یگانگی یا دوگانگی عاملیت و ساختار در تفاسیر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی دانشگاه بیرجیند

چکیده

با عنایت به اختلاف آرا در زمینه عاملیت و ساختار، هدف این مقاله به دست آوردن نظر آیات الهی در این مورد است. که از طریق تحلیل محتوای کیفی تفاسیر آیات قرآن، کدگذاری و طبقه‌بندی مفاهیم و مقولات به‌دست‌آمده میسر گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، قرآن کریم انسان را تحت تأثیر ساختارهای اجتماعی می‌داند و در عین حال در آیات شریفه بسیاری «عمل» را سازنده شخصیت و هویت او می‌داند. از نظر قرآن کریم انسان همواره مسئول عمل خویش است و هیچ شرایطی از او سلب مسئولیت نمی‌کند. نتیجه آنکه در عین اینکه تأثیر ساختارها مسلم است، لکن عاملیت و عمل اصل غیر قابل خدشه به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Unity or Duality of Agency and Structure in Exegeses of the Quran

نویسنده [English]

  • Mohammad Bagher Akhondi
Faculty Member of Birjand University
چکیده [English]

According to differences of opinion with regard to the structure of the agency, the purpose of this paper is to obtain views presented in the Holy Quran which is achieved through qualitative content analysis of the interpretations of the Quran, coding and categorizing the concepts and categories. Research findings indicate that the Holy Qur'an considers man under the influence of social structures. However, many verses of the Holy Quran reveal that act is the maker of man's character and identity. Based on the Holy Quran man is always responsible for his own actions and would not under any circumstances disclaim it. It can be concluded that though the influence of structures is an unavoidable, the principle of agency and act is an inviolable principle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : agency
  • duality
  • oneness
  • renderings and construction
 
قرآن کریم، ترجمه فولادوند، الهی قمشه‌ای و المیزان.
آخوندی و ایازی (1390)، مفاهیم اجتماعی در قرآن، ج1_3، چ1، [بی‌جا]: بوستان کتاب قم.
آرون، ریمون (1370)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه پرهام باقر، [بی‌جا]: شرکت سهامی انتشار.
آرون، ریمون (1387)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، باقر پرهام، چ8، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: [بی‌نا].
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
اچ ترنر، جاناتان (1371)، نشر فرهنگ، ترجمه لهسائی‌زاده، شیراز: [بی‌نا].
استراس و کوربین (1387)، اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه بیوک محمدی، [بی‌جا]: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
استیون، سیدمن (1386)، کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمه جلیلی، [بی‌جا]: نشر نی.
اسکیدمور، ویلیام (1372)، تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمه مترجمان، [بی‌جا]: نشر سفیر.
امامی، ابوالقاسم (1376)، تجارب الامم، تهران: سروش.
بحرانی، سیدهاشم (1416ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران: بنیاد بعثت.
بروجردی، سیدمحمدابراهیم (1366)، تفسیر جامع، چ6، تهران: صدر.
بلیکی (1387)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، [بی‌جا]: نشر نی.
تنهایی، حسین ابوالحسن (1374)، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، چ2، گناباد: مرندیز.
توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، [بی‌جا]: سمت.
دورکیم، امیل (1373)، قواعد روش جامعه‌شناسی، ترجمه علی‌محمد کاردان، چ6، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ریتزر، جورج (1379)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، [بی‌جا]: انتشارات علمی.
ساروخانی، باقر (1380)، درآمدی بر دائرةالمعارف علوم اجتماعی، ج2، چ3، تهران: کیهان.
سید بن قطب، بن ابراهیم شاذلی (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت؛ قاهره: چ17، دارالشروق.
شریف لاهیجی، محمد بن علی (1373)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
صدیق سروسانی، رحمت‌الله (1369)، نامه علوم اجتماعی، ج2، ش1، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
طالقانی، سیدمحمود (1362)، پرتوی از قرآن، چ4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1377)، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، چ2، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
طبرسی، فضل بن حسن (1377)، تفسیر جوامع الجامع، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ3، تهران: ناصرخسرو.
طبیب، سیدعبدالحسین (1387)، الطبیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع‌البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن (1415ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1423)، التبیان فی تفسیرغریب القرآن، چ1، بیروت: دارالغرب الإسلامی.
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
فرات کوفی، ابوالقاسم (1410)، تفسیر فرات الکوفی، [بی‌جا]: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
فضل الله، سیدمحمدحسین (1419)، تفسیر من وحی القرآن، چ2، بیروت: دارالملاک للطباعة والنشر.
فلیک (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، [بی‌جا]: نشر نی.
فیض کاشانی، ملاّ محسن (1415ق)، تفسیر فیض کاشانی، تهران: صدر.
قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، چ11، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
قرشی، سیدعلی‌اکبر (1371)، واژه‌شناسی قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
قرشی، سیدعلی‌اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث، چ3، تهران: بنیاد بعثت.
کاشانی، ملاّ فتح‌الله (1336)، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی علمی.
کرمی حونیری، محمد (1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.
کوئن، بروس (1386)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، [بی‌جا]: توتیا.
کوزر، لوییس (1383)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، محسن ثلاثی، چ11، تهران: انتشارات علمی.
گلابی، سیاوش (1372)، اصول و مبانی جامعه‌شناسی، چ3، تهران: فردوس.
گیدنز، آنتونی (1388)، جامعه‌شناسی، ترجمه چاوشیان، [بی‌جا]: نشر نی.
مدرسی، سیدمحمدتقی (1419)، منهدی القرآن، تهران: دارمحبی الحسین.
مقنیه، محمدجواد (1424)، تفسیر الکاشف، تهران: دارالکتاب الإسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیرنمونه، چ1، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مندراس، هانری (1369)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: امیرکبیر.
موسوی همدانی، سیدمحمدباقر (1374)، [بی‌جا: بی‌نا].
نجفی خمینی، محمدجواد (1398)، تفسیر آسان، [بی‌جا]: انتشارات اسلامیه.