بازنمایی «ارتباط شیطان و انسان» در سریال‌های ماورائی (تحلیل روایت سریال اغما)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته خارج فقه و فلسفه - حوزه علمیه قم)

چکیده

دهۀ 1380ش، تلویزیون ایران، میزبان مولودی مبارک بود؛ استعلای هنر هفتم در رهسپاری به جهان غیب در قالب ژانر نوپدید «سینمای ماورا» افسوس که این بشارت به بالندگی خود نرسید و رو به پژمردگی، بلکه افول نهاد. از چالش‌های این گونۀ فاخر، انطباق کامل داستان با آموزه‌های اسلامی است. بر این اساس تحقیق حاضر به بررسی بازنمایی «ارتباط شیطان با انسان» به‌عنوان یکی از محورهای مهم در ارتباط انسان با عالم ماورا در مطالعۀ موردی سریال «اغما» همت گماشته است و در پی پاسخ‌ به این پرسش اساسی است که منطق روایی این سریال تا چه اندازه با مبانی اسلامی این ارتباط منطبق است؟
این پژوهش از نوع توصیفی−تحلیلی است که با روش اسنادی و تحلیل روایت بر‌اساس الگوهای پروپ و گرماس−لاری وای و بر‌اساس موردپژوهی انجام گرفته است.
نوشتار حاضر، ابتدا مبانی نظری «ارتباط شیطان با انسان» را با روش اسنادی از فرهنگ اسلامی جمع‌آوری و در مرحلۀ دوم، پی‌رنگ داستانی این ارتباط در سریال را با روش تحلیل روایت بررسی کرده است و در نهایت با عزیمت از این دو رهیافت توصیفی−تحلیلی، یافته‌های تحلیل روایت را به روش تطبیقی−انتقادی و در مقایسه با مبانی اسلامی پیش‌گفته مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و توانسته است به نوعی الگوی عام در اجزای فرایند و منطق روایی ارتباط انسان و شیطان دست یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of the Relationship between Evil and Human in Supernatural Television Series: Narrative Analysis of the Eghma (Coma) Series

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani
Graduate of Philosophy and Jurisprudence, Qum Seminary
چکیده [English]

The eightieth decade hosted a novel trend in Iranian television; that of the emergence of supernatural genre. The genre, however, did not reach its culmination and withered away soon. One of the challenges in front of the productions in this genre is maintaining an acceptable conformity with Islamic doctrines. Accordingly, the present article studies the representation of the relation between human and evil as one of the main sub-themes within the broader them of the relation of human beings with the supernatural, focusing on the case of “Eghma” (Coma) TV series. The aim of the article is to answer the question “to what extend does the narrative logic of the series conform with the Islamic account of the relationship?”.
This is a descriptive-analytical case study that relies on documentary method and narrative analysis on the Propp, Greimas and Larivaille models. It first deals with the theoretic principles of the relation of human with evil by the documentary study of the Islamic sources. It then goes to the narrative analysis in order to analyze the plot of the relation in the bigger storyline. At the end, it takes the findings of the two previous descriptive-analytical procedures for the comparative-critical analyzing of them according to the Islamic accounts. The study presents a universal pattern for the elements and the narrative logic of representing the relation of human and evil.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • supernatural genre
  • Eghma TV series
  • the relation of human and evil
  • narrative analysis

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. آسابرگر، آرتور (1387ش)، روش‌های تحلیل رسانه‌ها، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
    2. ابن‌حنبل، احمد (1416ق)، المسند، چ‌اول، القاهرة: دارالحدیث.
    3. ابن‌فهد حلى، احمد (1407ق)، عدةالداعی، چ‌اول، [بی‌جا]: دارالکتب‌الإسلامی.
    4. احمدی، بابک (1388ش)، ساختار و تأویل متن، یازدهم، تهران: نشر مرکز.
    5.  اسلین، مارتین (1391ش)، دنیای درام، ترجمۀ محمد شهبا، چ‌پنجم، تهران: هرمس.
    6. اسمیت، فلیپ (1387ش)، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، چ‌دوم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    7. اعرابی، سیدمحمد (1382)، تحقیق تطبیقی، ج‌ دوم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    8. امام خمینى، (1370ش)، آداب‌الصلاة، چ‌هفتم، قم: مؤسسه نشر آثار امام خمینی6.
    9. بحرانى، سیدهاشم (1374ش)، البرهان، چ‌اول، قم: مؤسسه بعثت.
    10. بخارى، محمد بن اسماعیل (1431ق)، صحیح بخاری، بیروت: دار‌الکتاب‌العربی.
    11. پروپ، ولادیمر (1392ش)، ریخت‌شناسی قصه‌های پریان،ترجمۀ فریدون بدره‌ای، چ‌سوم، تهران: توس.
    12. تامس، جیمز مایکل (1391)، تحلیل فرمالیستی متن نمایشی، ترجمه علی‌ظفر قهرمانی‌نژاد، چ‌دوم، تهران: سمت.
    13. جانستن رابرت کی (1383)، معنویت در فیلم، ترجمه فتّاح محمدی، چ‌اول، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
    14. حافظ‌نیا، محمدرضا (1386ش)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، سمت.
    15. حرانى، حسن (1404ق)، تحف‌العقول، چ‌دوم، قم: جامعه مدرسین.
    16. حلى، حسن (1425ق)، نهایةالوصول، چ‌اول، قم: [بی‌نا].
    17. دارمی، عبدالله (1412ق)، مسندالدارمی، چ‌اول، المملکة العربیة السعودیة: دارالمغنی.
    18. دیلمى، حسن (1412ق)، إرشادالقلوب، چ‌اول، قم: الشریف‌الرضی.
    19. زاهدی، تورج، (1384ش)، نگاهی به سینمای معناگرای ایران، ج اول، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
    20. ساروخانی، باقر (1388ش)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، شانزدهم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    21. سج ویک، پیتر و اندرو ادگار (1378)، مفاهیم بنیادی نظریه فرهنگی، مترجمان، مهران مهاجر و محمد نبوی، چ‌اول، تهران: نشر آگه.
    22. سورین، ورنر و تانکارد جیمز (1381ش)، نظریه‌های‌ارتباطات، ترجمه‌ دکترعلیرضا دهقان، چ‌سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    23. شریف الرضى، محمد (1414ق)، نهج‌البلاغة، چ‌اول، قم: هجرت.
    24. شمیسا، سیروس (1383ش)، نقد ادبی، چ‌چهارم، تهران: فردوس.
    25. صدر المتألهین، (1363)، مفاتیح‌الغیب، چ‌اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    26. ــــــــــــــ، (1383)، شرح أصول الکافی، چ‌اول، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    27. ــــــــــــــ، (1381)، کسر‌الاصنام‌الجاهلیة، چ‌اول، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
    28. صدوق، محمد، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    29. ــــــــــــ، (1395ق)، کمال الدین، چ‌دوم، تهران: اسلامیه.
    30. طباطبایى، محمدحسین، (1417ق)، المیزان، چ‌پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    31. ــــــــــــ، (بی‌تا)، الرسائل التوحیدیة، چ‌اول، بیروت: مؤسسه النعمان.
    32. طبرانی، سلیمان بن احمد (1430)، المعجم الکبیر، (21 جزء در 11 جلد)، چ‌اول، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    33. طبرسى، حسن بن فضل (1412)، مکارم الأخلاق، چ‌چهارم، قم: الشریف الرضى.
    34. طوسى، محمد، (بی‌تا)، التبیان، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    35. ــــــــــــ، (1411ق)، مصباح المتهجّد، چ‌اول، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
    36. ــــــــــــ، (1411ق)، الأمالی، چ‌اول، قم: دارالثقافة.
    37. ــــــــــــ، (1407ق)، تهذیب الاحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    38. عباسی، علی (بهار 1392ش)، «بررسی زایش معنا در ساختار روایی حکایت نمازفروش از هزار و یک شب و روایت سه تار از جلال آل‌احمد»، فصلنامه جستارهای زبانی، دوره 4، ش1، ص89−104.
    39. ــــــــــــ (1380ش)، «بررسی ساختار، اندیشه و تخیل در آثار فریدون عموزاده خلیلی»، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، ش26، ص120−148.
    40. ــــــــــــ (پاییز 1385ش)، «پژوهشی بر عنصر پی‌رنگ»، نشریه پژوهش زبان‌های خارجی، دوره 12، ش33، ص85−103.
    41. ــــــــــــ (بهار 1389ش)، «تحلیل گفتمانی شازده کوچولو»، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، ش1، ص65−84.
    42. ــــــــــــ (پاییز و زمستان 1391ش)، «کارکرد روایی فراراوی در داستان حضرت آدم»، دوفصلنامه علمی−پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، ش1، ص159−185.
    43. عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق)، تفسیر العیّاشی، چ‌اول، تهران: المطبعة العلمیة.
    44. غزالى، محمد، (بی‌تا)، إحیاء علوم الدین، چ‌اول، بیروت: دارالکتاب­العربى.
    45. ــــــــــــ، (1416ق)، مجموعة رسائل الامام الغزالى، چ‌اول، بیروت: دارالفکر.
    46. فیض کاشانى، (1375)، اصول المعارف، چ‌سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
    47. قمى، على (1404ق)، تفسیرالقمی، چ‌سوم، قم: دارالکتاب.
    48. قمى، ابوالقاسم (1378ق)، قوانین الأصول، قم: کتابفروشى علمیه اسلامیه.
    49. کلینی، محمد (1407)، الکافی، تهران: دارالکتب‌الإسلامیة.
    50. مازندرانى، محمدصالح (1382ق)، شرح الکافی، چ‌اول، تهران: المکتبة الإسلامیة.
    51. مجلسی، محمدباقر (1404ق)، بحار‌الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء بیروت.
    52. محمدپور، احمد (1392ش)، روش تحقیق کیفی، چ‌دوم، تهران: جامعه‌شناسان.
    53. محمدی‌مهر، غلامرضا (1387ش)، روش‌تحلیل‌محتوا، چ‌اول، تهران: دانش نگار.
    54. مصباح، محمدتقی، (1388ش)، اخلاق در قرآن، چ‌دوم، قم: مؤسسه امام خمینی6.
    55. ــــــــــــ، ب (1388ش)، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، خداشناسی در قرآن، چ‌دوم، قم: مؤسسه امام خمینی6.
    56. مظفر، محمدرضا (بی‌تا)، اصول الفقه، چ‌پنجم، قم: اسماعیلیان.
    57. معتمدنژاد، کاظم (1386ش)، وسایل‌ارتباط‌جمعی، چ‌ششم، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی6.
    58. مفید، محمد (1413ق)، الإختصاص، چ‌اول، قم: المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
    59. مکاریک (1390ش)، دانش‌نامه نظریه‌های ادبی،ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چ‌چهارم، تهران: آگه.
    60. مک‌کوایل، دنیس (1385ش)، نظریه‌ ارتباطات جمعی، ترجمۀ پرویز اجلالی، چ‌دوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
    61. مهدی‌زاده، محمد (1392ش)، نظریه‌های رسانه، چ سوم، تهران: همشهری.
    62. میرصادقی، جمال، الف (1390ش)، راهنمای داستان‌نویسی، چ‌دوم، تهران: سخن.
    63. ــــــــــــ، ب (1390ش)، عناصر داستان، چ‌هفتم، تهران: سخن.
    64. نراقى، محمدمهدى (بی‌تا)، جامع السعادات، چ‌چهارم، بیروت: مؤسسة الأعلمى.
    65. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى (1410)، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، چ‌اول، قم: مکتبه فقیه.
    66. ویمر، راجرد و دیگران (1384ش)، تحقیق در رسانه‌های جمعی، ترجمۀ کاووس سیدامامی، چ اول، تهران: انتشارات سروش.
    67. هرمن، دیوید (1393)، عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت، ترجمۀ حسین صافی، چ‌اول، تهران: نشر نی.
    68. هیثمی، علی بن أبی‌بکر (1414)، مجمع الزوائد، القاهرة: مکتبة القدسی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار