بررسی مقایسه‎ای−انتقادی بنیان‎های اخلاق اقتصادی اسلام از دیدگاه ماکس وبر و شهید مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه ارتباطات فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

چکیده

هدف این مقاله بررسی تطبیقی−انتقادی اندیشه ماکس وبر درخصوص عوامل پیدایش و عدم‎پیدایش سرمایه‎داری در مسیحیت و اسلام، از منظر شهید مطهری است. بنیاد انتقادات این نوشتار، پذیرش حقیقت وحیانی دین است که در عرصه نظریه‎پردازی مطالعات دین موجب تفکیک سطوح پژوهش دینی می‎شود. دیدگاه جامعه‎شناسانه وبر و ابژه کردن و نگاه کارکردگرایانه به آن باعث شده از فهم فلسفه‎ها و حقایق باطنی دین اسلام ناتوان بماند.
به گمان وبر اسلام در ارائه اخلاقیات رستگاری عاجز مانده و ازاین‎جهت از قافله نظام سرمایه‎داری جامانده است؛ امّا به‎راستی آنچه موجب رویگردانی اسلام از فلسفه رستگاری و زهد بی‎انتهای پیوریتانی است، مواجهه مثبت اسلام با دنیاست. پلیدانگاری جهان طبیعت و تکلیف بی‎حدوحصر بشر که ناشی از نبود اطمینان نسبت به سرنوشت است در اسلام جایگاهی ندارد. در عوض حقوق اسلامی بر پایه حسن ظن به خالق و مخلوق در جهان، او را به سمت شکوفایی اقتصادی می‎کشاند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative-critical study of the foundations of Islamic economic ethics from the point of view of Max Weber and Shahid Motah'hari

نویسندگان [English]

  • Nemat Allah Karam Allahi 1
  • Mahdi Motahari Far 2
1 Associate Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social and Behavioral Sciences, Bagheral Uloom University, Qom, Iran
2 PhD student, Department of Cultural Communication, Faculty of Social and Behavioral Sciences, Bagheral Uloom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The purpose of this article was a comparative and critical analysis of Max Weber's view regarding the factors of the emergence and non-emergence of capitalism in the comparison between Christianity and Islam from the perspective of Shahid Motah'hari. The basis of the criticisms of this article is the acceptance of the revealed truth of religion, which separates the levels of religious research in the field of theorizing religious studies. Weber's sociological view and objectification and functionalist view of it have made him unable to understand the philosophies and inner truths of Islam, like other Western scholars, to be caught in the trap of intellectual confusion, and in the position of religious investigation, regardless of the facts and capacities religious teachings should evaluate the economic capacities of Islam only by looking at the historical reality.
In this article, by referring to the works of Shahid Motah'hari, grounds for a critical look at Weber's theory about the causes of the non-emergence of capitalism in Islam have been extracted. These criticisms have been raised in the two main fields of theology and psychological and behavioral tendencies, and their emphasis on the theory of separation of levels of religious studies has been clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Christianity
  • capitalism
  • levels of religious studies
  • theology

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. بابائی، حبیب الله (1390)، «جامعه، فرهنگ و تمدن در تفکر و تجربه صوفیان مسلمان»، فصلنامه نقد و نظر، سال شانزدهم، شماره چهارم، ص75-99.
    2. بشیریه، حسین (1368)، «مبانی جامعه‎شناسی مذهبی ماکس وبر»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 24، ص203-222.
    3. پارسانیا، حمید (1391)، جهان‎های اجتماعی، چاپ سوم، قم: کتاب فردا.
    4. ترنر، برایان (1379)، ماکس وبر و اسلام، سعید وصالی، تهران: نشر مرکز.
    5. جمعی از نویسندگان (1364)، درآمدی بر حقوق اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    6. کرم‎الهی، نعمت‎الله (بی تا)، پیمایش دینداری ایرانیان، پروژه پژوهشی در دست اجرا.
    7. مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی (1413ق)، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    8. مصباح یزدی، محمد تقی (۱۳۹۱)، آموزش فلسفه، چاپ چهارم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل وابسته به موسسه انتشارات امیر کبیر.
    9. مطهری، مرتضی (۱۳۶۷)، مقدمه‎ای بر جهان بینی اسلامی، چاپ سوم، تهران: انتشارات صدرا.
    10. مطهری، مرتضی (1389الف)، فلسفه تاریخ، جلد چهارم، تهران: انتشارات صدرا.
    11. مطهری، مرتضی (1389ب)، نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
    12. مطهری، مرتضی (1392الف)، انسان‎شناسی در قرآن، تهران: انتشارات صدرا.
    13. مطهری، مرتضی (1392ج)، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات صدرا.
    14. مطهری، مرتضی (1393)، جهاد، تهران: انتشارات صدرا.
    15. مطهری، مرتضی (1394)، یادداشت‎ها، جلد اول، تهران: انتشارات صدرا.
    16. مطهری، مرتضی (1395)، فطرت، تهران: انتشارات صدرا.
    17. مطهری، مرتضی (1397)، سیری در نهج البلاغه، تهران: انتشارات صدرا.
    18. وبر، ماکس (1373)، اقتصاد و جامعه، ترجمه منوچهری، ترابی‎نژاد و عمادزاده، تهران: انتشارات مولی.
    19. وبر، ماکس (1382)، دین، جامعه، قدرت، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات هرمس.
    20. وبر، ماکس (1396)، جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
    21. یزدانی، عباس (دی‎ماه 1389)، «دین و عقلانیت در فلسفه اجتماعی ماکس وبر»، فصلنامه معرفت، سال 19، شماره 157، ص93-106.
    22. McCleary, Rachel (2008), "Religion and Economic Development", Policy Review, 148, pp 112-134.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار