علم اجتماعی بومی (چیستی و چرایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی ره

چکیده

علم اجتماعی و مشخصا جامعه شناسی بومی یا ایرانی با رویکردهای مختلف آن، عمدتا به نظام یا منظومه ای معرفتی که بررسی روشمند توصیفی، تفسیری، تبیینی، توجیهی و انتقادی مسائل فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، زبانی جامعه ایران با روش های خاص را موضوع مطالعه، تحقیق و نظریه پردازی خویش قرار داده باشد، اشاره دارد. بدیهی است که این دانش در شکل ایده آل خود برغم تعلقات سرزمینی، نسبتی ارگانیگ نیز با جریان جهانی علم جامعه شناسی دارد. امکان تحقق چنین دانشی با مختصات ویژه، هر چند مورد وفاق اکثریت جامعه شناسان و عالمان علوم اجتماعی ایرانی معاصر است اما فعلیت و تحقق آن در وضعیت و موقعیت کنونی، محل بحث و گفت و گوی جدی قرار دارد. این نوشتار با روش اسنادی  در صدد شناسایی دیدگاههای مختلف در این خصوص و ارزیابی  تحلیلی و انتقادی آنها براساس معیارهای مالوف است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Native Social Sciences (Whats and Hows)

نویسنده [English]

  • Seyed Hossein sharafuddin
Graduated from Qom Seminary l Faculty member of Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

