جامعه‌شناسی دین و جامعه‌شناسی دینی و جامعه _ خداشناسی (بازخوانی انتقادی _ مقایسه‌ای از سنّت‌های فکری در دین‌پژوهی اجتماعی و فرهنگی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر بخش جامعه‌شناسی اسلام، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

مضمون اصلی مقاله، ارائه تحلیلی جدید از ماهیت معرفتی جامعه‌شناسی دین و نیز مقایسه و تشریح ماهیت معرفتی _ عقیدتی جامعه‌شناسی دینی است. در این مقاله دیدگاه کلاسیک‌های بانی و پیشکسوت دین‌پژوهی مانند مارکس، دورکیم، وبر و زیمل و سنّت‌های متأخر مطرح در دین‌پژوهی فرهنگی مانند مطالعات تلفیقی دین، مطالعات فرهنگی دین، مطالعات رسانه‌ای دین و مطالعات دین مجازی، مورد بازخوانی انتقادی و مقایسه‌ای قرار گرفته‌اند. همچنین مطرح‌ترین سنّت‌های فکری و مباحث جاری در جامعه‌شناسی دینی و طیف گسترده‌ای از رویکردهای معرفتی _ عقیدتی اجتماعی به دین مانند جامعه‌شناسی‌های ادیان تا الهیات اجتماعی، جامعه‌شناسی الهیاتی، الهیات جامعه‌شناختی و جامعه‌شناسی‌های پدیدار دینی، با نگاهی انتقادی مورد بازخوانی قرار گرفته‌اند. همچنین مباحث مربوط به علوم اجتماعی اسلامی و پیشنهادی جدید در این خصوص مورد توجه قرار گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Sociology" of Religion and "Religious" Sociology and Society theology (Critical Review - Comparison between Intellectual Traditions in Social and Cultural Studies of Religion)

نویسنده [English]

  • Seyed Mahmood Nejati Hosseini
Director of Islamic Sociology Department, Institute of Social Studies and Research, University of Tehran
چکیده [English]

A new analysis of the cognitive nature of sociology of religion is the main theme of the present article. The author of this paper also makes a comparison between cognitive - theological nature of religious sociology while giving a description of them. He presents a critical review of the views of the pioneers of classical studies of religion like Karl Marx, Émile Durkheim, Max Weber, Georg Simmel and recent traditions in cultural studies of religion such as composite studies of religion, cultural studies of religion, media studies of religion and virtual studies of religion. The most discussed current issues in the sociology of intellectual and religious traditions and a wide range of social, epistemological, theological approaches to religion such as the sociology of religion to social theology, theological sociology, sociological theology and phenomenological sociology of religion were also critically reviewed in the present research study.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • sociology of religion
  • Religious Sociology
  • Social and Cultural Studies of Religion
 
استریناتی، دومینیک (1387)، نظریه‌های فرهنگ عام، ترجمه ثریا پاک‌نظر، تهران: گام نور.
استوت، دانیل (ویراستار) (1388)، برگزیده دانشنامه دین، ارتباطات و رسانه، ترجمه سیدحمیدرضا قادری و گروه مترجمان، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
استوری، جان (1386)، مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: آگه.
اسکات، جولی و آیرین هال (1385)، دین و جامعه‌شناسی، ترجمه افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
اسمیت، فیلیپ (1387)، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بل، دیوید (1389)، درآمدی بر فرهنگ‌های سایبر، ترجمه مسعود کوثری و حسین حسنی، تهران: جامعه‌شناس.
تامسون، کنت و همکاران (1387)، دین و ساختار اجتماعی، ترجمه علی بهرام‌پور و حسن محدثی، تهران: کویر.
ترمز، برادیان (1388)، وبر و اسلام، ترجمه حسین بستان، علی سلیمی و عبدالرضا علیزاده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسنی، سیدحمیدرضا؛ مهدی علی‌پور و سیدمحمدتقی موحد ابطحمی (1387)، علم دینی: دیدگاه‌ها و ملاحظات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دیویس، چارلز (1387)، دین و ساختن جامعه: جستارهایی در الهیات اجتماعی، ترجمه حسن محدثی، و حسین باب الحوائجی، تهران: یادآوران.
زاکرمن، فیل ‌(1384)، درآمدی جامعه‌شناسی دین، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: لوح فکر و مؤسسه گفتگوی ادیان.
زیمل، گئورگ (1388)، مقالاتی درباره دین: فلسفه و جامعه‌شناسی دین، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران: ثالث.
قادری، سیدحمیدرضا و حسین عمید (مترجم) (1388)، جستارهایی در رسانه 2: دین و رسانه، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
کوبلی، بل (ویراستار) (1387)، نظریه‌های ارتباطات: مفاهیم انتقادی در مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای، 4 جلد، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
کوثری، مسعود (1386)، «اینترنت، دین و فرهنگ مردم‌پسند»، دو فصلنامه علمی تخصصی مطالعات میان‌رشته‌ای دین، فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، س4، ش2، ص5_24.
محدثی، حسن (1388)، الهیات انتقادی: رویکردی بدلیل اما ناشناخته، تهران: یادآوران.
موسی‌پور، ابراهیم (1389)، مقدمه‌ای بر پژوهش دینی عامیانه، تهران: جوانه توس.
موکرچی، چاندرا و مایکل شودسون (1389)، بازاندیشی در فرهنگ مردم‌پسند، ترجمه شهناز شفیع‌خانی، تهران: سلمان.
میلز، آندرو و جف براویت (1385)، درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، ترجمه جمال محمدی، تهران: ققنوس.
نبت، اندری (1386)، فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه حسین چاوشیان، تهران: اختران.
نجاتی‌حسین، سیدمحمود (1386)، «سیاست‌های دینی و فرهنگ مردمی در ایران: تحلیل گفتمان انتقادی برنامه‌های توسعه (1368_1388)»، دو فصلنامه علمی تخصصی مطالعات میان‌رشته‌های دین، فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، س14، ش2، ص47_79.
واخ، یوآخیم (1380)، جامعه‌شناسی دینی، ترجمه جمشید آزادگان، تهران: سمت.
ویلم، ژان پل (1377)، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، نقد و بررسی محمدتقی جعفری، تهران: تبیان.
همیلتون، ملکم (1387)، جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
هوور، استوارت (1388)، دین در عصر رسانه، ترجمه علی عامری مهابادی و فتاح محمدی، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
Bertrand, Michele (1979), Le Statute Dela Religion CheaMarx ET Engles, Problems, Edition, Socian.
Hunt, Stephen (2005), Religion and Everyday Life, You Tledge.
Poulat, Emile Etde Claude Rarelet (1997), Henri Desroche: Un Passeure de Frontiers-Hommage, Paris: Editions l'Harmattan.
Ritzer, G. (1988), Sociological Theory, Alfred, A. Knop. ltd, chap.384.
Vanden Berghe, F. (2010), "Immanent Transcendence in George Simmel's Sociology of Religion", Yournalof Classical Sociology, 10, 1, pp.5-32.