per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
2024-03-20
10
19
5
24
10.30471/soci.2018.1476
1476
Research Paper
عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه
The Causes of Social Sustainability in Nahj-al-Bilaghah
غلامرضا صدیقاورعی
sedighouraee@um.ac.ir
1
مهدیه باقری
mbagheri1993@gmail.com
2
سیده شیوا محمدی
mohammadishiva1372@gmail.com
3
عضو هیئتعلمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد
نوشتار حاضر درصدد نشان دادن عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه است. برای این کار افزونبر تدقیق مسائل جامعهشناسان کلاسیک و انطباق این مسائل با مؤلفههای تعریف سازماناجتماعی، از روش تحلیل متن و تکنیک کدگذاریهای پیدرپی، استفاده شد تا عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه، استخراج شود. مهمترین یافتههای پژوهش حاضر به این شرحاند: نخست اینکه توجه به مسئلۀ جامعهشناسان کلاسیک (کنت: استمرار تعامل، وبر: تعامل از حیث معنای آن، دورکیم: احساس پیوستگی، اسپنسر: پیدایش و رشد تمایزهای اجتماعی، بهویژه تمایز در موقعیتها و نقشها، مارکس: تمایز در پایگاه اجتماعی) مشخصمیسازد که مسائل آنان ابعاد گوناگون سازماناجتماعی بودهاست؛ در ثانی مرور دقیق و روشمندانۀ نهجالبلاغه نشان میدهد، جمعبندی ویژگیهای جوامع قابلدوام و موفق و مقایسه با ویژگیهای جوامع دچار انحطاط در کلام علیg در تناسب با این ابعاد بر سه امر محوری موجب دوام و موفقیت جوامع میشود: 1. توحید و یکتاپرستی؛ 2. الفت و همبستگی زیاد و فراگیر؛ 3. عدالت توزیعی و کیفری. الفت و همبستگی عنصر مقوّم در هر گروه و سازمان اجتماعی است و عدالت بهترین شکل تنظیم تمایزهاست که توافق بر تمایزات را پسندیده و قابل دوام میسازد و میتوان گفت که محکمات آراء جامعهشناسی، مؤید نظریۀ مستخرج از نهجالبلاغه است.
نوشتار حاضر درصدد نشان دادن عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه است. برای این کار افزونبر تدقیق مسائل جامعهشناسان کلاسیک و انطباق این مسائل با مؤلفههای تعریف سازماناجتماعی، از روش تحلیل متن و تکنیک کدگذاریهای پیدرپی، استفاده شد تا عوامل پایداری جامعه در نهجالبلاغه، استخراج شود. مهمترین یافتههای پژوهش حاضر به این شرحاند: نخست اینکه توجه به مسئلۀ جامعهشناسان کلاسیک (کنت: استمرار تعامل، وبر: تعامل از حیث معنای آن، دورکیم: احساس پیوستگی، اسپنسر: پیدایش و رشد تمایزهای اجتماعی، بهویژه تمایز در موقعیتها و نقشها، مارکس: تمایز در پایگاه اجتماعی) مشخصمیسازد که مسائل آنان ابعاد گوناگون سازماناجتماعی بودهاست؛ در ثانی مرور دقیق و روشمندانۀ نهجالبلاغه نشان میدهد، جمعبندی ویژگیهای جوامع قابلدوام و موفق و مقایسه با ویژگیهای جوامع دچار انحطاط در کلام علیg در تناسب با این ابعاد بر سه امر محوری موجب دوام و موفقیت جوامع میشود: 1. توحید و یکتاپرستی؛ 2. الفت و همبستگی زیاد و فراگیر؛ 3. عدالت توزیعی و کیفری. الفت و همبستگی عنصر مقوّم در هر گروه و سازمان اجتماعی است و عدالت بهترین شکل تنظیم تمایزهاست که توافق بر تمایزات را پسندیده و قابل دوام میسازد و میتوان گفت که محکمات آراء جامعهشناسی، مؤید نظریۀ مستخرج از نهجالبلاغه است.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1476_a6d40a2ea582e083d3f8d4ca04ab057e.pdf
توحید
همبستگی
عدالت
پایداری جامعه
نهجالبلاغه
Monotheism
Affinity
Justice
Social sustainability
Nahj-al-Bilaghah
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
25
48
10.30471/soci.2018.1477
1477
Research Paper
مؤلفههای نظریه هنجاری رسانههای جمعی در قرآن کریم
The Components of the Normative Theory of the Mass Media in Quran
کریم خانمحمدی
khanmohammadi49@yahoo.com
1
شمس الله مریجی
mariji@bou.ac.ir
2
روح الله عباس زاده
asd.1360@yahoo.com
3
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم- گروه فرهنگ و ارتباطات
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی و رفتاری و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ع
دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ع
رسانههای جمعی در دنیای کنونی نقش بیبدیل و روزافزونی در زندگی اجتماعی انسان دارند، جهتگیری رسانههای جمعی نیز در بعدهای مختلف، متأثر از نظام هنجاری حاکم بر آن است. نظریههای هنجاری موجود در ادبیات علوم ارتباطات در نوع خود متأثر از مبانی لیبرالیستی و سوسیالیستی و دارای مؤلفههایی برای تحقق اهداف آن دو نظام فکری هستند که در جامعه اسلامی پذیرفته نیستند. از اینرو، در این پژوهش، با الهام از «روش تحلیل مضمون» آیات قرآن کریم، بهعنوان اصلیترین منبع هنجار بخش جامعه اسلامی، بررسی شد تا مؤلفههای نظریه هنجاری رسانههای جمعی به دست آمد. بررسی روشمند آیات، ما را به 66 مضمون پایهای و 13 مضمون سازمانیافته و در نهایت چهار مضمون فراگیر، رهنمون کرد. مؤلفههای اصلی نظریه هنجاری رسانههای جمعی از منظر قرآن کریم، عبارتاند از: «اصالتمحوری»، «فرهنگمداری»، «اجتماعگرایی» و «اخلاقمداری» که جهتگیری کلی و بایستههای رسانههای جمعی را مشخص نموده و در مقابل نظریههای هنجاری رایج بهعنوان نظریهای قرآنی مطرح میشود. بدیهی است مضامین جهتدهنده و پایه، بهعنوان مؤلفههای عملیاتیتر، شرح وظایف دقیقتری برای رسانهها فراهم میکند.
رسانههای جمعی در دنیای کنونی نقش بیبدیل و روزافزونی در زندگی اجتماعی انسان دارند، جهتگیری رسانههای جمعی نیز در بعدهای مختلف، متأثر از نظام هنجاری حاکم بر آن است. نظریههای هنجاری موجود در ادبیات علوم ارتباطات در نوع خود متأثر از مبانی لیبرالیستی و سوسیالیستی و دارای مؤلفههایی برای تحقق اهداف آن دو نظام فکری هستند که در جامعه اسلامی پذیرفته نیستند. از اینرو، در این پژوهش، با الهام از «روش تحلیل مضمون» آیات قرآن کریم، بهعنوان اصلیترین منبع هنجار بخش جامعه اسلامی، بررسی شد تا مؤلفههای نظریه هنجاری رسانههای جمعی به دست آمد. بررسی روشمند آیات، ما را به 66 مضمون پایهای و 13 مضمون سازمانیافته و در نهایت چهار مضمون فراگیر، رهنمون کرد. مؤلفههای اصلی نظریه هنجاری رسانههای جمعی از منظر قرآن کریم، عبارتاند از: «اصالتمحوری»، «فرهنگمداری»، «اجتماعگرایی» و «اخلاقمداری» که جهتگیری کلی و بایستههای رسانههای جمعی را مشخص نموده و در مقابل نظریههای هنجاری رایج بهعنوان نظریهای قرآنی مطرح میشود. بدیهی است مضامین جهتدهنده و پایه، بهعنوان مؤلفههای عملیاتیتر، شرح وظایف دقیقتری برای رسانهها فراهم میکند.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1477_729470dde60bbbed875e26e5a19bd7e9.pdf
قرآن کریم
رسانههای جمعی
نظریه هنجاری
اصالتمحوری
فرهنگمداری
اجتماعگرایی
اخلاقمداری
the Holy Quran
Mass media
The normative theory
Originality
Culturality
Communitarianism
Ethics centrality
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
49
72
10.30471/soci.2018.1478
1478
Research Paper
بررسی تاریخی ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه
A Historical Study of the Clerics and the Intellectuals Coalition in the Constitutional Movement
پیمان محمودی
peymanmahmoudi70@gmail.com
1
کارشناسی ارشد جامعه شناسی
جنبش مشروطه از جمله دستاوردهای رویارویی ما با اندیشههای مدرن بوده است. این جنبش حاصل ائتلاف نیروهای اجتماعی بسیاری از جمله روحانیون و روشنفکران بود. این دو نیروی اجتماعی دارای تأثیر بسیاری در تاریخ کشور هستند. تأثیر این دو نیروی اجتماعی در جنبشهای اجتماعی به قدری مهم و اثرگذار است که ائتلاف آنها در جنبش مشروطه سبب پیروزی نهضت و افتراق آنان منجر به جدایی و بازگشت به اقتدارگرایی شد. این پژوهش به بررسی تاریخی زمینههای ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه میپردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که زمینهها و دلایل ائتلاف آنها میتواند به استبدادستیزی، منافع و حقوق اقتصادی، عدم آگاهی نسبت به مشروطه، حذف برخی رجال، قانونخواهی، تشکیل عدالتخانه و مجلس مشروطه، نفوذ بیگانگان، تغییر راهبردها و... نقش ایفا کند. البته عوامل یاد شده علل قطعی ائتلاف بین روشنفکران و روحانیون نمیباشند؛ بلکه میتوان آنها را بهعنوان شروطی در نظر گرفت که ائتلاف را تسهیل کردهاند.
جنبش مشروطه از جمله دستاوردهای رویارویی ما با اندیشههای مدرن بوده است. این جنبش حاصل ائتلاف نیروهای اجتماعی بسیاری از جمله روحانیون و روشنفکران بود. این دو نیروی اجتماعی دارای تأثیر بسیاری در تاریخ کشور هستند. تأثیر این دو نیروی اجتماعی در جنبشهای اجتماعی به قدری مهم و اثرگذار است که ائتلاف آنها در جنبش مشروطه سبب پیروزی نهضت و افتراق آنان منجر به جدایی و بازگشت به اقتدارگرایی شد. این پژوهش به بررسی تاریخی زمینههای ائتلاف روحانیون و روشنفکران در جنبش مشروطه میپردازد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که زمینهها و دلایل ائتلاف آنها میتواند به استبدادستیزی، منافع و حقوق اقتصادی، عدم آگاهی نسبت به مشروطه، حذف برخی رجال، قانونخواهی، تشکیل عدالتخانه و مجلس مشروطه، نفوذ بیگانگان، تغییر راهبردها و... نقش ایفا کند. البته عوامل یاد شده علل قطعی ائتلاف بین روشنفکران و روحانیون نمیباشند؛ بلکه میتوان آنها را بهعنوان شروطی در نظر گرفت که ائتلاف را تسهیل کردهاند.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1478_b80241a8cccd6218f544eeb562d4add9.pdf
روحانیون
روشنفکران
جنبش مشروطه
ائتلاف
استبداد
قانون
The coalition of clergies and intellectuals
The constitutional movement
Despotism
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
75
99
10.30471/soci.2018.1479
1479
Research Paper
میانهروی مسیری برای تعادل سبک زندگی اسلامی
Moderation as A Way for Balance of the Islamic Lifestyle
مجید کافی
mkafi@rihu.ac.ir
1
سید مرضیه خمامی
parzhak01@yahoo.com
2
مدیر گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دانشجوی دکتری رشته مطالعات زن و خانواده دانشگاه ادیان
سبکهای زندگی جوامع امروزی در یک طیف و در سه شکل افراطی، میانه و تفریطی طبقهبندی میشوند. اعتدال به معنای دوری از افراط و تفریط است، که مورد پذیرش منابع دینی است. اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی به معنای میانهروی در بُعد فردی و تعادل در بُعد اجتماعی در همه مؤلفههای زندگی است. از اینرو هدف این پژوهش تبیین میانهروی شخصیتی براساس آیات قرآن و روایات مرتبط و اکتشاف و استنباط مدل اعتدالی سبک زندگی اسلامی است. بر این اساس میتوان پرسید، اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی براساس چه مدلی قابل تبیین است؟ میانهروی (در سبک زندگی فردی) با تعادل (در سبک زندگی اجتماعی) چه نسبت، مناسبت و جایگاهی دارد؟ اما روش در این جستار روش تحلیل متن است. مبنای کار بر طبق روش یادشده بدینگونه است که ابتدا پرسشهایی طرح و بعد به جستجوی پاسخ آن در متن پرداخته میشود. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجهگیری درباره هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن را آغاز کرده و پس از مطالعه متن، ممکن است، پارهای قسمتها معنی قسمتهای دیگر را عوض کند. با بررسیهای انجام شده تحقیق به این نتیجه رسید که سبک زندگی اسلامی در بُعد فردی، یک سبک میانه و در بُعد اجتماعی سبکی متعادل است؛ میانهروی در سبک زندگی فردی تبیینکننده تعادل در سبک زندگی اجتماعی است؛ سبک زندگی اسلامی هم با دیگر نظامهای اجتماعی و فرهنگی جامعه و هم با اجزا و مجموعههای خود هماهنگی و انطباق لازم را دارد و در هیچ شأنی از شؤون زندگی فردی و اجتماعی نبودن توازون (افراط و تفریط) را از مسلمانان بر نمیتابند؛ و سرانجام اینکه تعادل در سبک زندگی اسلامی امری موردی نیست، بلکه مدلی عام و در همه شؤونات زندگی جاری و ساری است.
سبکهای زندگی جوامع امروزی در یک طیف و در سه شکل افراطی، میانه و تفریطی طبقهبندی میشوند. اعتدال به معنای دوری از افراط و تفریط است، که مورد پذیرش منابع دینی است. اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی به معنای میانهروی در بُعد فردی و تعادل در بُعد اجتماعی در همه مؤلفههای زندگی است. از اینرو هدف این پژوهش تبیین میانهروی شخصیتی براساس آیات قرآن و روایات مرتبط و اکتشاف و استنباط مدل اعتدالی سبک زندگی اسلامی است. بر این اساس میتوان پرسید، اعتدالگرایی سبک زندگی اسلامی براساس چه مدلی قابل تبیین است؟ میانهروی (در سبک زندگی فردی) با تعادل (در سبک زندگی اجتماعی) چه نسبت، مناسبت و جایگاهی دارد؟ اما روش در این جستار روش تحلیل متن است. مبنای کار بر طبق روش یادشده بدینگونه است که ابتدا پرسشهایی طرح و بعد به جستجوی پاسخ آن در متن پرداخته میشود. در روش تحلیل متن ارتباط بین رجوع به متن و نتیجهگیری درباره هر مطلب، دو سویه و مکرر است؛ یعنی با طرح پرسش، جستجو در متن را آغاز کرده و پس از مطالعه متن، ممکن است، پارهای قسمتها معنی قسمتهای دیگر را عوض کند. با بررسیهای انجام شده تحقیق به این نتیجه رسید که سبک زندگی اسلامی در بُعد فردی، یک سبک میانه و در بُعد اجتماعی سبکی متعادل است؛ میانهروی در سبک زندگی فردی تبیینکننده تعادل در سبک زندگی اجتماعی است؛ سبک زندگی اسلامی هم با دیگر نظامهای اجتماعی و فرهنگی جامعه و هم با اجزا و مجموعههای خود هماهنگی و انطباق لازم را دارد و در هیچ شأنی از شؤون زندگی فردی و اجتماعی نبودن توازون (افراط و تفریط) را از مسلمانان بر نمیتابند؛ و سرانجام اینکه تعادل در سبک زندگی اسلامی امری موردی نیست، بلکه مدلی عام و در همه شؤونات زندگی جاری و ساری است.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1479_9ed2383cde914dc3790a49501c3f75dd.pdf
سبک زندگی
میانهروی
افراط و تفریط
اعتدالگرایی
جامعهشناسی
Lifestyles
Excess
Moderation
Sociology
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
101
124
10.30471/soci.2018.1480
1480
Research Paper
سایه روشن مدیریت بدن در زنان دیندار
Body Management Among the Religious Women
نادر صنعتی شرقی
sanatinader@yahoo.com
1
رقیه محمدی کیا
r.mohammadikia@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران،ایران
کارشناسی ارشد جامعهشناسی
با توجه به گسترش مدیریت بدن در دهههای اخیر و نقش غیر قابل انکار مذهب در زندگی اجتماعی افراد، در این پژوهش تلاش شدکه نقش مدیریت بدن را در زنان دیندار بررسی شود. وجود تناقض در تحقیقات تجربی و چالشهای نظری ما را بر آن داشت که از روش کیفی و راهبرد گراندد تئوری استفاده کنیم. دادههای این پژوهش از طریق مصاحبه با 9 نفر از زنان دیندار شهر مشهد انجام شده است. بعد از انجام کدگذاری باز 9 مقوله محوری شناسایی شد که شرایط علّی، بسترهای زمینهای و شرایط مداخلهگر مؤثر بر انجام مدیریت بدن و یا پرهیز از آن را معین مینمودند. یافتههای این پژوهش نشان داد که جامعه دیندار میتواند به سمت مدیریت بدن بهویژه، در عرصه عمومی پیش رود. بسترهای زمینهساز برای شکلگیری چنین رخدادی مانند جامعهپذیری دینی افراد، تصویر ذهنی آنها از خودشان، دغدغه تغییر ظاهر و نگرانی از پذیرش اجتماعی از سوی دیگران میباشد. شبکه روابط اجتماعی ترغیبکننده به همراه نگاه گزینشگرانه به دین جزء شروط علّی این رخداد بوده و نداشتن مشغلههای فردی نقش تسهیلگر این فرایند است. در نهایت هویت التقاطی دینی/ انطباق دینی را بهعنوان هسته نظری پژوهش خود برگزیدیم.
با توجه به گسترش مدیریت بدن در دهههای اخیر و نقش غیر قابل انکار مذهب در زندگی اجتماعی افراد، در این پژوهش تلاش شدکه نقش مدیریت بدن را در زنان دیندار بررسی شود. وجود تناقض در تحقیقات تجربی و چالشهای نظری ما را بر آن داشت که از روش کیفی و راهبرد گراندد تئوری استفاده کنیم. دادههای این پژوهش از طریق مصاحبه با 9 نفر از زنان دیندار شهر مشهد انجام شده است. بعد از انجام کدگذاری باز 9 مقوله محوری شناسایی شد که شرایط علّی، بسترهای زمینهای و شرایط مداخلهگر مؤثر بر انجام مدیریت بدن و یا پرهیز از آن را معین مینمودند. یافتههای این پژوهش نشان داد که جامعه دیندار میتواند به سمت مدیریت بدن بهویژه، در عرصه عمومی پیش رود. بسترهای زمینهساز برای شکلگیری چنین رخدادی مانند جامعهپذیری دینی افراد، تصویر ذهنی آنها از خودشان، دغدغه تغییر ظاهر و نگرانی از پذیرش اجتماعی از سوی دیگران میباشد. شبکه روابط اجتماعی ترغیبکننده به همراه نگاه گزینشگرانه به دین جزء شروط علّی این رخداد بوده و نداشتن مشغلههای فردی نقش تسهیلگر این فرایند است. در نهایت هویت التقاطی دینی/ انطباق دینی را بهعنوان هسته نظری پژوهش خود برگزیدیم.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1480_db16d1441e2fd2e677a68e8a648f933d.pdf
مدیریت بدن
زنان دیندار
تصویر بدنی
شبکه روابط ترغیبکننده
گزینشگری دینی
Body management
Religious women
Body image
Network of motivating relations
Religious selectivity
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
125
145
10.30471/soci.2018.1481
1481
Research Paper
شیوههای کارآمد نظارت اجتماعی در نهجالبلاغه
The Effective Methods of Social Supervision in Nahj-Al-Bilaghah
محمود کریمی
karimiimahmoud@gmail.com
1
مهناز آل علی
aleali.mahnaz@gmail.com
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق ع
دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه پیام نور تهران
اهمیت نظارت اجتماعی به منظور جلوگیری از انحراف افراد و گروهها در جامعه اسلامی است و با توجه به توصیههای موجود در متون دینی و تنوع طرق آن، اعم از نظارت الهی، فردی، سازمانی و همگانی روشن میگردد. نظارت همگانی که برخاسته از مسئولیت آحاد جامعه در قبال یکدیگر میباشد، در قالب دو فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» تبلور یافته است. بهرغم اهمیت بحث و تلاش فراوان در این زمینه، به نظر میرسد منحصر بودن امر و نهی به روش سنتی تأثیر لازم به خصوص در میان نسل جوان را ندارد؛ از اینرو پژوهش حاضر به دنبال یافتن شیوههایی بدیع و کارآمد، با توجه به آموزههای نهجالبلاغه است.
با واکاوی در نهجالبلاغه درمییابیم افزونبر امر و نهی مستقیم بهعنوان یکی از شیوههای نظارت اجتماعی، امامg به شکل غیرمستقیم، افراد را به خوبیها دعوت و از بدیها منع میکند. روش غیرمستقیم براساس زمان، مکان، و مخاطب، به گونههای مختلف ترغیب، توبیخ، دعا، نفرین، ابراز شگفتی، بیان پرسش، موعظه و... توسط امام علیg مورد استفاده قرار گرفته است.
این پژوهش به روش توصیفی−تحلیلی و بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات، شیوههای مختلف نظارت اجتماعی را در نهجالبلاغه مورد بررسی قرار داده است.
اهمیت نظارت اجتماعی به منظور جلوگیری از انحراف افراد و گروهها در جامعه اسلامی است و با توجه به توصیههای موجود در متون دینی و تنوع طرق آن، اعم از نظارت الهی، فردی، سازمانی و همگانی روشن میگردد. نظارت همگانی که برخاسته از مسئولیت آحاد جامعه در قبال یکدیگر میباشد، در قالب دو فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» تبلور یافته است. بهرغم اهمیت بحث و تلاش فراوان در این زمینه، به نظر میرسد منحصر بودن امر و نهی به روش سنتی تأثیر لازم به خصوص در میان نسل جوان را ندارد؛ از اینرو پژوهش حاضر به دنبال یافتن شیوههایی بدیع و کارآمد، با توجه به آموزههای نهجالبلاغه است.
با واکاوی در نهجالبلاغه درمییابیم افزونبر امر و نهی مستقیم بهعنوان یکی از شیوههای نظارت اجتماعی، امامg به شکل غیرمستقیم، افراد را به خوبیها دعوت و از بدیها منع میکند. روش غیرمستقیم براساس زمان، مکان، و مخاطب، به گونههای مختلف ترغیب، توبیخ، دعا، نفرین، ابراز شگفتی، بیان پرسش، موعظه و... توسط امام علیg مورد استفاده قرار گرفته است.
این پژوهش به روش توصیفی−تحلیلی و بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات، شیوههای مختلف نظارت اجتماعی را در نهجالبلاغه مورد بررسی قرار داده است.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1481_5c719cf32b1fc645c87ae8390ef8ef27.pdf
: نهجالبلاغه
امر به معروف
نهی از منکر
امر و نهی غیرمستقیم
نظارت اجتماعی
Nahj-al-Bilaghah
Promotion of virtue
Prevention of vice
Indirect promotion and prevention
Social supervision
per
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی
2322-2506
2588-4700
1397-07-01
10
19
147
169
10.30471/soci.2018.1482
1482
Research Paper
بررسی آسیبشناختی مجالس ترحیم در شهر یاسوج
A Pathology of Funerals in Yasuj
حجت یزدانی مقدم
1
حبیب الله اسد اللهی
asad.h1434@gmail.com
2
کریم خانمحمدی
khanmohammadi49@yahoo.com
3
کارشناس ارشد دانشگاه باقرالعلوم رشته تبلیغ و ارتباطات فرهنگی
کارشناس ارشد دانشگاه باقرالعلوم ع رشته تبلیغ و ارتباطات فرهنگی
استادیار دانشگاه باقرالعلوم- گروه فرهنگ و ارتباطات
سنتها و آیینهای رایج بین مردم در گستره زمان شکل گرفتهاند و از آسیبها و انحرافات مصون نماندهاند. اصلاح این آسیبها، نیازمند شناخت آنها و برنامهریزی واقعبینانه برای جایگزینی فرهنگ صحیح در آن زمینه است. مجالس ترحیم از جمله آیینهای سنتی است، که بهرغم دستورهای اصیل اسلامی در شیوه برگزاری آنها، از آفات و آسیبها مصون نمانده است. با توجه به خاص بودن مراسم ترحیم مردم یاسوج همچون دیگر مناطق کشور، دستورات و توصیههای اسلام به روش اسنادی در زمینه مراسم ترحیم احصا گردیده و با روش مردمنگاری و استفاده از تکنیکهای مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق، آسیبها و انحرافات موجود در این مراسمها با روش تطبیقی−تحلیلی، دستهبندی و بیان شده است. از جمله نتایج این پژوهش میتوان به آسیبهایی مانند بیتابیهای افراطی، ناشکریها و رفتارهای غلط مانند خراشیدن صورت، کندن موی سر توسط فامیل متوفی، غلوگویی و گفتن مطالب دروغ مداحان در مورد متوفی، عدم عبرتپذیری در مجالس، چشم و همچشمی در برگزاری مراسم، هزینههای سنگین پذیرایی مراسم، تصمیمگیریهای نابجا در مورد همسر متوفی، اعتقاد به خرافات و شماتت خانواده متوفی اشاره کرد.
سنتها و آیینهای رایج بین مردم در گستره زمان شکل گرفتهاند و از آسیبها و انحرافات مصون نماندهاند. اصلاح این آسیبها، نیازمند شناخت آنها و برنامهریزی واقعبینانه برای جایگزینی فرهنگ صحیح در آن زمینه است. مجالس ترحیم از جمله آیینهای سنتی است، که بهرغم دستورهای اصیل اسلامی در شیوه برگزاری آنها، از آفات و آسیبها مصون نمانده است. با توجه به خاص بودن مراسم ترحیم مردم یاسوج همچون دیگر مناطق کشور، دستورات و توصیههای اسلام به روش اسنادی در زمینه مراسم ترحیم احصا گردیده و با روش مردمنگاری و استفاده از تکنیکهای مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق، آسیبها و انحرافات موجود در این مراسمها با روش تطبیقی−تحلیلی، دستهبندی و بیان شده است. از جمله نتایج این پژوهش میتوان به آسیبهایی مانند بیتابیهای افراطی، ناشکریها و رفتارهای غلط مانند خراشیدن صورت، کندن موی سر توسط فامیل متوفی، غلوگویی و گفتن مطالب دروغ مداحان در مورد متوفی، عدم عبرتپذیری در مجالس، چشم و همچشمی در برگزاری مراسم، هزینههای سنگین پذیرایی مراسم، تصمیمگیریهای نابجا در مورد همسر متوفی، اعتقاد به خرافات و شماتت خانواده متوفی اشاره کرد.
https://soci.rihu.ac.ir/article_1482_04318d9f41242fd25844372a0d55c054.pdf
آسیبشناسی
مجالس ترحیم
یاسوج
دستورهای دینی
Pathology
Funerals
Yasuj
Religious prescriptions