دین و دینداری در اندیشه شهید مطهری(ره)

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

بحث دین از دیرباز مورد توجه نحله‌های فکری گوناگون بوده و هرکدام به‌گونه‌ای آن را مورد توجه قرار داده و به چالش کشیده‌اند؛ با همه این برخوردها همواره دین و نمودهای آن، در همه جوامع، از ابتدایی گرفته تا پیشرفته، به شیوه‌های مختلفی به حیات خود ادامه داده و امکان حذف آن از صحنه زندگی اجتماعی بشر وجود نداشته است. این فراز و فرود دین حاکی از این است که نیاز بشر به دین اصیل و فارغ از قراردادهای اجتماعی و اعتباری است. شهید مطهری با طرح ادعاهای تعدادی از اندیشمندان در خصوص منشأ دین و پاسخ به آنها، نظریه فطرت را مطرح می‌کند، و بر همین اساس رویگردانی افراد و حتی برخی از جوامع را از دین، منطبق بر ندای فطرت می‌داند که در طول تاریخ کسانی به نام دین، برخلاف فطرت انسان‌ها رفتار کرده‌اند و درواقع عدم اعتقاد به آموزه‌های دینی متأثر از رفتارهای فطرت‌گریز انسان‌ها بوده و نه برخاسته از احساس بی‌نیازی بشر به دین.
از مجموع آثار ایشان درباره دین و دینداری می‌توان معیارهایی را برای کمال دینداری افراد در جامعه بیان کرد که اهم آنها عبارت‌اند از:
1. توأمان دانستن دنیا و آخرت؛ به گونه‌ای که التزام به دین و هنجارهای دینی مستلزم رویگردانی از دنیا نشود؛ درواقع هیچ ناسازگاری میان آخرت‌گرایی و علاقه به دنیا، وجود ندارد و دلبستگی به دنیا و امور مادی است که مورد مذمت واقع شده.
2. قائل بودن به آمیختگی علم و دین؛ یعنی دیندار واقعی کسی است که علم و دین را همانند دو بالی بداند که او را به سوی کمال مطلق که همانا خداوند است رهنمون می‌سازد و نه اینکه میان آن دو تعارضی تصور نماید؛
3. ملازمت دینداری با مسؤلیت اجتماعی؛ به اینکه انفکاک میان دین و احساس مسئولیت اجتماعی ناممکن است و دینِ منهای پذیرش مسئولیت در قبال خداوند و مخلوقات او، دینِ منهای دین است.
4. توجه به انسان‌ها از مسیر توجه به خداوند؛ درواقع انسان موحد عمل خالصانه‌اش را برای خداوند از طریق خدمت به بندگان او محقق می‌بیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religion and Religiosity in Motahari's Thought

نویسنده [English]

  • Hafizollah Fooladi
Faculty Member of the Social Sciences Department , Research Institute of Hawzah and University / PhD student in Sociology
چکیده [English]

Religion and its origins have long been considered by various schools of thought. Each school has viewed it in a way and some times challenged it. In spite of all these encounters with the religion and its manifestations, it has survived in all types of societies, from elementary to advanced one. There has been no possibility to remove it from the human social life. As a matter of fact, the up and down of religion indicate that human need for religion is a genuine one and far from social contracts and fictions, so that one can not find a substitute for it. Mentioning the claims of some modern scholars about the origin of religion along with the responses, Motahari formulates his theory on religion as theory of fitrat. Therefore, people or some of the communities' turning away from religion is in harmony with the voice of fitrat. Throughout history, some have in the name of religion treated people contrary to human nature caused them to turn away from this type of treatment, not the religion. While studying his works, one can extract some criteria for the perfection of individuals' religiosity in society. They are as follows:
1. holding that there is no incompatibility between the world and the hereafter;
2. believing that science and religion are in harmony with each other;
3. impossibility of separation between religion and social responsibility;
4. caring about people through obedience to Allah.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motahari
  • religion
  • the Origin of Religion
  • Religiosity Indicators
  • Social Responsibility
  • Science and Religion
قرآن کریم، ترجمه محمد‌مهدی فولادوند.
امام خمینی(‌ره)، روح‌الله (1385)، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی(ره) (بیانات، پیام‌ها، مصاحبه‌ها، احکام، اجازات شرعی و نامه‌ها)، ج10، چ14، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
کلینی‌ رازی، ابی‌جعفر محمد بن یعقوب (1388)،اصول الکافی، ج1 و 2، طهران: المکتبة الاسلامیه.
گیدنز، آنتونی (1374)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چ2، تهران: نشر نی.
مطهری، مرتضی (1358)، بیست گفتار، چ5، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی (1367)، امدادهای غیبی در زندگی بشر به ضمیمه: چهار مقاله‌ دیگر، چ3، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1367)، ده گفتار، چ4، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1367)، علل گرایش به مادی‌گری به ضمیمه: ماتریالیسم در ایران، چ10، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1368)، مجموعه آثار، ج1، چ1، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1369)، فطرت، چ1، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1379)، سلسله‌ یادداشت‌های استاد مطهری، ج4، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1381)، مجموعه آثار، ج21، چ1، [بی‌جا]: صدرا.
مطهری، مرتضی  (1384)، مجموعه آثار، ج23، چ2، [بی‌جا]: صدرا.