تأثیر پایگاه اقتصادی−اجتماعی بر دینداری فرا‎تحلیل پژوهش‎های دینداری دو دهه اخیر در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، مربی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دکترای تخصصی، دانشیار، گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران،

چکیده

گستردگی و پراکندگی مطالعات با موضوع پایگاه اقتصادی−اجتماعی و دینداری، ضرورت استفاده از روش فراتحلیل را دوچندان کرده است. هدف مقاله حاضر، ترکیب نتایج پژوهش‎های انجام شده در رابطه با پایگاه اقتصادی−اجتماعی و دینداری و استخراج نتایج جدید به‌منظور تفسیر معتبرتر یافته‎هاست. جامعه آماری این پژوهش را تمامی تحقیقات علمی پژوهشی ایران پیرامون رابطه بین پایگاه اقتصادی−اجتماعی و دینداری طی سال‌های 1383 تا 1399 تشکیل داده است که در یکی از پایگاه‎های اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور، پایگاه اطلاعات نشریات کشور، پایگاه مرکز اسناد و مدارک علمی ایران نمایه شده‎اند. در کل تعداد 26 سند پژوهشی یافت شد که از میان آنها 16 پژوهش، شرایط و ملاک‎‎های انتخاب را داشتند و وارد نرم‌افزار جامع فرا‎تحلیل (CMA) شدند. در گام نخست، سوگیری انتشار و همگنی مطالعات بررسی شد و آزمون‌های آماری استفاده شده در این بخش، حکایت از عدم سو‎گیری انتشار و ناهمگنی مطالعات دارند. در گام بعدی، اندازه اثر و همچنین، نقش متغیرهای تعدیل‎گر ارزیابی شدند که نتایج بیان‌کننده آن است که اندازه اثر پایگاه اقتصادی−اجتماعی بر دینداری معادل (168/0-) است که بر‎حسب نظام تفسیری کوهن، در حد «کوچک» ارزیابی می‌شود. به سخن دیگر، متغیر مستقل «پایگاه اقتصادی−اجتماعی» تأثیر اندک، امّا معناداری بر متغیر وابسته «دینداری» دارد. همچنین، یافته‎ها نشان می‌دهد که متغیر «محل سکونت» می‎تواند در رابطه بین پایگاه اقتصادی−اجتماعی و دینداری نقش تعدیل‎کنندگی را ایفا کند؛ به‌نحوی‌که پایگاه اقتصادی−اجتماعی شهرستان‌نشین‎ها در مقایسه با تهران‌نشین‎ها تأثیر بیشتری بر دینداری آنها دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Socioeconomic Status on Religiosity (Meta-Analysis of Religiosity Researches of the Last Two Decades in Iran)

نویسندگان [English]

  • Mohammad javad Zahedi Mazanderani 1
  • Omid Babaei 2
  • Amir Maleki 3
  • Azam Khatibi 3
1 Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 department of sociology.faculty of social science.payame noor university.tehran.iran
3 Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The extent and dispersion of studies on the subject of economic-social base and religiosity has doubled the necessity of using the meta-analysis method. The purpose of this article is to combine the results of the researches conducted in relation to the economic-social base and religiosity and to extract new results in order to interpret the findings more authentically. The statistical population of this research is made up of all the scientific research conducted in Iran regarding the relationship between the economic-social base and religiosity during the years 1383 to 1399, which is in one of the scientific information databases of academic jihad, Noor specialized journals database, publications information database. The country is indexed in the database of Iran's Scientific Documentation Center. A total of 26 research documents were found, of which 16 met the conditions and selection criteria and entered the comprehensive meta-analysis (CMA) software. In the first step, publication bias and homogeneity of studies were examined; The statistical tests used in this section indicate the lack of publication bias and heterogeneity of studies. In the next step, the effect size as well as the role of moderating variables were evaluated; The results show that the size of the effect of economic-social base on religiosity is equal to (-0.168), which is evaluated as "small" according to Cohen's interpretation system; In other words, the independent variable "social-economic base" has a small but significant effect on the dependent variable "religiosity".

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Religiosity
  • socio-economic status
  • meta-analysis
  • effect size

مراجع

  1. * قرآن کریم.

    1. آیت‎الله، قاسمی ده‎چشمه (1390). بررسی وضعیت دینداری نوجوانان و جوانان استان چهارمحال و بختیاری. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی اکبر زارع شاه‎آبادی، تهران: پیام نور مرکز.
    2. اسدی، پریسا (1391). بررسی رابطه سرمایه اقتصادی خانواده با میزان دینداری جوانان شهر تهران، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی جعفر هزارجریبی. تهران: دانشگاه علامه‌طباطباییe.
    3. افروغ، عماد (1379). چشم‌اندازی نظری به تحلیل طبقاتی و توسعه. تهران: مؤسسه فرهنگ و دانش.
    4. امیری، سیاوش (1383). بررسی جامعه‎شناختی تأثیر پایگاه اقتصادی−اجتماعی و جنسیت بر دینداری جوانان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه شیراز)، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی سعید زاهد زاهدانی)، شیراز: دانشگاه شیراز.
    5. اینگلهارت، رونالد، نوریس، پیپا، و وتر، مریم (1389). مقدس و عرفی: دین و سیاست در جهان. تهران: کویر.
    6. بحری‎پور، مجتبی (1387). بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی−اجتماعی دانشجویان بر میزان دینداری آنان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه کاشان)، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی مهدی ادیبی‎سده، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
    7. جواهری، فاطمه (1386). کندوکاوی در آثار قشربندی جامعه: بررسی تأثیر پایگاه اجتماعی−اقتصادی دانشجویان بر گرایش‎ها و رفتار آنان. پژوهش‌نامه علوم انسانی، 53، 301−
    8. خوش‎فر، غلامرضا، و ایلواری، محبوبه (1394). بررسی عوامل مؤثر بر دینداری (مطالعه موردی: زنان متأهل ساکن شهر گرگان). فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 9(1)، 121−
    9. دلاور، علی (1378). روش تحقیق در روان‎شناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.
    10. ذوالفقاری، ابوالفضل (1392). گونه‎شناسی دینداری‎‎های اسلامی: نقدی بر گونه‎شناسی‎های صاحب‎‎نظران غربی در زمینه انواع دینداری اسلامی. فصلنامه علوم اجتماعی، 63، 82−
    11. رحیمی، محمد، حضرتی صومعه، زهرا، و عزیزخانی، اقباله (1395)، سنجش میزان برخورداری دانشجویان از شاخص‎های دینداری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران). فصلنامه مطالعات جامعه‎شناختی جوانان، 6(21)، 99−
    12. رضا‎دوست، کریم، حسین‎زاده، علی‎حسین، و مصطفایی دولت‎آباد، حلیمه (1390). بررسی جامعه‎شناسی برخی از عوامل مؤثر بر میزان دینداری (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز). فصلنامه برنامه‎ریزی رفاه و توسعه‎ اجتماعی، 10، 1−
    13. زارع، سعید (1391). مطالعه سطح و انواع دینداری دانشجویان دانشگاه‌های شهر قم، رساله دکتری، به راهنمایی طاهره قادری، تهران: دانشگاه علامه طباطباییe.
    14. سراج‌زاده، حسین، و توکلی، مهناز (1380). بررسی عملیاتی دینداری در پژوهش‎های اجتماعی. نامه پژوهش، 5(20 و 21)، 94−
    15. شجاعی‎زند، علیرضا (1391). جامعه‎شناسی دین. تهران: نشر نی.
    16. ظهرابی، اکبر، محمدی، علیرضا، و کریمی، جواد (1396)، بررسی جامعه‎شناختی رابطه پایگاه اجتماعی−اقتصادی و دینداری دبیران تربیت بدنی. دومین کنفرانس بین المللی تحقیق کاربردی در تربیت بدنی و علوم ورزشی، تهران.
    17. فتحی، منصور، مروتی، نسرین، و مروتی، نادر (1395). بررسی عوامل مؤثر بر میزان دینداری جوانان 29−15 ساله شهر سنندج. پژوهش‌نامه مددکاری اجتماعی، 2 (5)، 41−
    18. قربانی‎زاده، وجه‎الله، و حسن‎نانگیر، طه (1393). راهنمای کاربردی فرا تحلیل. تهران: جامعه‎شناسان.
    19. کشاورز، امرالله، و جهانگیری، جهانگیر (1389). بررسی جامعه‎شناختی رابطه بین پایگاه اقتصادی−اجتماعی دانشجویان و نگرش‎های دینی آنها. جامعه‎شناسی، 5 (2)، 99−
    20. کلاکی، حسن (1387). بررسی مقایسه میزان تدین جوانان و ابعاد آن در سه پایگاه اجتماعی بالا، متوسط و پایین. مطالعات فرهنگ−ارتباطات، سال نهم، 1، 107−
    21. کنگرلو حقیقی، بهاره (1390). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش دینی جوانان دختر 30−20 ساله شاغل به تحصیل در سال تحصیلی90−1389 در مقطع کارشناسی علوم اجتماعی. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی ایرج ساعی ارسی، تهران: دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
    22. لهسایی‎زاده، عبدالعلی، جهانگیری، جهانگیر و شریفی، علی (1383). بررسی عوامل اجتماعی−اقتصادی مؤثر بر پایبندی به ارزش‌های دینی (مطالعه موردی: دانش آموزان مقطع متوسطه شهر شیراز). مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 1 (1)، 33−
    23. محدثی‎گیلوایی، حسن (1397). روایت ایرانی جامعه‎شناسی دین. تهران: تیسا.
    24. محمودی، مهری (1378). رابطه قشربندی اجتماعی و گرایشات و رفتارهای دینی در شهر تهران، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی عماد افروغ، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    25. مرادی، رامین، و خان‎محمدی، احسان (1399). بررسی وضعیت دینداری جوانان شهر سر‎پل ذهاب و برخی عوامل مرتبط با آن. جامعه‎شناسی کاربردی، 31(1)، 109−
    26. مزارعی، زهرا (1389). بررسی دینداری و عوامل مؤثر بر آن در بین دختران مقطع پیش‌دانشگاهی شهر اهواز. پایان‌نامه‎کارشناسی ارشد، به راهنمایی محمد‎جواد زاهدی‎ مازندرانی، تهران: دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
    27. ملکی، امیر (1375). بررسی رابطه پایگاه اقتصادی−اجتماعی با گرایش‌های ارزشی نوجوانان ذکور سال سوم رشته ریاضی فیزیک و تجربی تهران. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی اعظم امید‎بخش امیری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    28. موسوی، سیده‎صفا، کاشانی‌ها، زهرا، و عزیزآبادی فراهانی، فاطمه (1398). تبیین فرهنگی−اجتماعی پایبندی جوانان تهرانی به ارزش‌های دینی. مجله مدیریت فرهنگی، 12(46)، 59−
    29. موسوی، فاطمه (1391). بررسی رابطه بین میزان پایبندی به دین و پایگاه اقتصادی−اجتماعی (مطالعه در بین دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری). پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی منیژه نوید‎نیا، گرمسار: دانشگاه آزاد اسلامی.
    30. مهدوی، محمد‎صادق، ادریسی، افسانه، و رحمانی، احسان (1389). شناسایی میزان دینداری و مقایسه آن در گروه‌های متفاوت شهروندان تهرانی. نامه پژوهش فرهنگی، 11(11)، 139−
    31. میرسندسی، محمد (1394). مقدمه‎ای بر جامعه‎شناسی دین و انواع دینداری. تهران: جامعه‌شناسان.
    32. میرزاپوری، جابر (1394). بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی−اجتماعی والدین بر دینداری فرزندان. معرفت فرهنگی اجتماعی، 6(22)، 99−
    33. نصیری، بابک (1389). میزان دینداری دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد و عوامل مؤثر بر آن. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی داریوش حیدری بیگوند، مشهد: دانشگاه فردوسی.
    34. نوروزی، فیض‎الله، و فرهادیان، سعید (1393). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر دینداری جوانان. مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره سیزده، 23، 1−
    35. نیکخواه، هدایت‎الله، و ظهیری‎نیا، مصطفی (1392). بررسی میزان پایبندی دینی دانشجویان دانشگاه هرمزگان و عوامل مؤثر بر آن. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 3(4)، 685−
    36. واخ، یواخیم (1389). جامعه‎شناسی دین، ترجمه جمشید آزادگان. تهران: سمت.
    37. وبر، ماکس (1384). دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین. تهران: هرمس.
    38. همیلتون، ملکم (1387). جامعه‎شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
    39. هومن، حیدر‎علی (1387). راهنمای عملی فرا تحلیل در پژوهش‎های علمی. تهران: سمت.
    40. Cohen, J. (1988), Statistical Power Analysis for the Behavioural Scinces. Hillsdale. NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
    41. Eitzen, S., Maxine, B., & Kelly, E. (2017), In Conflict and Order: Understanding Society. Fourteenth Edition, Boston: Allyan & Bacan.
    42. Glass, G. V. (1976), Primary, secondary, and Meta−analysis of research. Educational Researcher, 5(10), 3−
    43. Glock, C., & Stark, R. (1965), Religion and Society in Tension. Chicago: Rand Mc Nally.
    44. Hallahmi, B., & Argyle, M. (1997), The Psycology of Religious Behavior, Belief and Experience. London: routledge
    45. Odea, Tomas, F. (1966), The Sociology of Religion. USA: Prentice Hall.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار