پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
نقش نهاد وقف در فرایند توسعه: رویکردی نو نهادگرا
5
26
FA
ابوالفضل
اکبری
0000-0003-3510-8110
دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه دانشگاه فردوسی مشهد
aboalfazlakbari@yahoo.com
حسین
بهروان
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
behravan@um.ac.ir
محسن
نوغانی
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
noghani@um.ac.ir
احمدرضا
اصغرپور
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
asgharpou@um.ac.ir
10.30471/soci.2020.5753.1410
هرچند نهاد وقف نقش مهمی در فرایند توسعه داشته است؛ اما کاهش مشارکت این نهاد در توسعۀ جوامع اسلامی مسئلهای است که کمتر تحلیل جامعهشناختی شده است. این در حالی است که رویکرد نو نهادگرایی در جامعهشناسی اقتصادی، با ارائۀ تعریفی مبتنی بر منافع از نهادها و تعیین مکانیسم روابط علّی بین سطوح مختلف محدودیتهای رسمی و غیر رسمی، کنشگران را در انجام کنشهای خود، دارای عقلانیت محدود به زمینهای میداند که توسط شبکهها، هنجارها، عقاید فرهنگی و ترتیبات نهادی رسمی شکل گرفته است. از آنجایی که نو نهادگرایی در جامعهشناسی اقتصادی، چارچوب نظری جامعی در فهم رفتار اقتصادی و تحلیل نهادی فراهم آورده است؛ هدف پژوهش حاضر آن است تا با روش توصیفی−تحلیلی، نو نهادگرایی در جامعهشناسی اقتصادی را بهعنوان رهیافتی تحلیلی معرفی نماید و براساس رویکرد یاد شده، به تحلیل عوامل مؤثر بر نقش وقف بهمثابه نهادی اقتصادی−اجتماعی در فرایند توسعۀ ایران اسلامی بپردازد. نتیجه بیانگر آن است که محیط نهادی وقف، مدیریت متولیان موقوفات و سازمانهای متولی وقف و نیات، انگیزهها و هنجارهای اجتماعی وقف در بین واقفان، مهمترین عواملی هستند که نقش توسعهای نهاد وقف در ایران را تحت تأثیر قرار دادهاند.
نهاد وقف,توسعه,نو نهادگرایی,نو نهادگرایی در جامعهشناسی اقتصادی,محیط نهادی
https://soci.rihu.ac.ir/article_1694.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1694_45a774a42ca0384444f0f32d92a347bf.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
مؤلّفههای ارتباطات همسایگی در زندگی شهری با رویکرد اسلامی
27
54
FA
علی
ملکوتی نیا
دانشگاه قرآن و حدیث
alim2200@gmail.com
10.30471/soci.2020.6286.1481
ارتباط بین انسانها اساس نظام اجتماعی و پایۀ پیشرفت جامعه است. این امر امروزه به دلیل مسائلی همچون؛ تغییرات گسترده در زیست شهری، زندگی تحمیلی در مجتمعهای آپارتمانی، تقلید از الگوهای غربی در مدیریت شهری، و گسترش خُرده فرهنگهای اجتماعی، با آسیبهای متعددی مواجه شده است. پیشگیری و رفع اینگونه آسیبها نیازمند به طراحی و ترویج الگوی ارتباطات مطلوب اجتماعی، بهویژه در ساحت همسایگی با دیگران است. پژوهش حاضر در این راستا با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی متعارف کوشیده است مؤلفههای ارتباطات همسایگی را از منابع اسلامی استخراج و تبیین نماید. بدین ترتیب که آیهها و احادیث مرتبط با موضوع به روش ترکیبی (لغتکاوی و معناکاوی) در سه مرحله (رمزگذاری، طبقهبندی و انتزاع مضمون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند که دستاورد آن، برداشت 420 مفهوم بود. سپس مفاهیم به دست آمده با بررسی بیشتر به زیرطبقات شانزدهگانه تقلیل یافتند و سپس در قالب پنج طبقه (مؤلفه) از جمله: «بیآزاری»، «تابآوری (فعّال)»، «مسئولیتپذیری (اجتماعی)»، «مهرورزی» و «خیررسانی» دستهبندی گردیدند. سرانجام پس از فراوانیسنجیِ مؤلفهها و شاخصهای به دست آمده در این تحقیق، برای ارتباطات همسایگان در زندگی شهری، دو الگوی عملی در قالبهای «پیوستاری» و «چندبُعدی» پیشنهاد گردید.
آپارتماننشینی,اخلاق همسایگی,الگوی ارتباطات همسایگی,زندگی شهری,مؤلفهها و شاخصها
https://soci.rihu.ac.ir/article_1719.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1719_756f6290ec2a2e6e50deb702644baab3.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
معنای «علم اجتماعی اسلامی» از چشمانداز مرتضی مطهری
55
81
FA
مهدی
جمشیدی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی- تهران-ایران
m.jamshidi.60@gmail.com
10.30471/soci.2020.5441.1363
در این مقاله، تلاش شده در میان تلقّیها و تفسیرهای متفاوتی که علم اجتماعی اسلامی وجود دارد، معنای علم اجتماعی اسلامی از چشمانداز مرتضی مطهری، کشف و مشخّص شود. در این راستا، معنا و مفهوم علم اجتماعی اسلامی از زوایۀ نگاه مطهری، شرح داده شده است، بهطوریکه در یک برداشت، او چهار تعبیر از مفهوم علوم اسلامی، مبتنی بر معیارهای موضوع و غایت و نظریهپرداز، ارائه کرده است؛ و در برداشتی دیگر، مینویسد اسلام با علم اجتماعی، دو نوع پیوند دارد: یکی پیوند مستقیم، از آن جهت که اسلام، یک سلسله معارف نظری و احکام عملی دربارۀ جهان اجتماعی دارد، دیگری پیوند غیرمستقیم از طریق توصیههای اخلاقی همچون امانت، عفت، عدالت، احسان و ایثار. برداشت دیگر او، در این عبارت نهفته است که مینویسد اسلام، یک مکتب جامعهشناختی نیست؛ چون در کتاب آسمانی اسلام، هیچ مطلب اجتماعی در لفافۀ اصطلاحات رایج جامعهشناختی و با زبان معمول آن و در چارچوب تقسیمبندیهای مرسوم، بیان نشده است، امّا در عین حال، «مسائل زیاد»ی از علم اجتماعی، بهطور کامل، قابل استنباط و استخراج از قرآن کریم است.
علم اجتماعی اسلامی,مبادی,روش,موضوع,فرضیّه,غایت,مسئله
https://soci.rihu.ac.ir/article_1751.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1751_62ad88393bad6ef49f7ffca0c5671763.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
بررسی رابطه عوامل مؤثر بر پذیرش نقشهای اجتماعی طلاب با نگرش آنان به هجرت از قم
83
107
FA
نعمت الله
کرم اللهی
عضو هیات علمی دانشگاه باقر العلوم
n.karamollahi@gmail.com
10.30471/soci.2020.6263.1476
آیه شریفه نفر «<strong>وَمَا کَانَ الْـمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَائِفَةٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ</strong>» (توبه، 122) رسالت اصلی حوزههای علمیه و روحانیت که همان تفقه در دین و تبلیغ معارف اسلام (هجرت) است را به خوبی تصویر و ترسیم کرده است. بخشی از علّتهای اقبال نداشتن طلاب برای هجرت به این مناطق، ریشه در نگرش طلاب به مقوله هجرت دارد. در این مقاله با بهرهگیری از روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه با هدف بررسی نگرش طلاب به هجرت از قم، رابطه آن با عوامل مؤثر بر پذیرش نقشهای اجتماعی آنان را بررسی کرده است. جمعیت آماری این پژوهش، طلاب متأهل حوزه علمیه قم و حجم نمونه آماری نیز 383 نفر است. دادههای گردآوری شده با استفاده از نتایج نشانگر مثبت بودن نگرش کلی طلاب به مقوله هجرت است (میانگین 55/3 از 5). یافتهها نشان میدهند بین توان تبلیغی طلاب، حمایتهای مادی و معنوی سازمانهای متولی امر تبلیغ، شرایط مکانهای تبلیغی و شرایط خانوادگی طلاب و نگرش آنان نسبت به هجرت رابطه معنادار وجود دارد؛ بنابراین طلاب برای پذیرفتن نقشهای اجتماعی خود که مهمترین آنها هجرت برای تبلیغ است نیازمند افزایش توان تبلیغی، حمایتهای مراکز مربوطه، مساعد بودن شرایط مکانهای تبلیغی و بهبود وضعیت شرایط خانوادگی خود هستند.
هجرت از قم,هجرت تبلیغی,نقشهای اجتماعی طلاب
https://soci.rihu.ac.ir/article_1756.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1756_0759a58a888b1e78a1ae809f18dee27d.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
«حکمت»، بهمثابه هوش فرهنگی، در ارتباطات میانفرهنگی
109
135
FA
حسن
یوسف زاده
عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه
usefzadeh.h@gmail.com
10.30471/soci.2020.6588.1530
تحولات چند دهه اخیر در اثر توسعه فناوریهای ارتباطی و ظهور شبکههای اجتماعی، رقیق شدن مرزهای جغرافیایی و در نتیجه، افزایش تبادلات و تعاملات و آمیختگیهای فرهنگی، نوعی همگرایی و شرایطی را پدید آورده که ارتباط با مردمان متعلق به فرهنگهای مختلف گریزناپذیر شده است. مدیریت موفقیتآمیز ارتباط در چنین شرایطی نیازمند مهارتهای جدیدی است که یکی از مهمترین آنها هوش فرهنگی است. هوش فرهنگی که ابزار سنجش توانایی افراد برای ارتباط مؤثر در محیطهای چندفرهنگی است، یکی از مفاهیم نسبتاً نو و پرتکرار در ادبیات ارتباطات میانفرهنگی در چند دهه اخیر است که توجهات فراوانی را به خود جلب کرده و پژوهشهای فراوانی در این زمینه به خود اختصاص داده است. در پاسخ به این پرسش مهم که آیا مفهوم و یا دانشواژه متناظر برای هوش فرهنگی در آموزههای اسلامی وجود دارد، قرآن کریم بهعنوان منبع اصلی اسلام، بهطور اجمالی مرور و «حکمت»، بهعنوان مناسبترین واژه قرآنی برای این منظور در نظر گرفته شد. البته ادعا این نیست که حکمت و هوش فرهنگی متناظر هستند بلکه باید گفت هوش فرهنگی یکی از دلالتهای بسیار آشکار و مهم حکمت بهشمار میرود. نقطه عزیمت پژوهش حاضر، آیه 125 سوره مبارکه نحل است که پیامبر اسلام را برای دعوت مردم به راه خدا، با استفاده از «حکمت» فرامیخواند. با استفاده از ظرفیتهای روش تفسیری، به ویژه روش معناشناختی و تحلیل بسامدیِ حکمت و برخی دیگر از مفاهیم همنشین و جانشین آن در قرآن کریم، این نتیجه حاصل شد که «حکمت»، که در سطوحی شکل موعظه و جدال احسن به خود میگیرد، میتواند به مثابه هوش فرهنگی، مبنای تعاملات اجتماعی مسلمانان در ساحت ارتباطات میانفرهنگی باشد.
