سرژ (1379)، غربیسازی جهان، ترجمه: امیر رضایی، تهران: انتشارات قصیده.

    32. لوک‌ بدار، دزیل، لامارش (1380)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه حمزه گنجی، تهران: نشر ساوالان.

    33. لینکلیتر،آندرو (1386)، نو واقعگرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی، ترجمه علیرضا طیب، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‎المللی.

    34. محسنی‎ تبریزی، علیرضا (1395)، روش تحقیق کیفی در مکاتب تفسیری (زمینه و کاربرد)، تهران: اطلاعات.

    35. محمدپور، احمد (1391)، روش تحقیق کیفی ضدروش، ج1، تهران: جامعه‎شناسان.

    36. مشیرزاده، حمیرا (1381)، درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینیe و انقلاب اسلامی.

    37. مصباح یزدی، محمدتقی (1392)، قرآن‌شناسی، تحقیق و نگارش غلامعلی عزیزی‎کیا، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینیe.

    38. مصباح، سیدحسین (1386)، (الف) «بررسی کارآمدی دعوت به دین»، مجله اندیشه حوزه، سال13، ش3.

    39. مصباح، سیدحسین (1386)، (ب) «جاذبه‎های دعوت نبوی در انگاره‎های قرآن»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش66.

    40. مظاهری، محمدمهدی و جعفر رحمانی (1391)، «فرصت‌ها و تهدید‌های فراروی حوزه‎های علمیه در عرصۀ بین‎الملل با رویکرد رسانه»، فصلنامه مطالعات راهبردی و سیاستگذاری عمومی، مقاله 3، دوره 3، ش6.

    41. ملوچی، آلبرتو (1389)، ابعاد نوین جنبش‌های نوین اجتماعی؛ در: لارنا، اریک و دیگران (1389)، جنبش‌های نوین اجتماعی، ترجمه: سیدمحمد کمال سروریان و علی صبحدل، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

    42. موسوی ‌جشنی، صدرالدین (1393)، «الگوی تحلیلی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، سال 1، ش1.

    43. مولانا، حمید (1384)،اطلاعات و ارتباطات جهانی: مرزهای نو در روابط بین‌الملل،ترجمه اسدالله آزاد و همکاران، تهران: نشر کتابدار.

    44. میرزایی، نجفعلی (1396)، «حوزه علمیه یا باید جهانی شود یا ... (الزامات و اقتضائات جهانی حوزه)»، ماهنامه رسائل،ش2.

    45. میلسن، ژان و همکاران (1388)، دیپلماسی عمومی نوین؛ قدرت نرم در روابط بین‌الملل، ترجمه رضا کلهر و محسن روحانی، تهران: دانشگاه امام صادقg.

    46. ناصرخاکی،حسن؛ علی مرشدی‌زاد و عباس کشاورز (1398)، «تحلیل جنبش جهانی محیط زیست در راستای تأثیرگذاری ایران در تدبیر جهانی»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 8، ش29.

    47. نای، جوزف (1389)، قدرت نرم؛ ابزارهای موفقیت در سیاست بین‌الملل، ترجمه محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: دانشگاه امام صادقg.

    48. نش، کیت (1394)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر (جهانی شدن، سیاست، قدرت)، ترجمه محمدتقی دلفروز، نشر کویر.

    49. ون دایک، جان (1383)، «سیاست‎گذاری در جامعه شبکه‎ای»، فصلنامه رسانه، ش58.

    50. هورو، جوکر (1383)، «به سوی امنیت کثرت‌گرا و گسترده»، ترجمه موسی موسوی زنور، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 7، ش23.

    51. Touraine, A. (2007), New Paradigm for Understanding Today's World. Cambridge, Malden: Polity.

    52. Touraine, Aalaine,(1981), The Voice and the Eye: An Analysis of Social Movements; Cambridge: Cambridge University Press.

    53. Touraine, Aalaine,(1985), "An Introduction to the Study of Social Movements"; Social Research, Vol.52, No.4, Social Movements, pp.749-787.

    54. Zurn, Michael. (2004), “Global Governance and Legitimacy Problems”. Government and Opposition, Volume39, Issue2, pp. 260-87.

     

    منابع اینترنتی

    55. مصوبه شماره: 1001 شورای عالی حوزه‎های علمیه در مورد سند چشم‌انداز حوزه‌های علمیه، قابل دسترسی در: http://www.shorayeaali.com/download/mosavabat-95.pdf

    56. مصوبه شماره: 1103 شورای عالی حوزه‎های علمیه در مورد نظام جامع امور بین‌الملل حوزه‌های علمیه قابل دسترسی در:

     http://www.shorayeaali.com/download/Mosavbat%2096%20-%202.pdf

    57. مصوبه شماره: 866 شورای عالی حوزه‎های علمیه در مورد سند چشم‌انداز حوزه‌های علمیه، قابل دسترسی در: http://www.shorayeaali.com/laws/law-content.aspx?id=532