2024-03-28T15:06:42Z
https://soci.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=292
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه
غلامرضا
صدیقاورعی
مهدیه
باقری
سیده شیوا
محمدی
نوشتار حاضر درصدد نشان دادن عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه است. برای این کار افزونبر تدقیق مسائل جامعهشناسان کلاسیک و انطباق این مسائل با مؤلفههای تعریف سازماناجتماعی، از روش تحلیل متن و تکنیک کدگذاریهای پیدرپی، استفاده شد تا عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه، استخراج شود. مهمترین یافتههای پژوهش حاضر به این شرحاند: نخست اینکه توجه به مسئلۀ جامعهشناسان کلاسیک (کنت: استمرار تعامل، وبر: تعامل از حیث معنای آن، دورکیم: احساس پیوستگی، اسپنسر: پیدایش و رشد تمایزهای اجتماعی، بهویژه تمایز در موقعیتها و نقشها، مارکس: تمایز در پایگاه اجتماعی) مشخصمیسازد که مسائل آنان ابعاد گوناگون سازماناجتماعی بودهاست؛ در ثانی مرور دقیق و روشمندانۀ نهجالبلاغه نشان میدهد، جمعبندی ویژگیهای جوامع قابلدوام و موفق و مقایسه با ویژگیهای جوامع دچار انحطاط در کلام علیg در تناسب با این ابعاد بر سه امر محوری موجب دوام و موفقیت جوامع میشود: 1. توحید و یکتاپرستی؛ 2. الفت و همبستگی زیاد و فراگیر؛ 3. عدالت توزیعی و کیفری. الفت و همبستگی عنصر مقوّم در هر گروه و سازمان اجتماعی است و عدالت بهترین شکل تنظیم تمایزهاست که توافق بر تمایزات را پسندیده و قابل دوام میسازد و میتوان گفت که محکمات آراء جامعهشناسی، مؤید نظریۀ مستخرج از نهجالبلاغه است.
توحید
همبستگی
عدالت
پایداری جامعه
نهجالبلاغه
2024
03
20
5
24
https://soci.rihu.ac.ir/article_1476_a6d40a2ea582e083d3f8d4ca04ab057e.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
مؤلفههای نظریه هنجاری رسانههای جمعی در قرآن کریم
کریم
خانمحمدی
شمس الله
مریجی
روح الله
عباس زاده
رسانههای جمعی در دنیای کنونی نقش بیبدیل و روزافزونی در زندگی اجتماعی انسان دارند، جهتگیری رسانههای جمعی نیز در بعدهای مختلف، متأثر از نظام هنجاری حاکم بر آن است. نظریههای هنجاری موجود در ادبیات علوم ارتباطات در نوع خود متأثر از مبانی لیبرالیستی و سوسیالیستی و دارای مؤلفههایی برای تحقق اهداف آن دو نظام فکری هستند که در جامعه اسلامی پذیرفته نیستند. از اینرو، در این پژوهش، با الهام از «روش تحلیل مضمون» آیات قرآن کریم، بهعنوان اصلیترین منبع هنجار بخش جامعه اسلامی، بررسی شد تا مؤلفههای نظریه هنجاری رسانههای جمعی به دست آمد. بررسی روشمند آیات، ما را به 66 مضمون پایهای و 13 مضمون سازمانیافته و در نهایت چهار مضمون فراگیر، رهنمون کرد. مؤلفههای اصلی نظریه هنجاری رسانههای جمعی از منظر قرآن کریم، عبارتاند از: «اصالتمحوری»، «فرهنگمداری»، «اجتماعگرایی» و «اخلاقمداری» که جهتگیری کلی و بایستههای رسانههای جمعی را مشخص نموده و در مقابل نظریههای هنجاری رایج بهعنوان نظریهای قرآنی مطرح میشود. بدیهی است مضامین جهتدهنده و پایه، بهعنوان مؤلفههای عملیاتیتر، شرح وظایف دقیقتری برای رسانهها فراهم میکند.
قرآن کریم
رسانههای جمعی
نظریه هنجاری
اصالتمحوری
فرهنگمداری
اجتماعگرایی
اخلاقمداری
1397
07
01
25
48
https://soci.rihu.ac.ir/article_1477_729470dde60bbbed875e26e5a19bd7e9.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
بررسی تاریخی ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه
پیمان
محمودی
جنبش مشروطه از جمله دستاوردهای رویارویی ما با اندیشههای مدرن بوده است. این جنبش حاصل ائتلاف نیروهای اجتماعی بسیاری از جمله روحانیون و روشنفکران بود. این دو نیروی اجتماعی دارای تأثیر بسیاری در تاریخ کشور هستند. تأثیر این دو نیروی اجتماعی در جنبشهای اجتماعی به قدری مهم و اثرگذار است که ائتلاف آنها در جنبش مشروطه سبب پیروزی نهضت و افتراق آنان منجر به جدایی و بازگشت به اقتدارگرایی شد. این پژوهش به بررسی تاریخی زمینههای ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه میپردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که زمینهها و دلایل ائتلاف آنها میتواند به استبدادستیزی، منافع و حقوق اقتصادی، عدم آگاهی نسبت به مشروطه، حذف برخی رجال، قانونخواهی، تشکیل عدالتخانه و مجلس مشروطه، نفوذ بیگانگان، تغییر راهبردها و... نقش ایفا کند. البته عوامل یاد شده علل قطعی ائتلاف بین روشنفکران و روحانیون نمیباشند؛ بلکه میتوان آنها را بهعنوان شروطی در نظر گرفت که ائتلاف را تسهیل کردهاند.
روحانیون
روشنفکران
جنبش مشروطه
ائتلاف
استبداد
قانون
1397
07
01
49
72
https://soci.rihu.ac.ir/article_1478_b80241a8cccd6218f544eeb562d4add9.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
میانهروی مسیری برای تعادل سبک زندگی اسلامی
مجید
کافی
سید مرضیه
خمامی
سبکهای زندگی جوامع امروزی در یک طیف و در سه شکل افراطی، میانه و تفریطی طبقهبندی میشوند. اعتدال به معنای دوری از افراط و تفریط است، که مورد پذیرش منابع دینی است. اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی به معنای میانهروی در بُعد فردی و تعادل در بُعد اجتماعی در همه مؤلفههای زندگی است. از اینرو هدف این پژوهش تبیین میانهروی شخصیتی براساس آیات قرآن و روایات مرتبط و اکتشاف و استنباط مدل اعتدالی سبک زندگی اسلامی است. بر این اساس میتوان پرسید، اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی براساس چه مدلی قابل تبیین است؟ میانهروی (در سبک زندگی فردی) با تعادل (در سبک زندگی اجتماعی) چه نسبت، مناسبت و جایگاهی دارد؟ اما روش در این جستار روش تحلیل متن است. مبنای کار بر طبق روش یادشده بدینگونه است که ابتدا پرسشهایی طرح و بعد به جستجوی پاسخ آن در متن پرداخته میشود. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجهگیری درباره هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن را آغاز کرده و پس از مطالعه متن، ممکن است، پارهای قسمتها معنی قسمتهای دیگر را عوض کند. با بررسیهای انجام شده تحقیق به این نتیجه رسید که سبک زندگی اسلامی در بُعد فردی، یک سبک میانه و در بُعد اجتماعی سبکی متعادل است؛ میانهروی در سبک زندگی فردی تبیینکننده تعادل در سبک زندگی اجتماعی است؛ سبک زندگی اسلامی هم با دیگر نظامهای اجتماعی و فرهنگی جامعه و هم با اجزا و مجموعههای خود هماهنگی و انطباق لازم را دارد و در هیچ شأنی از شؤون زندگی فردی و اجتماعی نبودن توازون (افراط و تفریط) را از مسلمانان بر نمیتابند؛ و سرانجام اینکه تعادل در سبک زندگی اسلامی امری موردی نیست، بلکه مدلی عام و در همه شؤونات زندگی جاری و ساری است.
سبک زندگی
میانهروی
افراط و تفریط
اعتدالگرایی
جامعهشناسی
1397
07
01
75
99
https://soci.rihu.ac.ir/article_1479_9ed2383cde914dc3790a49501c3f75dd.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
سایه روشن مدیریت بدن در زنان دیندار
نادر
صنعتی شرقی
رقیه
محمدی کیا
با توجه به گسترش مدیریت بدن در دهههای اخیر و نقش غیر قابل انکار مذهب در زندگی اجتماعی افراد، در این پژوهش تلاش شدکه نقش مدیریت بدن را در زنان دیندار بررسی شود. وجود تناقض در تحقیقات تجربی و چالشهای نظری ما را بر آن داشت که از روش کیفی و راهبرد گراندد تئوری استفاده کنیم. دادههای این پژوهش از طریق مصاحبه با 9 نفر از زنان دیندار شهر مشهد انجام شده است. بعد از انجام کدگذاری باز 9 مقوله محوری شناسایی شد که شرایط علّی، بسترهای زمینهای و شرایط مداخلهگر مؤثر بر انجام مدیریت بدن و یا پرهیز از آن را معین مینمودند. یافتههای این پژوهش نشان داد که جامعه دیندار میتواند به سمت مدیریت بدن بهویژه، در عرصه عمومی پیش رود. بسترهای زمینهساز برای شکلگیری چنین رخدادی مانند جامعهپذیری دینی افراد، تصویر ذهنی آنها از خودشان، دغدغه تغییر ظاهر و نگرانی از پذیرش اجتماعی از سوی دیگران میباشد. شبکه روابط اجتماعی ترغیبکننده به همراه نگاه گزینشگرانه به دین جزء شروط علّی این رخداد بوده و نداشتن مشغلههای فردی نقش تسهیلگر این فرایند است. در نهایت هویت التقاطی دینی/ انطباق دینی را بهعنوان هسته نظری پژوهش خود برگزیدیم.
مدیریت بدن
زنان دیندار
تصویر بدنی
شبکه روابط ترغیبکننده
گزینشگری دینی
1397
07
01
101
124
https://soci.rihu.ac.ir/article_1480_db16d1441e2fd2e677a68e8a648f933d.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
شیوههای کارآمد نظارت اجتماعی در نهجالبلاغه
محمود
کریمی
مهناز
آل علی
اهمیت نظارت اجتماعی به منظور جلوگیری از انحراف افراد و گروهها در جامعه اسلامی است و با توجه به توصیههای موجود در متون دینی و تنوع طرق آن، اعم از نظارت الهی، فردی، سازمانی و همگانی روشن میگردد. نظارت همگانی که برخاسته از مسئولیت آحاد جامعه در قبال یکدیگر میباشد، در قالب دو فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» تبلور یافته است. بهرغم اهمیت بحث و تلاش فراوان در این زمینه، به نظر میرسد منحصر بودن امر و نهی به روش سنتی تأثیر لازم به خصوص در میان نسل جوان را ندارد؛ از اینرو پژوهش حاضر به دنبال یافتن شیوههایی بدیع و کارآمد، با توجه به آموزههای نهجالبلاغه است.
با واکاوی در نهجالبلاغه درمییابیم افزونبر امر و نهی مستقیم بهعنوان یکی از شیوههای نظارت اجتماعی، امامg به شکل غیرمستقیم، افراد را به خوبیها دعوت و از بدیها منع میکند. روش غیرمستقیم براساس زمان، مکان، و مخاطب، به گونههای مختلف ترغیب، توبیخ، دعا، نفرین، ابراز شگفتی، بیان پرسش، موعظه و... توسط امام علیg مورد استفاده قرار گرفته است.
این پژوهش به روش توصیفی−تحلیلی و بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات، شیوههای مختلف نظارت اجتماعی را در نهجالبلاغه مورد بررسی قرار داده است.
: نهجالبلاغه
امر به معروف
نهی از منکر
امر و نهی غیرمستقیم
نظارت اجتماعی
1397
07
01
125
145
https://soci.rihu.ac.ir/article_1481_5c719cf32b1fc645c87ae8390ef8ef27.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1397
10
19
بررسی آسیبشناختی مجالس ترحیم در شهر یاسوج
حجت
یزدانی مقدم
حبیب الله
اسد اللهی
کریم
خانمحمدی
سنتها و آیینهای رایج بین مردم در گستره زمان شکل گرفتهاند و از آسیبها و انحرافات مصون نماندهاند. اصلاح این آسیبها، نیازمند شناخت آنها و برنامهریزی واقعبینانه برای جایگزینی فرهنگ صحیح در آن زمینه است. مجالس ترحیم از جمله آیینهای سنتی است، که بهرغم دستورهای اصیل اسلامی در شیوه برگزاری آنها، از آفات و آسیبها مصون نمانده است. با توجه به خاص بودن مراسم ترحیم مردم یاسوج همچون دیگر مناطق کشور، دستورات و توصیههای اسلام به روش اسنادی در زمینه مراسم ترحیم احصا گردیده و با روش مردمنگاری و استفاده از تکنیکهای مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق، آسیبها و انحرافات موجود در این مراسمها با روش تطبیقی−تحلیلی، دستهبندی و بیان شده است. از جمله نتایج این پژوهش میتوان به آسیبهایی مانند بیتابیهای افراطی، ناشکریها و رفتارهای غلط مانند خراشیدن صورت، کندن موی سر توسط فامیل متوفی، غلوگویی و گفتن مطالب دروغ مداحان در مورد متوفی، عدم عبرتپذیری در مجالس، چشم و همچشمی در برگزاری مراسم، هزینههای سنگین پذیرایی مراسم، تصمیمگیریهای نابجا در مورد همسر متوفی، اعتقاد به خرافات و شماتت خانواده متوفی اشاره کرد.
آسیبشناسی
مجالس ترحیم
یاسوج
دستورهای دینی
1397
07
01
147
169
https://soci.rihu.ac.ir/article_1482_04318d9f41242fd25844372a0d55c054.pdf