واکاوی و نقد نظریّۀ «تفکّر اجتماعیِ» علّامۀ طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

از نظر علّامۀ طباطباییw، تنها راه دستیابی به دانش مطلوب در جامعه و تمدّن اسلامی روی آوردن به «تفکّر اجتماعی» است. همچنین مهم‌ترین −اگر نگوییم یگانه− عامل اختلاف و تشتّت فکری میان اندیشمندان مسلمان اعم از اهل حدیث، متکلّمان، فیلسوفان، و عارفان، روی‌گردانی از تفکّر اجتماعی است. «تفکّر اجتماعی» با ویژگی‌هایی که ایشان برای آن برشمرده است اصطلاحی است نامعمول و خاصِّ خود ایشان برای اشاره به دیدگاهی دارای آثار عمیق و گسترده و شایان تأمّل و بررسی. در این مقاله کوشش شده است با مراجعه به آثار گوناگون ایشان با روش تحلیل اسنادی و با رویکردی انتقادی گزارشی روشن از دیدگاه ایشان ارائه شود، ابعاد گوناگون و اهمّیّت آن خاطرنشان گردد، تحلیل و نقدی از آن به دست داده شود، و سرانجام پاره‌ای از ابهام‌های باقی‌مانده در آن و پرسش‌های فراروی آن بیان گردد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Allameh Tabatabaei’s Theory of “Social Thinking”

نویسنده [English]

  • Ali Shiravani
Faculty member of Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

In the view of Allameh Tabatabaei, the only path to achieving desired knowledge in the Islamic society and civilization goes through “social thinking”. Also, the main, if not the only, element in difference and disagreement among Muslim thinkers including theologists, philosophers, mystics, and hadith scientists, is indifference toward social thinking. “Social thinking” with the characteristics that Tabatabaei attributes to it is an uncommon term he uses to describe an approach with deep and broad impacts. In the present paper, I adopt document analysis with a critical approach in order to give a clear understanding of his view, and then to present an analysis and critique of his work, and finally to deal with a number of ambiguities in his theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social thinking
  • Allameh Tabatabei
  • theological social rationality
  • The relationship between individual and society
  1. قرآن

    1. اژدری‌زاده، حسین (1382)، «تعیّن اجتماعی معرفت وحیانی در اندیشۀ علّامۀ طباطبایی»، حوزه و دانشگاه، شمارۀ 35، تابستان 1382، ص110−134.

    2. اهوازی، حسین بن سعید (1404ق)، المؤمن، قم: مدرسه امام مهدیf.

    3. بخاری، محمد بن اسماعیل (1407ق)، صحیح البخاری، تحقیق قاسم الشماعی الرفاعی، بیروت: دارالقلم.

    4. جوادی آملی، عبداﷲ (1387)، جامعه در قرآن (تفسیر موضوعی، ج17)، قم: انتشارات اسراء.

    5. دیلمی، حسن بن ابی‌الحسن (1408ق)، أعلام الدّین فی صفات المؤمنین، تحقیق مؤسسة آل‌البیتb، قم: مؤسسة آل‌البیت.

    6. سعدی (1377)، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.

    7. طباطبایی، سیّدمحمّدحسین (1374)، ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ سیّدمحمّدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    8. ـــــــــــ (1387)، شیعه: مجموع مذاکرات با پرفسور هانری کربن، به کوشش سیّدهادی خسروشاهی، چ2، قم: بوستان کتاب.

    9. ـــــــــــ (1388)، بررسی‌های اسلامی، به کوشش سیّدهادی خسروشاهی، چ2، قم: بوستان کتاب.

    10. ـــــــــــ (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

    1. 11.  کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفّاری، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    2. 12.  مجلسی، محمدباقر (1404ق)، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
    3. 13.  مطهّری، مرتضی (1371)، مجموعۀ آثار، تهران و قم: انتشارات صدرا.