TY - JOUR ID - 558 TI - مدلی برای تحلیل جامعه‌شناختی عدالت JO - فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی JA - SOCI LA - fa SN - 2322-2506 AU - طلوع برکاتی, محمدصادق AD - ارشد جامعه‌شناسی Y1 - 1393 PY - 1393 VL - 6 IS - 11 SP - 99 EP - 114 KW - عدالت KW - عدالت اجتماعی KW - هنجار عدالت KW - موضوع توزیع KW - چگونگی توزیع DO - N2 - نوشتار حاضر درصدد ارائه چارچوبی جامعه­شناسانه برای تحلیل موضوع «عدالت اجتماعی» است. مطالعه عدالت به مثابه فضیلتی فردی و اجتماعی، بیش از هر چیز موضوع بررسی فلاسفۀ اخلاق و فلاسفۀ سیاست بوده است. ایشان عدالت را در حیطه عقل عملی دانسته و به عقلی بودن حُسن عدل و کلّی عدالت حکم داده­اند. در این معنا، عدالت موضوعی نیست که بتوان صدق و کذب را بر آن حمل کرد؛ بلکه عدالت نوعی تجویز است، خواه خطاب به همه مردم باشد و خواه طیف خاصی از مخاطبان را در نظر گیرد. چنانچه قائل باشیم جامعه­شناسی به مثابه یک علم، هست­ها و نه بایدها را موضوع بررسی قرار می­دهد، در این صورت، بررسی علمی یک «تجویز» چه معنایی خواهد داشت؟ پاسخ این است که اگر تجویزی، فارغ از سرچشمه و ریشه آن، خصلتی بین­الاذهانی یافت و بخشی از یک فرهنگ یا خرده­فرهنگ قرار گرفت؛ در آن صورت، یک «وجود اجتماعی» به‌دست آمده که مانند هر «امر واقعی» منشأ اثر بوده و می­توان آن را بررسی علمی کرد. بنابراین، چارچوب یک پژوهش علمی و تجربی درباره عدالت اجتماعی موضوعیت خواهد یافت. با فرض اینکه عدالت اجتماعی بر عادلانه بودن توزیع کالا و خدماتی ناظر است که به جهت کمیاب بودن مورد توجه آحاد جامعه است، تحلیل جامعه‌شناختی عدالت اجتماعی، منطقاً دو گام خواهد داشت: بررسی آنچه که باید به نحوی عادلانه توزیع شود؛ کشف معنا و محتوای بین­الاذهانیِ «عادلانه بودن»؛ در پاسخ به پرسش اول به فهرستی از امور دست می­یابیم؛ پس پرسش دوم نیز به تفکیک امور توزیع­شده قابل طرح خواهد بود. پاسخ به این دو پرسش، فراهم­کنندۀ چارچوبی است که آرای فلاسفه و اندیشمندان اجتماعی اعصار مختلف را می­توان ذیل آن سامان بخشید؛ به­طوری که بتوان تشخیص داد نظر هر صاحب­نظری درباره «موضوع توزیع» و «چگونگی توزیع آن» چیست؟   UR - https://soci.rihu.ac.ir/article_558.html L1 - https://soci.rihu.ac.ir/article_558_49c52173ef8e9007d6551e99805885f3.pdf ER -