رحیمی, احسان, حسینی, فردین. (1398). تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت مبتنی بر روایات معصومان. فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی, 11(21), 69-88. doi: 10.30471/soci.2019.1583
احسان رحیمی; فردین حسینی. "تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت مبتنی بر روایات معصومان". فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی, 11, 21, 1398, 69-88. doi: 10.30471/soci.2019.1583
رحیمی, احسان, حسینی, فردین. (1398). 'تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت مبتنی بر روایات معصومان', فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی, 11(21), pp. 69-88. doi: 10.30471/soci.2019.1583
رحیمی, احسان, حسینی, فردین. تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت مبتنی بر روایات معصومان. فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی, 1398; 11(21): 69-88. doi: 10.30471/soci.2019.1583
تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت مبتنی بر روایات معصومان
عقلانیت، یا مبتنی بودن گفتار، کردار و پندار بر تعقل (به‌کارگیری عقل)، یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های فردی، اجتماعی و تمدنی است. هدف این پژوهش نقد و بررسی ابعاد و مؤلفه‌های ادبیات رایج عقلانیت مبتنی بر روایات معصومانbاست. در این راستا با مطالعه اسناد و مدارک موجود، نخست ادبیات موضوع شامل تعریف‌ها و طبقه‌بندی‌های گوناگون بیان شده برای مفهوم عقلانیت در حوزه علوم اجتماعی و اسلامی بررسی شده و در پایان چارچوبی از این مفهوم ارائه گردیده است. پس از آن با بررسی کتب روایی مشهور، روایات موجود پیرامون عقل و مشتقات آن گردآوری و با روش تحلیل مضمون بررسی شده‌اند که نتیجه تجزیه و تحلیل داده‌ها شکل‌گیری چارچوبی از ابعاد و مؤلفه‌های عقلانیت از منظر روایات معصومانbاست. در آخر چارچوب‌های به دست آمده از تحلیل مضمون روایات و نیز ادبیات موضوع به صورت توأمان تحلیل و بررسی گردیده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که بنابر روایات معصومانb، شاکله و اساس عقلانیت در انواع مختلفش، چیزی جز نگرش صحیح، گرایشات و صفات متعادل و کنش عادلانه نیست.
The Analysis of the Dimensions and Principles of Rationality Based on the Immaculate Figures’ Sayings
نویسندگان [English]
ehsan rahimi؛ fardin hoseini
no
چکیده [English]
Rationality, the idea of basing speech, action, and thought on reason or the practicing of reason, is one of the major individual, social and civilizational issues. The purpose of this study is to critique the various dimensions and components of the conventional notion of rationality based on the immaculate figures (The holy prophet and the Shiite Imams, PBUT). For the purpose, by studying the available documents, first, the literature on the subject contains various definitions and classifications offered for the concept of rationality in the field of social and Islamic sciences has been investigated; then, a conceptual framework has been extracted based on these sources. In the next step, the existing narratives about reason and its derivatives have been elicited by reference to major books of narratives. In the end, the frameworks gained through the content analysis of narratives and other literature have been analysed together. The results demonstrate that, according to the narratives from the immaculate figures of Shiite Islam, the essence of rationality in their view is but correct vision, moderate inclinations and attributes, and just action
10.جوهری، اسماعیل بن حماد (1358)، الصحاح، بیروت: دارالعلم الملایین.
11.حسینی تقی‌آبادی، مرضیه (1382)، مقایسه عقلانیت در خرده نظام شخصیتی بین کارگران صنعتی و کارگران کشاورزی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهراء.
12.خان‌محمدی، کریم (1391)، «مقایسه عقلانیت ارتباطی با عقلانیت وحیانی براساس دیدگاه‌های هابرماس و علامه طباطبایی»، علوم سیاسی، شماره 57، سال 15.
13.خیری، بهرام (1377)، بررسی تئوریک عقلانیت در مدیریت دینی، پایان‌نامه، تهران: دانشگاه علامه طباطباییe.
14.دانایی‌فرد، حسن؛ عمادالدین ثقفی و اصغر مشبکی اصفهانی (1389)، «اجرای خط‌مشی عمومی: بررسی نقش عقلانیت در مرحله تدوین خط‌مشی»، مدرس علوم انسانی−پژوهش‌های مدیریت در ایران، شماره 4، دوره 14، ص79−106.
15.دانش شهرکی، حبیب‌الله (1387)، عقل از نظر قرآن و حکمت متعالیه، قم: بوستان کتاب.
16.دهخدا، علی‌اکبر (1341)، لغت‌نامه دهخدا، ج3، تهران: نشر افست گلشن.
17.راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1373)، مفردات الفاظ القرآن، تهران: مرتضوی.
18.رضی، محمد بن حسین (1379)، نهج‌البلاغه، مترجم: محمد دشتی، قم: مشهور.
19.ریاحی، پری (1384)، عقل از دیدگاه مولانا، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
20.سیاسی، علی‌اکبر (1344)، هوش و خرد، تهران: مشعل آزادی.
21.سیاسی، علی‌اکبر (1354)، «تعقل در فلسفۀ فارابی و روان‌شناسی جدید»، ابونصر فارابی (مجموعه مقالات)، ص53−59.
22.شیخ‌زاده، محمد و رجبعلی شیخ‌زاده (1386)، «بررسی مبانی عقلانیت در تصمیم‌گیری، اندیشۀ مدیریت»، شماره 1، سال 1، ص140−164.
23.صفایی مقدم، مسعود؛ علیرضا رشیدی؛ محمدجعفر پاک‌سرشت (1385)، «بررسی اصل عقلانیت در منابع اسلامی و استلزامات تربیتی آن»، علوم تربیتی و روان‌شناسی، شماره 4، سال 13، دوره 3، ص1−29.
24.عابدی جعفری، حسن؛ محمدسعید تسلیمی؛ ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ‌زاده (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5، شماره 2، ص151−198.
25.عیوضی، محمدرحیم؛ کشیشان سیرکی، گارینه (1390)، «تبیین مسئله عقلانیت ابزاری، ارتباطی و دینی از نگاه امام خمینی و یورگن هابرماس»، اندیشه نوین دینی، شماره 25، دوره 7، ص71−88.
30.کراجکی، محمد بن علی (1410ق)، کنزالفوائد، قم: دارالذخائر.
31.کرمانی، سعید (1391)، معناشناسی عقل در قرآن کریم با تکیه بر نظریه حوزه‌های معنایی، تهران: دانشگاه امام صادقg.
32.کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، قم: دارالحدیث.
33.مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
34.محمدی، رحیم (1382)، درآمدی بر جامعه‌شناسی عقلانیت، تهران: باز.
35.مصطفوی، حسن (1360)، مصباح الشریعه، منسوب به امام جعفرصادقg، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
36.مفید، محمد بن محمد (1413ق)، الاختصاص، قم: المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
37.منصورنژاد، محمد (1382)، عقل در سه دین بزرگ آسمانی: زرتشت، مسیحیت و اسلام. سیری در تعاریف و سابقۀ مفهوم عقل و ارتباط آن با ادیان، تهران: محمد منصورنژاد.
38.ناصح، علی‌احمد؛ نانسی، ساکی (1387)، «جایگاه عقل در مبانی تفکر شیعه»، شیعه‌شناسی، شماره 21، سال 6، ص209−233.
39.نقی پورفر، ولی‌الله (1390)، «مبانی و بسترهای تفکر و تعقل خلاق از دیدگاه اسلام»، چشم‌انداز مدیریت دولتی، شماره 5، ص9−32.
40.نور، مجموعه نرم‌افزارهای علوم اسلامی، جامع الاحادیث5/3.
41.نور، مجموعه نرم‌افزارهای علوم اسلامی، جامع التفاسیر.
Bolis, I., Morioka, S. N., & Sznelwar, L. I. (2017), Are we making decisions in a sustainable way? A comprehensive literature review about rationalities for sustainable development. Journal of Cleaner Production, 145, p 310-322.
Beed, C., Beed, C., )1999(, A Christian perspective on neoclassical rational choice theory. International Journal of Social Economics 26 (4), p 501–520.
Kalberg, S. (1980), Max Weber's types of rationality: Cornerstones for the analysis of rationalization processes in history. American Journal of Sociology, 85 (5), 1145-1179.
Tomer, J. (2008), Beyond the rationality of economic man, toward the true rationality of human man. The Journal of Socio-Economics, 37 (5), 1703-1712.
Rakow, T. (2010), Risk, uncertainty and prophet: The psychological insights of Frank H. Knight. Judgment and Decision Making, 5 (6), 458.
Barros, G. (2010), Herbert A. Simon and the concept of rationality: boundaries and procedures. Revista de economia política, 30 (3), 455-472.
Chung, H. (2014), UNDERSTANDING RATIONALITY IN HOBBES AND HUME. Filozofia, 69 (8).
Habermas, J. (1984), The theory of communicative action, volume I. Boston: Beacon.
Segal, J. M. (1991), Alternative conceptions of the economic realm. Morality, Rationality, and Efficiency: New Perspectives on Socio-Economics.
Hausman, D.M., McPherson, M.S., )1996(. Economic Analysis and Moral Philosophy. Cambridge University Press, Cambridge.
Rescher, N., )1988(. Rationality: A Philosophical Inquiry into the Nature and the Rationale of Reason. Clarendon Press, Oxford.
Harsanyi, J.C., )1982(. Morality and the theory of rational behavior. In: Sen, A., Williams, B. (Eds.), Utilitarianism and Beyond. Cambridge University Press, Cambridge, p. 39–62.
ابتدای صفحه