مقدمه‌ای بر جامعه‌پذیری دینی در تفاسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه بیرجند (گروه علوم تربیتی)

چکیده

موضوع مقاله حاضر، بررسی مقدماتی نظر تفاسیر قرآن درباره فرایند جامعه‌پذیری است. پرسش اصلی این است که جامعه‌پذیری چیست، چگونه اتفاق می‌افتد و چقدر اختیار در آن مؤثر است؟ با تحلیل محتوای کیفی تفاسیر قرآن، کدگذاری و طبقه‌بندی مفاهیم به‌دست‌آمده به پرسش اصلی پاسخ داده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که جامعه‌پذیری فرایندی سرچشمه‌گرفته از ذات انسان است و فرد با اختیار خویش از طریق علم و عمل، ارزش‌ها، باورها، هنجارها و غیره می‌شود؛ به گونه‌ای که امکان جداسازی بین او و آنچه درونی کرده، نیست. در این برداشت، انسان موجودی دائماً در حال «شدن» است که همیشه علم و عمل او، عین ذات و شخصیت او را شکل می‌دهد. نتیجه اینکه هر کس به هر مقدار که به آیات قرآن، عمل و آنها را درونی کند، به همان میزان دیندار است و جامعه‌پذیری دینی در او موفق بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction to religious sociability in exegeses of the Quran

نویسنده [English]

  • Mohammad Baqer Akhoondi
Department of Educational Sciences , Birjand University
چکیده [English]

The present paper makes a preliminary survey of process of sociability in exegeses of the Quran. The questions are: What is sociability? How does it happen? What is the role of will? The survey is done through a qualitative content analysis of the interpretations of the Quran, coding and classification of the concepts. Results show that the process of sociability is a requirement of human nature by which man has internalized values and beliefs through his knowledge and action. The essence of the person has been gradually created. He is the very values, beliefs and norms, in a way that they are nor separable from each other. In this view, beings are constantly trying "to get", "to become". His knowledge and actions are constantly shaping his personality and nature. The result indicates that the more a man acts in accordance with the teachings of the Holy Quran, the more successful he is in religious sociability.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Sociability
  • Exegeses of the Quran
  • Values and Beliefs
  • Verses of the Holy Quran  
آلوسی، سیدمحمود (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
بحرانی، سیدهاشم (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
حسن‌زاده آملی، حسن (1380)، عیون مسائل نفس و شرح آن، قم: قیام.
حسن‌زاده آملی، حسن (1381)، انسان و قرآن، قم: قیام.
حسن‌زاده آملی، حسن (1386)، مآثر آثار، تدوین داوود صمدی آملی، قم: الف و لام و میم.
شجاعی‌زند، علیرضا (1388)، «تبارشناسی تجربه دینی در مطالعات دینداری»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم.
صدیق سروستانی (1375)، «کاربرد تحلیل محتوا در علوم اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی،ش8.
طالقانی، سیدمحمود (1362)، پرتوی از قرآن، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ3، تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن (1377)، تفسیر جوامع الجامع، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و قم مدیریت حوزه علمیه قم.
طبیب، سیدعبدالحسین (1387)، الطبیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1415)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عروسی حویزیف عبد علی بن جمعه (1415)، تفسیر نور الثقلین، چ4، قم: اسماعیلیان.
فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420)، تفسیر مفتاح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419)، تفسیر من وحی القرآن، چ2، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
فیض کاشانی، ملا محسن (1415)، تفسیر فیض کاشانی، تهران: صدر.
قائمی‌نیا، علیرضا (1379)، درآمدی بر منشأ دین، تهران: معارف.
قاسمی، وحید و مهری قربانیان (1389)، «تحلیل تطبیقی مهاجرت در سطح دینداری و اولویت‌های ارزشی دختران و پسران»، مطالعات راهبردی زنان، س12، ش47.
قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، چ11، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سیدعلی‌اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث، چ2، تهران: بنیاد بعثت.
کاشانی، ملا فتح‌الله (1336)، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی.
کرمی حونیری، محمد (1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.
کوزر، لوئیس (1370)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محمد ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
گیدنز، آنتونی (1373)، جامعه‌شناسی، ترجمه صبوری منوچهر، تهران: نشر نی.
مترجمان (1356)، ترجمه تفسیر طبری، چ2، تهران: انتشارات توس.
مترجمان (1360)، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ1، تهران: انتشارات فراهانی.
مترجمان (1377) ترجمه تفسیر جوامع الجامع، چ2، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا)، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج23، تهران: اسلامیه.
مدرسی، سیدمحمدتقی (1419)، من هدی القرآن، چ1، تهران: دار محبی الحسین.
مقنیه، محمدجواد (1424) تفسیر الکاشف، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1374) تفسیر نمونه، چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی همدانی، سیدمحمدباقر (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، چاپ نعیم، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجفی خمینی، محمدجواد (1398)، تفسیر آسان، [بی‌جا]: اسلامیه.
ویلم، ژان پل (1377)، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: تبیان.