2024-03-29T12:12:21Z
https://soci.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=252
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
تبیین دینداری مردم جهان براساس الگوی نظری تعاملات فرهنگی در یک مطالعه بین کشوری
نادر
صنعتی شرقی
علیرضا
عزیزی
راضیه
خاوری
از جمله موضوعات بحث برانگیز جامعهشناسی دین میزان دینداری مردم جوامع گوناگون است. هریک از تئوریهای مطرح شده در این حوزه مطالعاتی چالشهای جدی دارد، به نحوی که میزان دینداری و عوامل مؤثر بر آن در پردهای از ابهام فرو رفته است. هدف این مقاله ارائه توصیفی روشنتر از میزان دینداری مردم کشورهای جهان و تبیین شفافتر این پدیده میباشد. در این راستا، از خلال ارزیابی انتقادی تئوری بهروز شده مدرنیزاسیون، الگوی نظری تعاملات فرهنگی معرفی میشود. در بخش چارچوب نظری با انتخاب متغیر جهانی شدن فرهنگی بهعنوان متغیر مستقل و متغیرهای زمینهای مرتبط با این مفهوم، فرضیهها و مدل تحلیلی ارائه میشود. پس از آن برای آزمون این فرضیهها به دادههایی که از پیمایشهای جهانی در اختیار محققان قرار دارد، مراجعه نموده، تا ضمن ترسیم کلی میزان دینداری مردم جوامع، قدرت تبیینکنندگی الگوی نظری تعاملات فرهنگی آزمون شود. یافتههای توصیفی این بررسی نشان میدهد که بهطور کلی میزان پایبندی مردم کشورها نسبت به جنبههای رفتاری و ارزشی دینداری، کمتر از اعتقادات مذهبی بهویژه باور به خداوند میباشند. یافتههای تبیینی تحقیق نیز نشان میدهد که چارچوب نظری تعاملات فرهنگی، الگویی نسبتاً توانمند در تبیین واریانس دینداری مردم جهان است. همچنین این مدل نظری تفسیر متفاوتی از نقش و جایگاه متغیرهای توسعه انسانی و تنوع و تکثر مذهبی که مورد توجه تئوری روزآمد شده مدرنیزاسیون و نیز نظریه بازارهای مذهبی است ارائه میکند.
دینداری
مطالعه بین کشوری
تئوری مدرنیزاسیون
جهانی شدن فرهنگی
توسعه اقتصادی
توسعه انسانی
2025
03
21
5
31
https://soci.rihu.ac.ir/article_1185_3fe6f745bc036579b6e103244636f196.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
تکنولوژیهای نوین و علمای حوزه علمیه، مورد مطالعه حوزه علمیه قم تحلیل جامعهشناختی براساس روش نظریه بنیانی
مهدی
نصیری
مصطفی
ازکیا
محمدصادق
مهدوی
طرح مسئله توسعه فناوری در گرو شناخت فناوری از یک سو و شناخت جامعه از سوی دیگر است. بیشک شناخت جامعه در گرو شناخت افکار، عقاید و رویکردهای نخبگان آن جامعه است. این رویکردها قانونمندیهایی را در جامعه به وجود میآورد که میتواند دلایل موفقیت یا ناکامی دستیابی به فناوری و انتقال آن را مشخص کند. در جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی رویکردهای متفاوتی نسبت به فناوری وجود داشته است. این تحقیق قصد دارد تا در چارچوب مطالعات جامعهشناختی توسعه و استفاده از روش کیفی نظریه بنیانی،[1] به نظریات علما و اندیشمندان حوزه علمیه قم در خصوص پیشرفت فناوریهای نوین دست یابد. بدین منظور برای گردآوری دادهها از تکنیکهایی مانند مصاحبه و بررسی اسناد و مدارک بهره گرفته شده است. براساس دادههای بهدست آمده چهار رویکرد نسبت به پیشرفت فناوریهای نوین در بین علمای حوزه علمیه قم وجود دارد. این چهار رهیافت کلی عبارتند از: 1. رویکرد ضرورت ابزاری و محدودیت فناوری؛ 2. رویکرد ضرورت ابزاری و آگاهیرسانی؛ 3. رویکرد تعریف نرمافزاری و بدبینانه؛ 4. رویکرد ابزار توسعه مهارت و معرفت علمی. این چهار رویکرد پس از تحلیل نهایی به دو رویکرد کلی خوشبینانه و بدبینانه به فناوری تحویل گردید. در پایان نیز رهیافت فناوری مناسب بهعنوان رهیافت مختار محقق بیان میشود. [1]. Grounded Theory Method
فناوری
علمای حوزه علمیه
نظریه بنیانی
جامعهشناسی فناوری
توسعه و پیشرفت
2025
03
21
33
56
https://soci.rihu.ac.ir/article_1186_6b1c4f866c658990041f9412459f6d9b.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
مدل اصلاح و راهکارهای گسترش سبک زندگی اسلامی
مجید
کافی
ارائه راهکارهای اجرایی برای ایجاد یا گسترش سبک زندگی در حوزۀ مدلهای اجرایی روششناختی و مدیریت استراتژی و راهبردی است. مدلهای اجرایی روششناسانه خاص گسترش سبک زندگی نیست و ظرفیت آن را دارند که برای ایجاد یا گسترش هر پدیدهای در جامعه بهکار گرفته شوند. این تحقیق درصدد ارائه یک مدل از این مدلها و انطباق آن با سبک زندگی و در نهایت ارائه راهکاری برای گسترش سبک زندگی اسلامی در جامعه است. از اینرو سؤال تحقیق اینگونه صورتبندی شده است که راهکارهای گسترش سبک زندگی اسلامی در جامعه چیست؟ و براساس چه مدلی میتوان به این مهم دست یافت؟ روش تحقیق کیفی است که از تکنیک مصاحبه نیمهمتمرکز برای جمعآوری داده و تحلیل محتوا در شیوۀ کدگذاریهای سهگانه برای تحلیل دادهها استفاده شده است. تحقیق به سه نتیجه اصلی رسید که عبارتند از: 1. دو دسته راهکار به دست آمد که در دو مدل ارائه شدند: یکی مدل فرایندی راهکارها و دیگر مدل اجرایی راهکارها؛ 2. راهکارها در هفت دسته کیفیتبخشی نیروی انسانی، برنامهریزی فرهنگی، راهکارهای تربیتی−اخلاقی، راهکارهای محتوایی، راهکارهای مدیریتی، راهکارهای ساختاری دستهبندی شدند؛ 3. در باب مدل سبک زندگی اسلامی نیز دادههای بسیار زیادی در مصاحبهها وجود داشت که به ساخت مدل سبک زندگی و استخراج نظریه انجامید.
سبک زندگی
کیفیتبخشی نیروی انسانی
برنامهریزی فرهنگی
راهکارهای محتوایی
راهکارهای مدیریتی
راهکارهای ساختاری
2025
03
21
57
75
https://soci.rihu.ac.ir/article_1188_a19c007b2a0739b2e8c90f8a7dea10d8.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
بررسی تأثیر رابطه میان دینداری و سرمایه اجتماعی بر میزان نشاط اجتماعی در میان گردشگران مذهبی ایرانی (مورد مطالعه شهر مشهد)
عاطفه
ذهبی
از جمله نیازهای اساسی زندگی انسان شادابی و زیستن با نشاط است؛ از آنجا که سفر یکی از راهکارها برای شادشدن است، بنابراین گردشگری مذهبی میتواند به نشاط زائران بینجامد و امکان جذب آنان را به مکان مقدس به دفعات بیشتر موجب شود. عوامل مختلفی بر ایجاد نشاط و افزایش آن تأثیرگذارند که از آن جمله مذهب و دینداری و سرمایه اجتماعی میتوانند اهمیت بالایی داشته باشند. در واقع مذهب یکی از عوامل سازنده کارکردهایی است که سرمایه اجتماعی میتواند آنها را داشته باشد. فعالیتهای مذهبی دارای کارکردهایی هستند که درنهایت موجب افزایش نشاط میشود. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان دینداری و سرمایه اجتماعی افراد و رابطه میان دو متغیر نامبرده با نشاط اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش پیمایشی بوده و جامعه نمونه 400 نفر از گردشگران مذهبی ایرانی مشهد مقدس میباشند. رویکرد پژوهش نیز بنیادی−کاربردی است. یافتههای پژوهش حاکی از رابطه سرمایه اجتماعی و دینداری با یکدیگر میباشد و رابطه معنادار این دو متغیر با متغیر وابسته نشاط اجتماعی است. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان میدهد که متغیرهای مستقل اصلی (9/25 درصد) تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکنند.
نشاط اجتماعی
گردشگری مذهبی
سرمایه اجتماعی
دینداری
مشهد
2025
03
21
77
91
https://soci.rihu.ac.ir/article_1202_0a987e96a6a54ce14cc18cd61faf10b3.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
بررسی ظرفیتهای مادران در تربیت اجتماعی فرزندان با تکیه بر یافتههای دینی و علمی
علیاحمد
پناهی
زن و مرد بهعنوان ارکان اصلی خانواده، متناسب با ظرفیتهای جسمی و روانشناختی نقشهای ویژهای در خانواده به عهده دارند. زنان و مادران به دلیل برخورداری از توانمندیهای خاصی که دارند در بُعد تربیت اجتماعی فرزندان از جایگاه انحصاری برخوردارند. پژوهش حاضر با هدف تبیین و بررسی ظرفیتهای مادران در تربیت اجتماعی و جامعهپذیر کردن رفتارهای فرزندان با تکیه بر یافتههای دینی و علمی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی−تحلیلی و استنباطی است، به این منظور پس از شناسایی و استخراج ظرفیتهای زنان و مادران و نقش آنان در نظام خانواده از نگاه متون دینی، به تحلیل محتوای آنها پرداخته و ظرفیتهای مادران در تربیت اجتماعی فرزندان بررسی شد. مادران و زنان به دلیل برخورداری از ظرفیتهای زیستی−اجتماعی منحصر به فرد، برخورداری از جایگاه عاطفی خاص، مجهز بودن به ظرفیتهای کلامی و غیرکلامی، ایمنی بخشی به واسطه شوهرداری نیکو و بهرهمندی از ظرفیتهای یادگیری مشاهدهای، نقش تعیینکنندهای در تربیت اجتماعی و اخلاقی فرزندان دارند.
جامعهپذیری
ظرفیت زیستی−اجتماعی
همسرداری
نقش
ایمنیبخشی و بسترسازی
2025
03
21
93
113
https://soci.rihu.ac.ir/article_1203_fb20559bb07f72d6dd0f28ed5c8ac362.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
شاخصهای اعتماد سیاسی از دیدگاه حضرت علی
فریبا
شایگان
اعتماد بین مردم و دولت از جمله عوامل ضروری برای اداره امور بهتر کشور، رشد و توسعه بیشتر و تأمین نیازهای مردم است. امروزه دولتها به تنهایی نمیتوانند بدون داشتن حمایت مردمی و پشتوانه اعتماد مردم کشور را اداره کنند. با توجه به اهمیت این موضوع، مقاله حاضر با مرور شاخصهای اعتماد سیاسی در ادبیات علمی، با هدف بومیسازی علوم انسانی به استخراج شاخصهای اعتماد سیاسی از دیدگاه حضرت علیg پرداخت. روش این تحقیق کیفی بود که با بهرهگیری از تکنیک تحلیل محتوا به نهجالبلاغه مراجعه و شاخصهای مرتبط با وظیفه حاکمان در برابر مردم که نتیجه آن اعتماد سیاسی آنان میشود، استخراج گردید. نتایج نشان داد که شاخصهای اعتماد سیاسی شامل دو بخش ویژگیهای فردی حاکمان از جمله داشتن تقوای الهی، توجه آنها به اخلاق و معنویت، صداقت، حسن تدبیر و حسن ظن نسبت به مردم بود و نیز رفتار حاکمان با مردم مانند خدمت به آنها، رعایت عدالت و انصاف، رفق و مدارا و عدم تبعیض و نیز توجه به عمران و آبادانی کشور بود.
امام علی علیه السلام
اعتماد سیاسی
نهجالبلاغه
نهادهایسیاسی
کنشگران سیاسی
2025
03
21
115
138
https://soci.rihu.ac.ir/article_1205_b1fa4f6b55a3ffd4aa39169b6971fb7c.pdf
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2322-2506
1394
7
14
فلسفه سیاسی شیخ اشراق
محمد
بهشتی
فلسفه سیاسی متکفل پاسخگویی به این پرسشهاست: دلیل نیاز جوامع به حکومت و سیاست چیست؟ چه کسانی حق حکومت دارند؟ چرا باید از حاکمان اطاعت کرد؟ حکومت باید به دنبال چه هدفهایی باشد؟ حاکمان چه وظایفی در قبال مردم دارند؟ عدالت اجتماعی چه جایگاهی در تصمیمگیری و اداره جامعه دارد؟ رابطه دین و سیاست چیست؟ و... در این مقاله ضمن تبیین دیدگاه شیخ اشراق در مورد نیاز انسان به زندگی اجتماعی و ضرورت سیاست و تدبیر و اهمیت وضع قوانین و اجرای آنها، نوع نگاه شیخ اشراق به بافت نظام سیاسی و رابطه دین و سیاست، و ضرورت وجود حاکم عادل و شرایط حاکمان در نظام سیاسی بررسی میشود. پژوهش حاضر که با استفاده از روش تحلیلی و استنتاجی انجام گرفته است دو نتیجه را در پی دارد؛ یکی اینکه نشان میدهد فلسفه سیاسی اشراقی با فلسفه سیاسی نظام شیعی تا حدودی نزدیک است و دیگر اینکه حکمت اشراق که یکی از سه مکتب مهم فلسفه اسلامی است رابطه دین و سیاست را وثیق و عمیق دانسته، و این دو را به منزلۀ دو بال در پیریزی سعادت انسان به حساب آورده است.
فلسفه سیاسی
فلسفه اشراق
شیخ اشراق
دین
سیاست
عدالت
الحاکم بامرالله
2025
03
21
139
156
https://soci.rihu.ac.ir/article_1209_1b8d20207823fe68c5e906a8414a332a.pdf