Social Sciences with all its approaches, and Iranian or native Sociology in specific, denote an epistemological system that has as its subject matter, the methodologically descriptive, explanatory, justificatory, ad critical analysis of cultural, social, historical, and linguistic problems of the Iranian society. Obviously, in its ideal form, such a field will maintain an organic connection with the universal trends of sociology parallel to its native attachments. Even though such a scientific field with all its specificities is consented by the majority of the Iranian sociologists and social science figures, the probability for the realization of it is still disputed. The present article aims to identify various perspectives in this regard and elaborate analytically and critically on them based on the usual criteria of the field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociology
  • native science
  • religious science
  • Iranian society
  • approaches
  • obstacles
آزاد ارمکی، تقی (1389)، جامعه‌شناسی علم مناقشه برانگیز در ایران، تهران: نشر علم.
2. ــــــــــــــ (13 و 14 اردیبهشت، 1385)، «امکانات و تنگناهای پیش روی جامعه‌شناسی نظری در ایران»، همایش بررسی مسائل علوم اجتماعی ایران، میزگرد نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران.
3. ــــــــــــــ (8 خرداد، 1386)، «بومی‌گرایی علوم اجتماعی و ناکارآمدی آموزشی در ایران»، همایش علم بومی و علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران، ص‌322−341.
4. ــــــــــــــ (بهار، 1395)، «از جامعه‌شناسی علمی غرب‌مدار تا جامعه‌شناسی اسلامی ایدئولوژیک»، مصاحبه با فصلنامه صدرا، شماره ۱۷، ص‌۷۳−۸۹.
5. اباذری، یوسف (13و 14 اردیبهشت، 1385)، «ضرورت برنامه‌های پژوهشی در جامعه‌شناسی ایران»، همایش بررسی مسائل علوم اجتماعی ایران، میزگرد نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران.
6. ارشاد، فرهنگ (1378)، «بومی‌‌شدن علم و سهم دانشگاه در این جریان»، در دانشگاه، جامعه و فرهنگ انسانی، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
7. باقری، خسرو (1386)، «علم بومی: قابلیت‌ها و تنگناها»، خلاصه مقالات همایش علم بومی و علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران.
8. برزگر، ابراهیم (تابستان، 1389)، «رهیافت بومی‌سازی علوم انسانی»، روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 63، ص‌29−‌54.
9. پارسانیا، حمید (28/12/1382)، «بومی‌ شدن علم»، روزنامه رسالت.
10. ــــــــــــــ (بهار، 1395)، «مرگ جامعه‌شناسی! احیای فقه به مثابه معرفت علمی اجتماعی»، فصلنامه صدرا، شماره ۱۷، ص‌۱۷۹−۱۹۵.
11. پناهی، محمد‌حسین (زمستان، 1393)، «علم بهنجار و بومی کردن علوم اجتماعی»، راهبرد فرهنگ، شماره 28، ص29−‌60.
12. تاجیک، محمد‌رضا (بهار، 1390)، «اجماع ارتدوکس؛ آسیب‌شناسی علوم اجتماعی در ایران امروز»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال ششم، شماره دوم، ص‌۴۱−‌۶۱.
13. توسلی، غلام‌عباس (1386)، «گفتمان جایگزین در جامعه‌شناسی»، در خلاصه مقالات همایش علم بومی و علم جهانی: امکان یا امتناع؟، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران، ص‌9−‌21.
14. توسلی، غلام‌عباس (پاییز و زمستان، 1393)، «بایدها و نبایدهای جامعه‌شناسی بومی در ایران»، (مصاحبه)، نقد کتاب علوم اجتماعی، شماره 3 و 4، ص‌171−180.
15. چلبی، مسعود (13و 14 اردیبهشت، 1385)، «درباره جامعه‌شناسی نظری، همایش بررسی مسائل علوم اجتماعی ایران»، میزگرد نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران.
16. عبداللهی، محمد (13و 14 اردیبهشت، 1385)، «پلورالیسم انسجامی»، همایش بررسی مسائل علوم اجتماعی ایران، میزگرد نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انجمن جامعه‌شناسی ایران.
17. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1371)، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران: سمت.
18. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1363)، درآمدی به جامعه‌شناسی اسلامی، تهران: سمت.
19. سبزی، داود و محمدحسین جمشیدی (خرداد، 1393)، «بنیادهای فرهنگی−معرفتی بومی‌سازی نظریه‌های علوم انسانی»، ماهنامه معرفت، شماره 198، ص‌13−28.
20. فاضلی، نعمت‌الله (بهار، 1388)، «گفتمان مسئله بومی−مسئله بومی‌سازی علوم اجتماعی از رویکرد مطالعات فرهنگی»، فصلنامه مطالعات اجتماعی ایران، شماره 5، ص‌84−96.
21. فاضل، سید‌ طه (تابستان، 1391)، «سازمان‌های اطلاعاتی و تولید علم بومی»، مطالعات راهبردی، شماره 56، ص‌41−‌66.
22. فکوهی، ناصر و مرضیه ابراهیمی (بهار، 1388)، «دایاسپورای علمی ایرانی و نقش آن در بومی‌سازی علوم اجتماعی در ایران»، مطالعات اجتماعی ایران، شماره 5، ص‌111−‌138.
23. فکوهی، ناصر؛ سیدضیاء هاشمی و مهری سادات موسوی (1391)، «ویژگی‌های علوم اجتماعی، در علوم اجتماعی در ایران و چشم‌انداز آینده آن»، و تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
24. قانعی‌راد، محمد‌امین (پاییز، 1381)، «شیوه جدید تولید دانش: ایدئولوژی و واقعیت»، فصلنامه جامعه‌شناسی ایران، شماره ۱۵، ص‌۲۸−‌۵۹.
25. قانعی‌راد (بهار، 1389)، «مرور انتقادی بر تلاش‌های ایرانی برای توسعه جامعه‌شناسی دگر‌واره»، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره 1.
26. کچوئیان، حسین (دی و بهمن، 1390)، «بحران معرفت‌شناسی تجدد و علم بومی یا غیر تاریخی: معضله جمع متناقضین»، کتاب ماه علوم اجتماعی، دوره جدید، شماره 46و 47، ص‌2−4.
27. کچوئیان، حسین (خرداد، 1392)، «بیان مختصات جامعه‌شناسی ایرانی»، (بخش اول)، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره ۶۳، 4−10.
28. محدثی، حسن (1391)، جامعه‌شناسی دین، روایتی ایرانی، تهران: یادآوران.
29. جمعی از نویسندگان (1339)، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران(1337)، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
30. سایت فرهنگ‌شناسی www.farhangshenasi.ir/persian/node/‌http://
31. سایت جامعه ایرانی، تحت عنوان انزوای جامعه‌شناسی http://www.Jameeirani.ir