بررسی ظرفیت‌های مادران در تربیت اجتماعی فرزندان با تکیه بر یافته‌های دینی و علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانش‌آموخته حوزه علمیه قم

چکیده

زن و مرد به‌عنوان ارکان اصلی خانواده، متناسب با ظرفیت‌های جسمی و روان‌شناختی نقش‌های ویژه‌ای در خانواده به عهده دارند. زنان و مادران به دلیل برخورداری از توانمندی‌های خاصی که دارند در بُعد تربیت اجتماعی فرزندان از جایگاه انحصاری برخوردارند. پژوهش حاضر با هدف تبیین و بررسی ظرفیت‌های مادران در تربیت اجتماعی و جامعه‌پذیر کردن رفتارهای فرزندان با تکیه بر یافته‌های دینی و علمی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی−تحلیلی و استنباطی است، به این منظور پس از شناسایی و استخراج ظرفیت‌های زنان و مادران و نقش آنان در نظام خانواده از نگاه متون دینی، به تحلیل محتوای آنها پرداخته و ظرفیت‌های مادران در تربیت اجتماعی فرزندان بررسی شد. مادران و زنان به دلیل برخورداری از ظرفیت‌های زیستی−اجتماعی منحصر به فرد، برخورداری از جایگاه عاطفی خاص، مجهز بودن به ظرفیت‌های کلامی و غیرکلامی، ایمنی بخشی به واسطه شوهرداری نیکو و بهره‌مندی از ظرفیت‌های یادگیری مشاهده‌ای، نقش تعیین‌کننده‌ای در تربیت اجتماعی و اخلاقی فرزندان دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The investigation of mothers' potentials in social education of children: scientific-religion-driven findings

نویسنده [English]

  • Ali Ahmad Panahi
assistant professor, research institute for Hawzeh and University
چکیده [English]

Husband and wife as the main pillar of the family have specific roles congruent with their physical and mental potentials in the family; mothers and wives due to having special skills have unique position in training of children. This study aims at elucidating mothers' potentials in social training and socialization of the children based on scientific and religious findings. The methodology used in the study is descriptive –analytic and inferential. To this aim, after identification and extraction of females' potential and their role in the family system from the perspective of religious texts, the contents were analyzed and the potentials for child training were investigated. The findings reveal  that mothers' unique social-biological capacities, specific emotional positions, verbal and nonverbal potential equipment, safeguarding due to good spousing, and great observational learning play a determining role in social and moral training of children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mothering role
  • social training
  • socialization
  • female psychology
  • spousing

مراجع

  1. * قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

    1. ابن‌بابویه، محمد بن على (1362)‏، (صدوق) الخصال‏، قم: جامعه مدرسین‏.
    2. ابن‌بابویه، محمد بن على (1413)، من لا یحضره الفقیه‏، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
    3. ابن‌فارس، احمد بن فارس (1410)، معجم مقاییس اللغه، [بی‌جا]: الدار الاسلامیه.
    4. ابن‌منظور، محمد بن ‌مکرم (1408)، لسان العرب، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    5. اتکینسون، ریتال و دیگران (1384)، زمینه روان‌شناسی، ترجمه تقی براهنی و دیگران، تهران: رشد.
    6. احمدى میانجى، على (1426)، مکاتیب الأئمة، قم: دارالحدیث.
    7. احمدی، سیداحمد (1374)، روان‏شناسی نوجوانان و جوانان اصفهان، مشعل.
    8. پاول اس، کاپلان (1382)، روان‌شناسی رشد (سفر پرماجرای کودک)، ترجمۀ مهرداد فیروزبخت، تهران: رسا.
    9. پت، پتری (1376)، شیوه‌های برقراری ارتباط با کودکان و بزرگسالان، ترجمه جواد شافعی مقدم، تهران: ققنوس.
    10. پرینگل، میاکلمر (1380)، نیازهای کودکان، ترجمۀ نیره ایجادی و جواد شافعی مقدم، رشد.
    11. پناهی، علی‌احمد (1391)، روان‌شناسی و تبلیغات دینی، قم: مؤسسه امام خمینیe.
    12. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1410ق)، غرر الحکم و درر الکلم‏، قم: دارالکتاب الإسلامی‏.
    13. جاحظ، عمرو بن بحر (بی‌تا)، البیان والتبیین، بیروت: دار صعب.
    14. جاناتان اچ.ترنر (1378)، مفاهیم و کاربردهای جامعه‌شناسی، ترجمه محمد فولادی و محمد‌عزیز بختیاری، قم: مؤسسه امام خمینیe.
    15. جمشیدی، اسداﷲ و همکاران (1382)، جستاری در هستی‌شناسی زن، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
    16. جوادی آملی، عبداﷲ (1388)، تسنیم، قم: اسراء.
    17. ـــــــ (1389)، زن در آیینه جلال و جمال، قم: اسراء.
    18. حاجی ‌ده‌آبادی، محمدعلی (1377)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: دفتر تحقیقات و تدوین متون درسی مرکز جهانی علوم انسانی.
    19. حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1409ق)، وسایل الشیعه، قم: آل‌البیتb.
    20. دیلمى، حسن بن محمد، (1408)، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم: آل‌البیتb.
    21. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
    22. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1434)، المفردات فی غریب القرآن، قم: معروف.
    23. زیبایی‌نژاد، محمد‌رضا (1388)، هویت و نقش‌های جنسیتی، تهران: مرکز امور زنان ریاست جمهوری.
    24. سانتراک، جان دبلیو (1392)، روان‌شناسی رشد در گستره تحول، ترجمه پرویز شریفی درآمدی و محمدرضا شاهی، تهران: دانژه.
    25. سیف، علی‌اکبر (1387)، روان‌شناسی پرورشی نوین، تهران: دوران.
    26. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (1414)، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، بیروت: دارالفکر.
    27. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1380)، نگاهی نو به روش‌شناسی آموختن ...، تهران: چاپخش.
    28. صمدی معصومه و منیره رضایی (1390)، «بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین»، دو فصلنامه پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، سال نوزدهم، شماره 12، ص95−117.
    29. طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعۀ مدرسین.
    30. طبری، محمد بن ‌جریر (بی‌تا)، جامع البیان، مصر: دارالمعارف.
    31. العروسى الحویزى، عبد على بن جمعة (1415)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
    32. علی‌پور، مریم مشهدی (1391)، «بررسی تطبیقی جایگاه مادر در فرهنگ جاهلی و اسلامی»، مجله تاریخ در آینه پژوهش، سال نهم، شماره 2.
    33. علی‌پور،‌ احمد و همکاران (1379)، «مقالۀ شادکامی و عملکرد ایمنی بدن»، مجلۀ روان‌شناسی، شماره 15، فصلنامه انجمن روان‌شناسی، تهران.
    34. الفقه المنسوب إلى الإمام الرضاg، (1406ق)، مشهد: آل‌البیتb.
    35. قمى، على بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب.
    36. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407)، الکافی (ط−الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    37. کوئن، بروس (1370)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: فرهنگ معاصر.
    38. کریمیان، حسین (1387)، «نگاهی به بزه‌کاری نوجوانان و جوانان»، مجله معرفت، شماره 126.
    39. گلاور جان و برونینگ راجر (1375)، روان‌شناسی تربیتی، ترجمه علینقی خرازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    40. گیدنز، آنتونی (1376)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
    41. لیثى واسطى، على بن محمد (1376)، عیون الحکم والمواعظ، قم: دارالحدیث.
    42. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    43. مصباح یزدی، محمدتقی (1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، قم: مؤسسه امام خمینیe.
    44. مصباح، علی و همکاران (1374)، روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، تهران: سمت.
    45. منصور، محمود و پری‌رخ دادستان (1374)، روان‌شناسی ژنتیک 2، تهران: رشد.
    46. میدانی، احمد بن‌ محمد (1422)، مجمع الامثال، بیروت: دار صادر.
    47. مطهری، مرتضی (1371)، مجموعه آثار، قم: صدرا.
    48. نورى، حسین بن محمد تقى (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم: مؤسسۀ آل‌البیتb‏.
    49. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌اﷲ (1400ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تهران: مکتبة الإسلامیة.
    50. وَندِر زَندِن، جیمز ویلفرید (1386)، روان‌شناسی رشد، ترجمۀ حمزه گنجی، تهران: ساوالان.
      1. Ackerman, P. L, Bowen, K. R, Beier, M. E, & Kanfer, R. (2001), Determinants of individual differences and gender differences in knowledge. Journal of Educational Psychology, 93, 797-825.
      2. Al-Kohji S, Said HA, Selim NA. (2012); Breastfeeding practice and determinants among Arab mothers in Qatar. Saudi Med J 2012; 33(4): 43-436.
      3. Ballou, M, M. Hill and C. West .(2008); Feminist Therapy Theory and Practice New York Springer Publishingt .
      4. Bandura, A, & Bussey, K. (2004); On broadening the cognitive, motivational, and sociostructural scope of theorizing about gender development and functioning .Psychological Bullttin, 130, 691-701.
      5. Barrett .L. F. and E. Bliss-Moreau, (2009) “She’s Emotional. He’s Having a Bad Day: Attributional Explanations for Emotion Stereotypes,” Emotion 9, pp. 649-658.
      6. Becker D. V, D. T. Kenrick, S. L. Neuberg, K. C. Blackwell, and D. M. Smith, (2007) “The Confounded Nature of Angry Men and Happy Women,” Journal of Personality and Social Psychology 92, pp. 179-190.
      7. Brody, L. R, & Hall, J. A. (2000); Gender, emotion, and expression. In M. Lewis & J. M. Haviland-Jones (Eds), Handbook of emotions (2nd ed, pp. 338-349). New York: Guilford Press.
      8. Camarata, S, & Woodcock, R. (2006); Sex differences in processing speed: Developmental effects in males and females. Intelligence, 34, 231-252.
      9. Cowan, G, & Khatchadourian, D.(2003); Empathy, ways of knowing,and interdependence as mediators of gender differences in attitudes toward hate speech and freedom of speech. Psychology of Women Quarterly, 27, 300-308.
      10. David H. Olson and John DeFrain (2011); Marriages Families, Intimacy, Diversity, and Strengths, Seventh Edition, Linda Skogrand, Utah State University.
      11. Decker, L. et al. (2000); Engaging families & communities, pathways to educational success. Boca Raton, FL:.19.
      12. Erickson, R. (2005); Why emotion work matters: Sex, gender, and the division of household labor. Journal of Marriage and the Family, 67, 337-351.
      13. Halpern, D. F., & LaMay, M. L. (2000); The smarter sex: A critical review of sex differences in intelligence. Educational Psychology Review, 12, 229-246.
      14. Herlitz, A, & Yonker, J. E. (2002); Sex differences in episodic memory: The influence of intelligence. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 24, 107-114.
      15. Hines, M. (2007); Do sex difference in cognition cause the shortage of women in science? In C. J. Ceci & W. M. Williams (Eds.), Why aren’tmore women in science? Top researchers debate the evidence (pp. 101-112). Washington, DC: American Psychological Association.
        1. Hyde, Janet Shibley.(2013); The Psychology of Women, Belmont (USA), Wadsworth. in emotion. Emotion, 4, 87-94.
        2. Islami Z, Razieh F, Golestan M, Shajaree A. Relationship between delivery type and successful breastfeeding. Iran J Pediatr 2008; 18 (Suppl 1): 47-52.
        3. Johnson, W, Carothers, A, & Deary, I. J. (2008). Sex differences in variability in general intelligence: A new look at the old question.
        4. Matlin Margaret W. (2008) The Psychology of women. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
        5. Meier, J. A, McNaughton-Cassill, M, & Lynch, M. (2006); The management of household and childcare tasks and relationship satisfaction in parenting couples. Marriage and Family Review, 40, 61-88.
        6. Olang B, Heidarzadeh A, Strandvik B, Yngve A. Reasons given by mothers for discontinuing breastfeeding in Iran. Int Breastfeed J 2012; 7:1.
        7. Robbins, Stephen P and Judge, Timothy A.(2015); Organizational behavior, Manufactured in the United States of America.
        8. Santrock, John W, (2011); Life-span development, Published by McGraw-Hill, an imprint of The McGraw-Hill Companies, Inc., 1221 Avenue of the Americas, New York.
        9. Winch, Chritopher and Gingell, John, (2008); Key concepts in the philosophy of the education, second edition, London and newyork, routledge.
        10. Hyde, Janet Shibley. (2013); The Psychology of Women, Belmont (USA), Wadsworth. in emotion. Emotion, 4, 87–94.
        11. Barrett .L. F. and E. Bliss-Moreau, (2009) “She’s Emotional. He’s Having a Bad Day: Attributional Explanations for Emotion Stereotypes,” Emotion 9, pp. 649-658.
        12. Robbins, Stephen P and Judge, Timothy A. (2015); Organizational behavior, Manufactured in the United States of America.
        13. Meier, J. A, McNaughton-Cassill, M, & Lynch, M. (2006); The management of household and childcare tasks and relationship satisfaction in parenting couples. Marriage and Family Review, 40, 61-88.

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار