مناسبات عاملیت و ساختار از دیدگاه علامه محمدتقی جعفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

2 کارشناسی ارشد شیعه‌شناسی گرایش جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

این مقاله بر آن است تا با نگاهی متفاوت از نگاه‌های غالب اروپامحور، آثار یکی از تراث علمی ایران اسلامی یعنی علامه جعفریe را بررسی و چارچوبی نظام‌یافته از تلقی ایشان دربارۀ مسئله رابطه ساختار و عاملیت را ساخته و پرداخته کند. این مسئله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل کلان جامعه‌شناسی، در حوزه هستی‌شناسی اجتماعی قابل بحث است. در این مقاله برای اکتشاف، ساختاربندی و بسط نظریۀ علامه جعفری به آثار به جا مانده از ایشان رجوع و تلاش شده با نگاهی جامع به تمامی این آثار، دلالت‌های جامعه‌شناختی وابسته به این مسئله را استخراج و نظریه صائب ایشان را که به صورت پراکنده در آثار وی وجود دارد تبیین کند. این پژوهش در مقام تحلیل، رویکرد توصیفی−تحلیلی دارد.
به نظر می‌رسد علامه جعفری دربارۀ مسئله ساختار‌−عاملیت نگاهی دوگانه دارد. به این معنا که حکمی کلی در مورد عاملان و تمامی ساختارها ابراز نمی‌کند؛ بلکه معتقد است که هر فرد با یک طبیعت اولیه و خارج از زنجیره عوامل جبری پا به این جهان می‌گذارد. این مختصات اولیه می‌تواند هویتی خاص برای فرد به دنبال داشته باشد و به وی نوعی استقلال شخصیت اعطا کند. از سوی دیگر فرد به‌عنوان یک کنشگر اجتماعی در خلأ رشد نمی‌کند؛ بلکه پس از ورود به این جهان تحت تأثیر عوامل طبیعی، محیطی و ساختارهای از پیش شکل گرفتۀ اجتماعی و حتی غرایز شخصی و خودِ طبیعی‌اش قرار خواهد گرفت. نوع حیات فرد و چگونگی مواجهه او با این منابع تأثیرگذار، تعیین‌کننده اصالت کنش فرد یا اصالت ساختارهای اجتماعی در مورد اوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationships of structure and agency in the view of Allameh Mohammad Taghi Ja'fari

نویسندگان [English]

  • Ali Rabbani 1
  • Faeze Fahami 2
1 Faculty member at dept. of social sciences, University of Isfahan
2 M.A of Shia studies in sociology, University of Isfahan
چکیده [English]

The present paper is to look at the works of Allameh Mohammad Taghi Ja'fari (RA) (1923 - 1998); who is regarded as one of the most prominent thinkers and intellectuals of Iran's scientific legacy[t1] , in a different way from the prevailing European views and tries to constitute a systematic framework of his attitudes on the issue of the relationship between structure and agency. This enterprise has been recognized as one of the most important issues in the field of sociology mainly arguable in the realm of social ontology. In this paper, by referring to his works it is initially tried to explore, articulate and develop Allameh Ja'fari's views and thoughts and then with a comprehensive outlook to all of his works it is attempted to infer sociological implications relating to this issue. Finally his precise theory would be explained by gathering its components which seems to be disseminated in Ja'fari's works. This research has a descriptive-analytical approach. It seems that Ja'fari has a dualist view to the issue of structure and agency. This means that his remarks do not entail any general rule about all structures and all agencies. He believes that every person is brought into existence with a preliminary nature and outside the chain of deterministic causes. In one hand, these basic features can bring a unique identity for each person and grant him/her an independent personality. On the other hand, people as social actors do not grow in a vacuum, but after the birth, will be affected by natural and environmental factors, pre-formed social structures and even particular instincts and his/her natural self. The type of individual life and how to deal with these influential sources determine the supremacy of the action or the supremacy of social structures.
 
 
            
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Ja'fari
  • Action
  • agency
  • Structure
  • religious knowledge
  1. باردن، لورنس (1375)، تحلیل محتوا، ترجمه محمد یمینی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  2. جعفری تبریزی، محمدتقی (بی‌تا)،وجدان از نظر اخلاقی، روانی، فلسفی، انتشارات اسلامی.
  3. جعفری تبریزی، محمدتقی (1344)،جبر و اختیار، قم: شرکت انتشار.
  4. جعفری تبریزی، محمدتقی (1351)، آفرینش و انسان، قم: دارالتبلیغ اسلامی.
  5. جعفری تبریزی، محمدتقی (1360)،فلسفه هنر از دیدگاه اسلام‌، تهران: انتشارات نور.
  6. جعفری تبریزی، محمدتقی (1369)،حکمت‌ اصول‌ سیاسی‌ در اسلام‌، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه‌‌.
  7. جعفری تبریزی، محمدتقی (1373)،تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال الدین محمد بلخی، ج1−14، قم: انتتشارات اسلامی.
  8. جعفری تبریزی، محمدتقی (1376)،ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج1−27، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  9. جعفری تبریزی، محمدتقی (1391)، عرفان اسلامی، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.

10. مارشال، کاترین و راسمن گرجن ب (1377)، روش تحقیق کیفی، ترجمه علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

11. میری، سیدجواد (1394)،روایت‌های موازی در علوم انسانی، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

12. هی،کولین (1378)، ساختار و کارگزار، در "روش و نظریه در علوم سیاسی"، دیوید مارش و جری استوکر، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

  1. Miri,seyed javad (2012), Alternative Sociology; Probing into the Sociological Thought of Allama M. T. Jafari, Published by London Academy of Iranian Studies Press .