حکمت,موعظه,جدال احسن,اسلام,ارتباطات میانفرهنگی,هوش فرهنگی
https://soci.rihu.ac.ir/article_1763.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1763_d3dbbf2af79a0dfe309c1f16f67f7d5f.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
نقد فلسفی دیدگاه شهید مطهری مبنی بر وجود حقیقی داشتن جامعه
137
162
FA
اویس
رستگار امیری
مدرس اندیشه اسلامی و تاریخ اسلام دانشگاه علوم پزشکی بابل
oveys.rastegar@gmail.com
جواد
سلیمانی
دانشیار تاریخ موسسه امام خمینی (ره)
soleimani@qabas.net
10.30471/soci.2020.6385.1500
یکی از مسائل اساسی و مهم فلسفه علوم اجتماعی، تبیین چگونگی ترکیب جامعه از افراد است. آیا این ترکیب یک ترکیب حقیقی است، که در این صورت، تنها جامعه دارای اصالت خواهد بود. یا اینکه این ترکیب، اعتباری است و درنتیجه، تنها فرد است که واقعیت دارد و جامعه، مفهومی انتزاعی است که برساخته عقل انسانی است و یا اینکه در عین حقیقی دانستن این ترکیب، میتوان هم فرد را حقیقی دانست و هم به اصالت جامعه معتقد بود. شهید مطهری قائل به نظریه اخیر است و نظریه خویش را با نام «اصالت فرد در عین اصالت جامعه و اصالت جامعه در عین اصالت فرد» مطرح ساخته است.<br /> این مقاله بر آن است تا این نظریه را به صورت کامل تشریح کند و سپس آن را براساس مبانی فلسفه اسلامی درباره رابطه جزء و کل و بحث وحدت و کثرت و نفسشناسی فلسفی مورد نقد قرار دهد.<br /> در این مقاله نتیجهگیری میشود که اصالت داشتن فلسفی جامعه در عرض اصالت افراد، با مبانی فلسفی مورد قبول شهید مطهری سازگاری ندارد. بنابراین نمیتوان برای جامعه وجود حقیقیِ دارای اصالت، قائل شد.
اصالت فرد,اصالت جامعه,وحدت حقیقی,ترکیب حقیقی,وجود حقیقی,وجود اعتباری,شهید مطهری
https://soci.rihu.ac.ir/article_1762.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1762_7b6f9e340f08dae50c2d545d4aa6fb0a.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
امکانسنجی و جایگاهشناسی مباحث «روابط میانفردی» در نظام فقهی شیعه (با تأکید بر دیدگاه حضرت آیتاللّه اعرافی)
163
184
FA
محمد
دین محمدی
مربی دانشگاه مجازی
mdm1360@gmail.com
علی رضا
اعرافی
مدیر حوزه علمیه قم
arafi14@gmail.com
سید علی
یحیی زاده
استاد سطوح حوزه علمیه قم
ali.yahyazadeh@chmail.ir
10.30471/soci.2020.6049.1450
«روابط میانفردی» یکی از تأثیرگذارترین و کاربردیترین ابعاد زندگی بشری است که بخش عمدهای از رفتارهای انسان مدنی را دربر میگیرد. گفتمان سعادتمحور دین اسلام یقیناً عنایت ویژهای به این موضوع تأثیرگذار در سعادت بشر باید داشته باشد. علم فقه بهعنوان بررسیکننده افعال مکلفین، موضوعیت خاصی در بین علوم اسلامی برای تعیین امکانسنجی و جایگاهشناسی و اهمیت این موضوع دارد. این تحقیق با روش تحلیل محتوای تاریخی و با روش گردآوری کتابخانهای و استقرای تاریخی متنمحور به دنبال بررسی جایگاه این موضوع در نظام فقهی شیعی است. در نهایت با بررسی برخی مجموعههای روایی و فقاهتی، امکان توجه فقهی به این موضوع، معقول به نظر میرسد. در ادامه با توجه به عدم وجود دستهبندی منسجم در این عرصه و با عنایت به نظرات فقیهانه حضرت آیتالله اعرافی، چند دستهبندی ابتدایی در راستای نظامسازی اولیه پیشنهاد میشود که «روابط میانفردی» در ذیل روابط خرد اجتماعی تعریف شده است. توجه به برخی مؤلفههای جامعهشناختی چون «نقش اجتماعی»، «منزلت اجتماعی» از جمله اعتبارات اصلی این تقسیمبندی است.
امکانسنجی,جایگاهشناسی,نظام فقهی,روابط میانفردی,فقه الاجتماع,فقه روابط میانفردی,فقه مضاف
https://soci.rihu.ac.ir/article_1701.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1701_f0ecface66da95204785d0fe236b01d2.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
طراحی مدل کیفیت خدمات (مورد مطالعه: مسجد مقدس جمکران)
185
210
FA
گلی
خلیلی پور
کارشناسی ارشد مدیریت، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه حضرت معصومه(س) قم ، ایران
g.khalili2020@gmail.com
محمد
غفاری
هیئت علمی دانشگاه تهران پردیس فارابی
ghaffari.mohammad@ut.ac.ir
رسول
عباسی
هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س)
r.abbasi@hmu.ac.ir
10.30471/soci.2020.5457.1366
مساجد از جمله پایگاههای گردشگری دینی مهم هستند که به حراست از نظام ارزشی پرداخته و از فراموش شدن ارزشها جلوگیری میکنند. شناسایی و بهبود کیفیت خدمات مسجد میتواند گام مؤثری در بهبود تصویر ذهنی مخاطبان و زائران از مساجدی نظیر مسجد مقدس جمکران باشد. ازاینرو پژوهشگر در پژوهش حاضر به دنبال اکتشاف و ابعاد کیفیت خدمات در مسجد مقدس جمکران و دستهبندی ابعاد کیفیت خدمات جهت رفع نقاط ضعف عملکردی این مسجد در عرصه خدماترسانی است. از اینرو پرسش اساسی: کیفیت خدمات در مسجد جمکران شامل چه ابعاد و شاخصهایی است. پژوهش جاری از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری دادهها مطالعه موردی است. جامعه آماری پژوهش همه زائران مسجد مقدس جمکران است. روش نمونهگیری در پژوهش حاضر روش نمونهگیری در دسترس بود؛ در این راستا با 17 تن از زائران مسجد مقدس جمکران مصاحبه انجام شد. برای جمعآوری دادههای پژوهش حاضر از روش مصاحبه استفاده و روایی و پایایی آن بررسی و تأیید گردید. یافتههای پژوهش نشان داد ابعاد کیفیت خدمات مسجد مقدس جمکران در قالب شش بعد (بعد امنیت−سلامت؛ بعد محیط فیزیکی؛ بعد معنوی−مذهبی؛ بعد ارتباطات؛ بعد آموزشی و بعد اجتماعی) و 65 شاخص برای ارزیابی کیفیت خدمات مسجد مقدس جمکران قابل دستهبندی است.
مسجد جمکران,گردشگری,کیفیت خدمات,گردشگری مذهبی
https://soci.rihu.ac.ir/article_1662.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1662_bf506729920f297a3f4aa62ca3a8c38a.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
واکاوی پیوند تفسیر و تحلیلهای اجتماعی در مکتب ادبی معاصر
211
230
FA
سید محمود
طیب حسینی
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
tayebh@rihu.ac.ir
سید ابراهیم
مرتضوی
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ پژوهشگر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
si.mortazavi@yahoo.com
10.30471/soci.2020.6275.1478
مکتب ادبی−فرهنگی در تفسیر قرآن، که از سوی امینالخولی در دوران معاصر در مصر بنیاد نهاده شد و از بُعد کمّی و کیفی دارای گسترهای فراتر از تفسیرهای ادبی کهن است، بر بایستههایی تکیه دارد که یکی از آنها ارائه تحلیلهای اجتماعی و داشتن نگاه اجتماعی به آیات قرآن است. پژوهش حاضر با بهرهگیری از شیوه متنپژوهی، پیوند میان تفسیر و تحلیلهای اجتماعی از آیات را در نگاشتههای پیروان مکتب ادبی−فرهنگی واکاوی کرده و بدین نتیجه رسیده است که: پیوند مزبور در تفسیرهای ادبی معاصر، به دو گونه بازتاب یافته است که یکی از آنها با توجه به نقش فضای اجتماعی عصر نزول در فهم قرآن، در گونه پژوهشهای «حول القرآن» قرار میگیرد و دیگری، با مدّنظر قرار دادن بیان کلیات مسائل و راهحلهای اجتماعی در قرآن، از رستۀ مطالعه «درونمتنی قرآنی» به شمار میآید، که گونه نخست را میتوان از مسائل همراستا و نزدیک به «جامعهشناسی معرفت» و مشترک با «نقد جامعهشناختی ادبی» به شمار آورد، و گونه دوم را میتوان تفسیری عصری با لونی غالباً اجتماعی دانست. این جستار با دقت در نگرۀ خولی، با اینکه از امتیازهای این نظریه، چون «کمک به فهم ملموستر قرآن» سخن میگوید؛ اما به آسیبهای آن، مانند «امکان ملازمه با تفسیر بهرأی» از بُعد روشی و «تمثیلِغیرواقعی دانستنِ قصههای قرآن» از بُعد غایی نیز توجه دارد.
