جامعه‌شناسی معرفت فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته جامعة المصطفی‌العالمیه

چکیده

همواره یکی از دغدغه های اندیشمندان علوم انسانی، مباحث معرفت‌شناسی بوده است؛ هر چند درباره مبانی و رویکرد آن اختلاف دارند. پس از رنسانس، در غرب دو دیدگاهِ اقتصاد سرمایه‌داری و جامعه‌نگری روی مباحث معرفت‌شناسی تأثیر گذاشت. اما معرفت‌شناسی براساس مبانی اسلامی و از دیدگاه متفکران مسلمان، مبدأ هستی‌شناسانه‌ و وجودشناسانه دارد. اندیشمندان مسلمان، به‌ویژه فارابی، باتوجه به جامعیت‌نگری که درباره معرفت‌شناسی دارند، خاستگاه معرفت را سرچشمه گرفته شده از امور و متأثر از عوامل گوناگونی می دانند؛ از‌این‌رو، نقش عقل و عوامل غیبی در معرفت‌شناسی فارابی، جایگاه ویژه‌ای می‌یابد. معرفت‌شناسی فارابی براساس اصل وجود‌شناسانه است و از ابزار حس شهودی، عقل و وحی بهره می‌برد. اهمیت منابع معرفت‌شناسی فارابی در برجستگی نقش عقل، جهان غیب و اجتماع در آن است. عوامل تأثیرگذار بر معرفت از دیدگاه فارابی، دربرگیرنده عالم غیب، نوع غایت‌نگری، علل اجتماعی فرهنگی، تعلیم و تربیت، پایگاه اقتصادی، فضای سیاسی−اجتماعی، صفات نفسانی، جهان‌بینی، کنش های میان فردی و اراده افراد است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Al-Farabi’s doctrine of sociology of knowledge

نویسندگان [English]

  • Hamid Parsania 1
  • Ruhollah Rezvani 2
1 faculty member at University of Tehran
2 graduated from AlMustafa International University, PhD student of sociology at University of Tehran
چکیده [English]

One of the perennial concerns of scholars in the humanities and social sciences has always been epistemology. They disagree about its approach and principles, though. In west, after the renaissance, capitalist economy and society oriented views have affected the discussions concerning epistemology. But, epistemology, according to Islamic principles and the views of Muslim scholars has found ontological and existential foundations. Muslim scholars, especially Al-Farabi, regarding their comprehensive approach toward epistemology, considered the origins of knowledge derived from and influenced by a variety of factors. Hence, the role of wisdom and the knowledge of the unseen elements found a special status in Al-Farabi's epistemology. Al-Farabi's epistemology has been based on the principle of ontology and has used intuition, reason and revelation. The importance of Al-Farabi's epistemology was in highlighting the role of reason, the unseen world and society. Factors influencing knowledge, in Al-Farabi's view, have included the unseen world, purposive approach, sociocultural factors, education, economic status, sociopolitical climate, psychological features, worldview, interpersonal interactions and individuals will.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ontology
  • Epistemology
  • reason
  • Comprehensive approach

مراجع

  1. حسینی کوهساری، اسحاق (1382)، تاریخ فلسفه اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  2. حلبی، علی اصغر (1386)، تاریخ فلسفه در ایران و جهان اسلام، چاپ دوم، تهران: انتشارات اساطیر.
  3. خامنه‌ای، سید محمد (1380)، سیر حکمت در ایران و جهان، چاپ اول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  4. رضوی، مرتضی (1371)، گذری بر جامعه‌شناسی شناخت، چاپ اول، تهران: انتشارات کیهان.
  5. سزکین، فؤاد (1419ق/1999م)، الفلسفة الاسلامیه (بعض رسائل و کتب فی الفلسفه لابی نصر محمد‌بن‌محمد الفارابی)، جامعه فرانکفورت: جمهوریه المانیا الاتحادیه.
  6. السعیدی، حمید خلف (1427ق/2006م)، اثر الفارابی فی فلسفة ابن‌خلدون، الطبعه الاولی، بیروت: دار الهادی.
  7. شریف، میان محمد (1365)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه علی محمد کاردان، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  8. العاتی، ابراهیم (1430ق/2009م)، الإنسان فی فلسفة الفارابی، الطبعه الاولی، بیروت: دار الهادی.
  9. فاخوری، حنا و خلیل، جر (1381)، تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمه عبدالمحمد آیتی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

10. فارابی، ابونصر (1371)، التعلیقات، تهران: انتشارات حکمت.

11. فارابی، ابونصر (1376)، السیاسة المدینة، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.

12. فارابی، ابونصر (1379)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

13. فارابی، ابونصر (1381)، فصوص الحکمة، شرح اسماعیل الحسینی الشنب غازانیی، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

14. فارابی، ابونصر (1403ق)، تحصیل السعادة، تحقیق جعفر آل یاسین، بیروت: دار الاندلس.

15. فارابی، ابونصر (1405ق)، فصوص الحکم، چاپ اول، قم: انتشارات بیدار.

16. فارابی، ابونصر (1991م)، آراء اهل مدینه الفاضلة، بیروت: دار المشریق.

17. فارابی، ابونصر (1996)، احصاء العلوم، الطبعة الاولی، بیروت: دار المکتب الهلال.

18. کوربن، هانری (1387)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، چاپ ششم، تهران: انتشارات کویر. مهاجرنیا، محسن (1380)، اندیشه سیاسی فارابی، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی بوستان کتاب.

19. ناظرزاده کرمانی، فرناز (1376)، اصول و مبادی فلسفه سیاسی فارابی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء.

نتون، ایان ریچارد (1381)، فارابی و مکتبش، ترجمه گل بابا سعیدی، تهران: نشر نقطه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار