کوششی در جهت ساخت نظریۀ عرفی‌شدن براساس متون اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله که بخشی از یک طرح پژوهشی را منعکس می‌کند، حاوی کوششی نظری در جهت ارائۀ نظریه‌ای درون‌دینی در باب پدیدۀ عرفی‌شدن است. این مقاله براساس یافته‌های مرحلۀ پیشین طرح که در آن از روش استقرا در متون دینی به منظور استخراج عوامل مؤثر بر عرفی‌شدن استفاده شده است، از روش تأمل نظری در جهت کشف روابط منطقی و عینی میان عوامل استخراج‌شده بهره گرفته است. حاصل این تلاش، ارائۀ نظریه‌ای اشباع‌شده در باب عرفی‌شدن است که درصدد بوده همۀ عوامل و سازه‌های تبیین‌کننده را در خود جای دهد و روابط منطقی میان آنها را بیان کند. در کنار اهتمام به تعیین عوامل اصلی و فرعی عرفی‌شدن، تأملی نیز پیرامون عوامل مسلّط این پدیده صورت گرفته و به‌طور کلّی پنج الگوی محتمل و در خصوص ایران، الگویی ترکیبی مبتنی بر دو عامل گسترش رفاه‌طلبی و لذّت‌گرایی جنسی شناسایی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Attempt to Build A Theory of Secularization Based on Islamic Texts

نویسنده [English]

  • Hossein Bostan
Faculty member of the Seminary and University Research Institute
چکیده [English]

This article is extracted from a research project and is an endeavor to present a religion-based theory on secularization. This article is built on the findings of an earlier stage of the same project, which adopted inductive method for eliciting from within religious texts the factors affecting the emergence of secularization. The method of this paper is theoretical reflection on the logical and concrete relationships between the elicited factors. The result is a saturated theory of secularization that is intended to contain all the explanatory factors and clarify the inherent logic behind their relationships. Alongside determining the essential and periphery factors of secularization, attempts are made to understand the defining factors in this regards and, on the whole, five probable patterns and for Iran specially a hybrid pattern based on indolence and sexual hedonism were recognized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theory-building
  • theories of secularization
  • sociology of religion
  • Islamic sociology

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. آرون، ریمون (1377)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. ایمان، محمدتقی (1388)، مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    3. بستان (نجفی)، حسین (1390)، گامی به سوی علم دینی (2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    4. ـــــــــ (1392)، نظریه‌سازی دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    5. ترنر، برایان اس. (1381)، وبر و اسلام با پانوشت‌های انتقادی، ترجمۀ حسین بستان، علی سلیمی و عبدالرضا علیزاده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    6. دابلر، کارل (1390)، «به سمت رویکردی جامع از فرایندهای مرتبط با مفهوم توصیفی عرفی‌شدن»، ترجمۀ مهدی حیدری، تأملات جامعه‌شناختی دربارۀ عرفی‌شدن: نظریه‌های عرفی‌شدن از فراز تا فرود، به کوشش ابراهیم حاجیانی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
    7. طباطبایى، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    8. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، (8 جلد)، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    9. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    10. مرشدی، ابوالفضل (1390)، «از سکولار شدن تا متکثر شدن با تکیه بر آراء پیتر برگر در مورد فرایند سکولار شدن»، تأملات جامعه‌شناختی دربارۀ عرفی‌شدن: نظریه‌های عرفی‌شدن از فراز تا فرود، به کوشش ابراهیم حاجیانی، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
    11. همیلتون، ملکلم (1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی تبیان.
    12. یوسف‌زاده، حسن (1388)، بررسی تحول آرای پیتر برگر دربارۀ دین و عرفی‌شدن، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
    13. Berger, Peter L. (1969), The Social Reality of Religion, London: Faber and Faber.
    14. Charmaz, Kathy (2006), Constructing Grounded theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis, London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage.
    15. Fenn, Richard K. (2009), Key Thinkers in the Sociology of Religion, London and New York: Continuum.
    16. Shiner, Larry, (2010), “The Concept of Secularization in Empirical Research”, Bryan S. Turner (ed.), Secularization, vol. 2, Los Angeles and London: Sage.
    17. Wilson, Bryan R., (1982), Religion in Sociological Perspective, Oxford and New York: Oxford University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار