2024-03-28T20:46:06Z
https://soci.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=265
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
نقادی و بازسازی نظریۀ سارا لانگه دربارۀ شاخصهای توانمندسازی زنانِ سرپرستِ خانوار
عباس
کشاورزشکری
عاطفه
آذرکشب
در این مقاله، مسئلۀ «توانمندسازی زنانِ سرپرستِ خانوار» از زاویۀ ترمیم و اصلاحِ شاخصهای معطوف به ارزیابی عملکرد نهادهایی که موظف به توانمندسازی هستند، مطالعه شده است. در همین راستا «نظریۀ سارا لانگه» به سبب اینکه «غنیتر» و «شناخته شدهتر» از سایر نظریههاست، انتخاب گردیده و پس از «توصیف» شاخصهایی که در آن مطرح شده، مورد «نقادی» قرار گرفته است؛ بهگونهای که نگارندگان کوشیدهاند تا براساس تجربهها و مشاهدات شغلی خویش از خلأ و نیازهای زنانِ سرپرستِ خانوار در جامعۀ کنونیِ ایران، «نقصها» و «کژیها»ی شاخصهای مندرج در این نظریه را بیابند. در مرحلۀ بعدی، از نظریۀ لانگه عبور شده تا از متن این مباحث سلبی و ایجابی، شاخصهایی «کارآمد» و «بومی» برای سنجش عملکرد نهادهای حامی، طراحی و تعریف شوند. این مرحله را، هم میتوان «بازسازی نظریۀ لانگه» قلمداد کرد، و هم میتوان آن را «شاخصسازی مستقل و متفاوت» شمرد که البته تا حدّی در امتداد نظریۀ لانگه است. این شاخصها در مقایسه با شاخصهای لانگه، از لحاظ ضریب جامعیت، «چندبُعدینگر» هستند، و از لحاظ انطباق با شرایط خاصِ فرهنگیِ ما، «بومی» و «محلّی» به شمار میآیند. دادههای این مقاله با تکیه بر روشهای «تحلیل اسنادی» و «مشاهدۀ مستقیم» گردآوری شدهاند، و آنگاه شاخصهای موجود مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در نهایت شاخصهای مطلوب ارائه شده است. بدین ترتیب، مفهوم توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به پنج بُعد تقسیم و سپس برای هر بُعد، تعدای شاخصِ عینی و عملیاتی تعیین شده است.
نظریۀ سارا لانگه
توانمندسازی
زنانِ سرپرستِ خانوار
شاخصسازی
1395
07
01
5
35
https://soci.rihu.ac.ir/article_1319_38371f41a59b4a8113e3e24e56da2f52.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
تأثیر تشبه به جنس مخالف در اختلال نظام
حسین
بستان
محمدرضا
کدخدایی
بررسی تأثیر تشبه به جنس مخالف در ایجاد اختلال در نظام و خرده نظامهای مد نظر اسلام و تبیین عِلّی این پدیده، موضوع اصلی مقاله است. بدین منظور با الهام از ادبیات نظری و چارچوب مفهومی برخی از اندیشمندان دینی نظیر علامهطباطبایی، شهید مطهری و آیتالله مصباحیزدی مدل نمونه و هنجاری نظام فردی، خانوادگی و اجتماعی مورد نظر اسلام را ترسیم نمودیم. به منظور تبیین نقش بنیادین تفاوتهای جنسی و جنسیتی در سامانیابی این مدل هنجاری، چهار مفهوم اصلی فطرت، عدالت، زوجیت و هویت جنسی را با استناد به کاربردهای قرآنی طرح یا پرورش دادیم. در نهایت ضمن تحلیل عقلی استلزامات جنسی و جنسیتی این نظامها، نشان دادیم که تشبه به جنس مخالف باعث ناهماهنگی در سطوح مختلف هویت از یکسو و بههم ریختگیهای الگوهای نظام مطلوب دینی از سوی دیگر میشود. این مقاله در بخش ترسیم ویژگیهای مدل هنجاری نظام در اسلام، از روش تفسیری−عقلی بهره برده است. بررسی فرضیهها و تبیین عِلّی با روش عقلی و عرضه بر نظریههای اجتماعی انجام گرفت.
تشبه به جنس مخالف
اختلال نظام
حفظ نظام
گفتمان تشبه
1395
07
01
37
60
https://soci.rihu.ac.ir/article_1320_bb26a239127ee0cc7970e7a2c19ca79e.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
هدف علم در «پارادایم اسلامی علوم انسانی
مجید
کافی
هدف علم در پارادایمهای اثباتی، تفسیری و انتقادی، اگرچه مشخصاند، اما متفاوتند. هدف علم در پارادایم اثباتی تبیین، در پارادایم تفسیری فهم و تفسیر رفتار و در پارادایم انتقادی تغییر پدیدهها و رهاییبخشی انسانها است. حال پرسش این است که بر فرض پذیرش «پارادایم اسلامی علوم انسانی»، هدف علم در آن چیست؟ در این جستار از روش تحلیل متن استفاده بردهایم و مبنای کار اینگونه است که ابتدا پرسشهایی طرح میشود و بعد به جستجوی پاسخ آن در قرآن و روایات مرتبط میپردازیم. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجهگیری درباره هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن را آغاز میکنم و پس از مطالعه متن، ممکن است، فهم آیهای فهم آیۀ دیگر را تکمیل، اصلاح و گاه عوض کند. نتیجه اینکه هدف پارادایم اسلامی علوم با توجه به آیات قرآن و روایات مرتبط، اصلاح فردی و اجتماعی با یک زبان علمی است؛ چرا که عالم طبیعت و نظام اجتماعی را میتوان تبیین و فهم کرد تا بتوان اصلاحشان کرد تا کارشان را خوب انجام دهند. راهکار اصلاح عبارت است از تبیین درست و فهم دقیق پدیدههای طبیعی در نظام طبیعت؛ و تبیین درست، فهم دقیق، انتقاد سازنده از وقایع اجتماعی و آگاه کردن افراد و عناصر نظام از وظایف و تکلیفشان در نظام اجتماعی.
پارادایم اسلامی
اصلاحگرایی
هدف علم
علوم انسانی
پارادایم علمی
1395
07
01
61
82
https://soci.rihu.ac.ir/article_1321_97fff143623dc43002459d2d2b23573d.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
مؤلفههای تمدنی جامعۀ اسلامی در تفکر اجتماعی شیعی و سلفی: مقایسۀ تطبیقی آرای شهید مطهری و سیدقطب
ایمان
عرفانمنش
غلامرضا
جمشیدیها
ایدهپردازی برای شاخصههای تمدن اسلامی یا مؤلفههای تمدنی جامعۀ اسلامی از جمله تلاشهای مشترک شهید مطهری و سیدقطب بوده است. شهید مطهری یکی از متفکران برجسته در جریان فکری انقلاب اسلامی و سیدقطب یکی از متفکران تأثیرگذار در جریانهای سلفیگرایی معاصر (از جمله القاعده و داعش) بهشمار میروند. این مقاله، با استفاده از روششناسی بنیادین و روش پژوهش اسنادی، پنج مؤلفۀ زیر دربارۀ تمدن اسلامی را از نظر این دو متفکر بهطور تطبیقی تحلیل میکند: 1. هستیشناسی و جهانبینی اسلامی؛ 2. منزلت و جایگاه باورهای اسلامی در تمدنآفرینی؛ 3. نقش جهاد، تحرک و اصلاح اجتماعی در تمدنسازی؛ 4. چگونگی رابطۀ تمدن اسلامی در مصاف با سایر تمدنها و جوامع؛ 5. کیفیت تولید و انتقال علم در تمدن اسلامی. در مجموع، به نظر میرسد که با وجود برخی اشتراکات (از جمله در مبانی هستیشناختی)، تفاوتهای آشکاری در ابعاد معرفتی متأثر از سنتهای فکری متفاوت (تفکر عقلانی شیعی در مقابل نگرش کلام اشعری و ظاهرگرایی) در نزد آن دو متفکر قابل شناسایی هستند.
شهید مطهری
سیدقطب
تمدن اسلامی
تمدن
جهاد
فرهنگ
علم
1395
07
01
83
109
https://soci.rihu.ac.ir/article_1322_8a0eef57f31ca24fd94eff88476b26fd.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
بازنمایی عنصر شور و احساس در آیینهای محرّم
اللهکرم
کرمیپور
عبدالحسین
حاجی ابوالحسنی
پژوهش حاضر، به روش کیفی، مبتنی بر نظریه تفسیری کلیفورد گیرتز انجام گرفته. مسئله اصلی در این پژوهش، توصیف عناصر شور و احساس در مناسک محرّم، با تأکید بر فهم چیستی آن در قالب دینِ زیسته است. واحد تحقیق آن دسته از یافتههای آیینی است که بیشتر عنصر شور و احساس در آن متجلّی است مانند: (سیاهپوشی، سینهزنی، زنجیرزنی، قمهزنی و تعزیه) که محقق آنها را به شیوه قومنگاری دینی بازنمایی نموده است. راه رسیدن به چنین هدفی ساده نبود، بلکه مستلزم انتخاب روشی پیچیده و ترکیبی بود که محقق را واداشت به روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه با پیشکسوتان آیین محرّم به گفتگو بنشیند. در فرایند تجزیه و تحلیل یافتههای ذکر شده به شکل تفسیری، پژوهشگر به شرح این واقعیّت پرداخته که آیین محرّم بازتولیدکنندۀ هویت دینی و فرهنگی بوده است، و آیینها، همان باور دینی مناسکگزارانند که به عینیّت درآمده. حاصل مصاحبهها و نتیجه مشاهده محقق نشان داد که شور، احساس، و حرکت بهعنوان روح مناسکاند، و طبیعتِ آیین محرّم متمایل به محاکات و دیده شدن است. نتیجه به دست آمده ثابت کرد که آیین محرّم از یک طرف، مؤلفههایی هویتساز و تقویتکننده ساخت اجتماعیاند، که توانستهاند در بازتولید روحیه، ارتباطات جمعی، روابط درونگروهی، پیوندهای اجتماعی، آگاهی جمعی، و بازسازی باورهای دینی نقشآفرینی کنند، و از طرف دیگر، پیونددهنده گذشته و حال بودهاند.محقق در پایان به این جمعبندی رسیده که فهم رابطه شور و احساس در مناسک و آیین دینی راه رسیدن به حقیقت دین را هموار خواهد کرد.
: دینپژوهی
آیین محرّم
نماد
تفسیرگرایی
کلیفورد گیرتز
1395
07
01
111
134
https://soci.rihu.ac.ir/article_1323_010188a52687497f14682208d4df6189.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
نقش داعش در فرایند جهانیشدن
محمدحسین
پوریانی
علی
قربانی
رشد گروههای بنیادگرا در خاورمیانه و سایر قارهها از جمله شمال آفریقا (بوکوحرام) نشان از تحولات اساسی در صحنه سیاسی، اجتماعی و مذهبی دارد که به هیچ عنوان نمیتوان از تأثیرات این گروهها در گستره سیاسی جهان بهویژه در محدودۀ خاورمیانه غافل بود.
از جمله این گروههای بنیادگرا، گروه موسوم به دولت اسلامی عراق و شام (داعش) است که در اثر ضعف دولت−ملتها، ناسیونالیست دینی و سرخوردگی و فردگرایی ناشی از سرمایهداری و جهانیشدن تشکیل شد و به سرعت گسترش یافت و مشکلات و چالشهای فراوانی را ایجاد کرد. هدف از انجام این تحقیق بررسی نقش داعش در فرایند جهانیشدن است همچنین فرضیه پژوهش حاضر این است که: داعش در فرایند جهانیشدن تأثیر مثبت داشته است و در اثر اِعمال سیاستهای موسوم به طرح مارشال از سوی آمریکا و نظام سلطه باعث سرعت بخشیدن به این فرایند شده است. این پژوهش با روش توصیفی−تحلیلی در پی یافتن پاسخگویی به این پرسش پژوهش حاضر است.
خاورمیانه
داعش
جهانیشدن
طرح مارشال
نظام سلطه
1395
07
01
135
155
https://soci.rihu.ac.ir/article_1324_ff0e4a92f2cc20bb6eeba3ca61f137d0.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1395
8
16
ریشهیابی و رتبهبندی علل افزایش سن ازدواج در بین دانشجویان
حیدرعلی
جهانبخشی
سیف الله
فضل الهی قمشی
هدف شناسایی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر افزایش سن ازدواج دانشجویان است. روش تحقیق، توصیفی و از نوع پیمایشی است و جامعه آماری نیز دانشجویان مجرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، و نمونه آماری 392 نفر که براساس جدول مورگان به شیوه تصادفی طبقهای انتخاب شدند. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه محققساخته حاوی 52 مؤلفه در طیف پنج درجهای لیکرت با پایایی 902/0 براساس آلفای کرونباخ بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات افزونبر روشهای آمار توصیفی از آزمون استنباطی Z تک گروهی استفاده شد. نتایج نشان داد: بیکاری، نداشتن درآمد کافی، خوف از افزایش هزینهها، تأکید بر داشتن مسکن و خودرو پیش از ازدواج، استقلال مالی، گسترش روابط ناسالم بین دختران و پسران، کاهش اعتماد به طرف مقابل، گسترش فرهنگ تجملگرایی، تأکید بر داشتن شغل مناسب با مدرک دانشگاهی، مسئولیتپذیر نبودن افراد برای اداره زندگی، به ترتیب از مهمترین و الویتدارترین، و نگرانی از ضعف و ناتوانی جنسی، تأکید والدین بر انتخاب همسر از بین آشنایان، و خدمت سربازی پسران از کماثرترین عوامل در افزایش سن ازدواج دانشجویی شناخته شدند. مؤثرترین عامل برای افزایش سن ازدواج دانشجویی عوامل اقتصادی هستند.
دانشجویان
دانشگاه
افزایش سن ازدواج
رتبهبندی عوامل
1395
07
01
157
180
https://soci.rihu.ac.ir/article_1325_9e74743d003705c02e53d096c9afa77d.pdf