تفسیر ادبی−فرهنگی,امینالخولی,تحلیل اجتماعی
https://soci.rihu.ac.ir/article_1717.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1717_dce0ab35c5e0d58a71033e30969fd926.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
واکاوی قانون حمایت از آمران به معروف در پرتو تنوع در تشخیص مصادیق ارزشها
231
258
FA
عبدالحسین
رضایی راد
گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شهیدچمران اهواز
ahrr39@scu.ac.ir
10.30471/soci.2020.5271.1338
قانون، یکی از نهادهای اجتماعی است که میتواند حامی و پیشتوانه نهادهای دیگر و هماهنگ با آنها در حفظ انسجام و ارتقای جامعه، ایفای نقش کند؛ اما این مطلب، همیشه به این شکل رخ نمینماید و قانونی کردن و دخالت قانونگذار، در بعضی از نهادها و هنجارهای اجتماعی میتواند موجب اختلال در آنها یا تضعیفشان باشد. این مقاله از میان چالشهای فراوانی که فراروی قانون حمایت از آمران به معروف وجود دارد به چالش چگونگی تعیین مصادیق معروف و منکر میپردازد و درصدد یافتن پاسخی به این پرسش است که با توجه به تنوع در تشخیص مصادیق ارزش و ضد ارزش در جامعه و دشواری تشخیص مصادیق معروف و منکر، قانون حمایت از آمران به معروف در عمل با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد فرضیهای که این تحقیق درصدد اثبات آن است این است که قانون مذکور با عنایت به واقعیات موجود در اکثر جوامع و تجربههای تاریخی اجرای امر به معروف و نهی ازمنکر در عمل به نتایج مورد نظر قانونگذار نخواهد رسید یافتههای این تحقیق نشان میدهد مشکلاتی چون «دشواری تشخیص مصادیق و نامحدود بودن آنها» و «امکان شیوع سطحینگری در تشخیص مصادیق» موجب خواهد شد که این قانون در عمل با بنبست روبهرو شود و حتی در صورت عملی شدن به دلیل «روشن نبودن جایگاه فقهی و قانونی و مرجع صالح برای تشخیص آنها» این قانون را با مشکلات نظری مواجه میکند و «تضاد ذاتی امور اخلاقی و امور قانونی» و «احتمال تحریک اختلافات دینی و جنگهای مذهبی» و نیز به دلیل «عدم تبین سازوکاری مناسب برای تعیین مصادیق معروف و منکر در شرایط متکثر و متنوع جامعه»، مانند سایر مشابهات خود در تاریخ جوامع اسلامی، در عمل به بنبست خواهد رسید.
مصداق (مصادیق),ارزش,جامعه,امر به معروف,قانون,حمایت از آمران به معروف
https://soci.rihu.ac.ir/article_1757.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1757_99e1618c24ce1edd94d1c4907f1cb864.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
واکاوی موانع هجرت طلاب از قم و ارائه الگوی مطلوب هجرت
259
279
FA
کریم
خانمحمدی
0000-0002-8174-1550
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم- گروه فرهنگ و ارتباطات
khanmohammadi49@yahoo.com
حبیب الله
اسد اللهی
دانشجوی دکتری
asad.h1434@gmail.com
10.30471/soci.2020.6075.1454
با وجود افزایش کمی طلاب حوزههای علمیه پس از انقلاب اسلامی، آمارها حاکی از کمبود روحانی در مناطق بسیاری از کشور است. بخشهایی از مناطق شهری و روستایی به جز ایام موسمی تبلیغی −ماه رمضان و محرم− در سایر ایام سال از حضور روحانیون محروماند. طرحهای سازمانهای متولی امر تبلیغ و هجرت، بهرغم موفقیت نسبی، هنوز از عهده رفع این کاستی برنیامدهاند. در این مقاله نظرات سی نفر از طلاب شش استان −که بیشترین آمار طلاب بالای 15 سال سکونت در قم را دارند− درباره موانع هجرت و همچنین راهکارها و پیشنهادهای ده نفر از مدیران و نخبگان تبلیغی با استفاده از روش تحلیل مضمون و به کمک نرمافزار «مکس کیو» بررسی شده است. این موانع و مشکلات از منظر طلاب در چهار محور اصلی «فردی»، «محیطی»، «سازمانی» و «خانوادگی» قابل بیان است. در محور فردی چهار بعد «مهارتی»، «شخصیتی»، «انگیزشی» و «تحصیلی» (24 مورد) و در محور محیطی با سه بعد «فرهنگی»، «موانع اقلیمی و امکانات منطقه» و «زمینهها در قم» (33 مورد) و در محور سازمانی با دو بعد «مراکز اعزام مبلغ» و «حوزههای علمیه» (27 مورد) و در محور خانوادگی با دو بعد «همسر و فرزندان» و «فامیل و نزدیکان» (5 مورد) است. همچنین براساس پیشنهادها و راهکارهای نخبگان، الگوی مناسب هجرت طلاب با ایده اصلی «هجرت گروهی با محوریت نخبگان علمی، فرهنگی و تبلیغی» در دو حوزه «زیرساختی» و «روبنایی» (برنامهای) ترسیم شده است.
طلاب,تبلیغ,هجرت,موانع هجرت,الگوی مطلوب هجرت
https://soci.rihu.ac.ir/article_1760.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1760_e47588edc27540ec6e8467290ca39a96.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
12
24
2020
09
22
نقش و جایگاه سیاسی زن در سیاستنامه خواجه نظام الملک طوسی: تقابل دیدگاه تحریم و تجویز مشارکت سیاسی زنان در عصر سلجوقی
281
294
FA
محمد علی
توانا
دانشیار دانشگاه شیراز؛ دانشکده حقوق و علوم سیاسی شیراز؛ بخش علوم سیاسی
tavana.mohammad@yahoo.com
محمد
کامکاری
0000-0001-5130-5582
فارغ تحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه یزد
mohamadkamkari@gmail.com
سید محمد جواد
مصطفوی منتظری
دانشجو دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه آزاد تاکستان
javadmontazeri1370@gmail.com
10.30471/soci.2020.6230.1472
<em>سیاستنامه</em> خواجه نظام الملک یکی از متون کلاسیک اندیشه سیاسی ایرانی است. نوع دیدگاه آن به مسائل مختلف بر بخشی مهمی از تاریخ اندیشه ایران تأثیر گذارده است. یکی از مسائل مطرح در سیاستنامه، نقش و جایگاه زنان است. <em>سیاستنامه</em> چه دیدگاهی درباره نقش و جایگاه سیاسی زنان ارائه میکند؟ منابع خواجه نظام در تأیید دیدگاه خود چیست؟ آیا این دیدگاه در عصر سلجوقی رقیبی نیز داشته است؟ مقاله حاضر نشان میدهد خواجه نظام الملک دیدگاه تحریم مشارکت سیاسی زنان را در سیاستنامه طرح نمود که براساس آن زنان نهتنها در موقعیت فروتر نسبت به مردان قرار دارند بلکه، مخل امر سیاسی نیز هستند. روایتهای تاریخی و مذهبی (فقه شافعی) مهمترین منابعی هستند که خواجه نظام برای تأیید دیدگاه خود از آنها بهره میبرد. دیدگاه خواجه نظام در تقابل با دیدگاه تجویز مشارکت سیاسی زنان قرار داشت که از سوی سنتهای قبیلهای ترکان و کنشگرانی همچون ترکان خاتون (همسر ملکشاه) و تاج الملک، رقیب خواجه نظام الملک در وزارت، دنبال میشد. در حالی که دیدگاه تحریم، ویژگیهای ذاتی همچون ضعف، بیعقلی، فتنهگری و فریبکاری را به زنان نسبت میداد، دیدگاه تجویز با پذیرش امر واقع سیاسی و اجتماعی، توانمندی زنان طبقه حاکمه را میپذیرفت و مداخله چنین زنانی در امر سیاست را مجاز میدانست.
سیاستنامه,خواجه نظام الملک,عصر سلجوقی,جایگاه سیاسی زنان,تحریم,تجویز
https://soci.rihu.ac.ir/article_1761.html
https://soci.rihu.ac.ir/article_1761_0c7bd7ae738c1b92ee5521c8597ec8d7.pdf