بازنمایی مؤلفه‌های اجتماعی هنرهای ایرانی اسلامی (مفهوم و سنخ‌شناسی هنرهای ایرانی اسلامی تا پیش از فرایند مدرن شدن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری تخصصی جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از ضرورت‌های مفهوم‌پردازی دربارۀ هنرهای ایرانی اسلامی، توجه به مؤلفه‌های زمینه و بافت اجتماعی تاریخ این هنرهاست. در این مقاله، هنرهای ایرانی اسلامی به آن دسته از هنرهایی اطلاق می‌شود که به‌طور کلی در میان جامعۀ ایران به‌عنوان هنرهای ایرانی یا جزئی از آن شناخته شده‌اند. از این‌رو، تلاش شده تا با استفاده از روش مطالعۀ اسنادی، برخی از مهم‌ترین عناصر اجتماعی نهفته در مفهوم «هنرهای ما» تا قبل از مواجهات جامعه با فرایند مدرن شدن بازنمایی شوند. مفاهیم «کاربرد در زندگی اجتماعی»، توجه هنرمند به «جمع‌گرایی» و اتکا به مؤلفه‌های اجتماعی «فرهنگ و دین» از مهم‌ترین عناصر دخیل در تعریف آثار هنرهای ما تا پیش از مدرن شدن بوده‌اند. همچنین به لحاظ سنخ‌بندی اجتماعی، با استفاده از ملاک‌هایی همچون تقسیم بر مبنای زنانه یا مردانه بودن (جنسیت)، عمومیت مخاطب، وقایع مهم اجتماعی فرهنگی و حمایت‌های اجتماعی نهادهای جامعه، هنرهای ما بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Social Components of Iranian-Islamic Arts (The Concept and Typology of Islamic-Iranian Arts before the Modernization Process

نویسنده [English]

  • Iman Erfanmanesh
Ph.D. Student of Cultural Sociology, University of Tehran
چکیده [English]

One of the most important needs for conceptualization of Iranian-Islamic arts is to consider the components of social context related to the history of these arts. In the study, the Iranian-Islamic arts are those that are generally known as Iranian arts or a part of them in the Iranian society. Therefore, this study attempts to represent the most important social components hidden in the concept of our arts before the society faces the modernization process with the help of documentary research methodology. The most important concepts engaged in defining the works of our arts before the modernization process include the usage in social life, the artist's attention to pluralism, the emphasis on the social components of culture and religion. Regarding the social typology, the study investigates our arts by some criteria such as the division based on being men and women (gender), the generality of audience, important social-cultural happenings, and the social protections of the society's institutions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian-Islamic arts
  • our arts
  • usage
  • pluralism
  • culture and religion
* قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی.
 
1. احمدی‌، سیداحمد (1374)‌، روان‏شناسی نوجوانان و جوانان اصفهان، مشعل.
2. اسکات، ریچارد (1374)، سازمان‌ها: سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز؛ تئوری‌های سازمانی، ترجمه حسن میرزایی اهرنحانی و فلورا سلطانی، تهران: دانشگاه تهران.
3. بستان حسین (1390)، جامعه‌شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
4. پاینده، ابو‌القاسم (1382)، نهج الفصاحة‌، تهران: دنیاى دانش.
5. پناهی، علی‌احمد (1390)، بررسی تطبیقی نقش همسران در نظام خانواده از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی، رساله سطح چهار (دکتری)، حوزه علمیه قم.
6. ترنر، جاناتان (1378)، مفاهیم و کاربردهای جامعه‌شناسی، ترجمه محمد فولادی و محمد‌عزیز بختیاری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌e.
7. جوادی آملی، عبدالله (1369‌)، زن در آیینه جلال و جمال، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
8. حر عاملى، محمد بن حسن ‏(1409)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل‌البیت‌.
9. الدمشقی، اسماعیل‌ بن ‌عمر (1418)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
10. رایس، فلیپ (1387)، رشد انسان (روان‌شناسی رشد از تولد تا مرگ)، ترجمه دکتر مهشید فروغان، تهران: ارجمند.
11. رنیرز، جورج (1377)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
12. روش بلاو اسپنله، آن ماری (1372)، مفهوم نقش در روان‌شناسی اجتماعی، مشهد: آستان قدس رضوی.
13. زیمون، فریتس و همکاران (1379)، مفاهیم و تئوری‌های کلیدی در خانواده‌درمانی، ترجمه سعید پیرمرادی، اصفهان: هُمام.
14. سالاری‌فر، محمدرضا (1384)، خانواده در نگرش اسلام و روان‌شناسی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
15. سالاری‌فر، محمد‌رضا و همکاران (1390)، بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
16. ستوده، هدایت‌الله (1380)، آسیب‏شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور.
17. سگالن، مارتین (1370)، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران: نشر مرکز.
18. سیدان‌، فریبا (1389)، بررسی تعادل بین نقش‌های خانوادگی و شغلی‌، فصلنامه علمیپژوهشی خانواده و پژوهش‌، شماره 10.
19. سیف، علی‌اکبر (1374)‌، مقدّمه‌ای بر نظریّه‌های یادگیری‌، تهران: دانا.
20. سیف، علی‌اکبر (1379)، تغییر رفتار و رفتار درمانی (‌نظریه‌ها و روش‌ها‌)‌، تهران: دوران.
21. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج‌البلاغة (صبحی صالح)، قم: هجرت.
22. صالحی فدردی ،جواد (1373)، عزت نفس و فشار روانی در دبیران زن، سازمان آموزش و پرورش، خراسان.
23. صمدی معصومه و منیره رضایی (1390)، «بررسی نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی از دیدگاه علم و دین»، دو فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ‌سال نوزدهم‌، ش12، ص‌95−117.
24. ضرابی، عبدالرضا (1388)، مجموعه مقالات تربیتی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
25. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
26. الطبرسی، فضل ‌بن ‌حسن (1408ق‌)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار‌المعرفة.
27. طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
28. قمی، علی‌بن‌ابراهیم (‌1404ق)، تفسیر القمی، قم: دارالکتاب للطباعة والنشر.
29. کریمیان، حسین (1387)، «نگاهی به بزهکاری نوجوانان و جوانان»، مجله معرفت، شماره 126.
30. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407ق)، الکافی، 8 جلد، تهران: دار‌الکتب.
31. گرت، استفانی (1380)، جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، تهران: نشر دیگر.
32. گیدنز، آنتونی (1378)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
33. مجلسى، محمد‌باقر (1403)، بحار‌الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
34. محمدی ری‌شهری، محمد (1379)،میزان الحکمه با ترجمه فارسی، قم: دارالحدیث.
35. مصباح یزدی، محمد‌تقی (1384)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه امام خمینیe.
36. ــــــــ (1385)، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، (ج1−5)،‌ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
37. الملایری، اسماعیل (1412)، جامع أحادیث الشیعه، قم، مؤلف.
38. میرزا خسروانی، علی‌رضا (1390ق)، تفسیر خسروی، تهران: اسلامی.
39. نوری، میرزاحسین (1408)، مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
40. Amato, Paul R., et al. (2003). Marital Quality between 1980 and 2000.Journal Marriage and the Family 65 (1): 1of–22.
41. Decker ,L.et al.(2000).Engaging families & communities, pathways to educational success. Boca Raton,FL: 19.
42. Einar, B & Brown. F, (2007). Mediators and moderators of the  stressor-fatigue relationship in nonclinical samples. University of New England, Armidale, NSW, Australia.
43. Gregory, R (2004) The Oxford Companion To The Mind.
44. Hyde, Janet Shibley. (2013). The Psychology of Women, Belmont( USA), Wadsworth.
45. Matlin Margaret W. (2008) The Psychology of women. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
46. Schieman, S. (2002).Socioeconomic Status, Job Conditions, and Well-Being:Self-Concept Explanation for Gender- Continggent Effects. Journal of Social Science, 43-44.627.
47. Steven E. Rhoads Taking Sex Differences Seriously, Encounter Books SAN FRANCISCO, Copyright © 2004 by Steven E. Rhoads.