تحلیل پاره فرهنگی در نظریة قرآنی کجروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی گروه جامعه شناسی

چکیده

پیوندهای پاره فرهنگها و مؤلفه های پاره فرهنگی با کجروی و بزهدیدگی، یک محور عمده
در نظریة قرآنی کجروی است
.
این تحقیق، تحلیل قرآن را از این پیوندها مطالعه می کند و بخشی
از یک طرح پژوهشی است که بنا دارد نظریة اجتماعی متون مقدس اسلامی را در این زمینه،
شناسایی و تدوین کند
. یافته ها نشان می دهند که در این تحلیل قرآنی، 43
عامل از سطوح
مختلف، تلفیق و روابط آنها به شکلی نظام مند و با تفصیلی مناسب در شش محور بررسی
شده اند
. این تحلیل در قالب یک الگوی نظری، ارائه می شود .
و شناخت های نوی را پیرامون
موضوع دربر دارد
. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد ترکیبی است.
این روش توانسته
ضوابط تفسیر متن در علوم اسلامی و اجتماعی را رعایت کند و به فهمی از آیات و فرازهای
قرآنی برسد که در هر دو حوزة علمی، دارای روایی است
.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Subcultural Analysis in the Qur’anic Theory of Deviance

نویسنده [English]

  • Ali Salimi
Associate professor of the Seminary and University Research Institute, Department of Sociology
چکیده [English]

Relations of subcultures and subcultural elements with deviance and victimization is
a major determinant in the Qur’anic theory of deviance. The present article studies
Qur’an’s analysis of this relations; and is a part of a research project that aimed at
formulating the social theory as obtained from the Islamic holy texts. The findings
show that this Qur’anic analysis has Integrated 43 factors from various levels, their
relations have been examined systematically and comprehensively in six aspects.
The analysis is presented in a theoretical model and offers novel findings on the
issue. The research method has observed the criteria of text interpretation as
determined by Islamic and social sciences and achieved an understanding of
Qur’anic verses and phrases that is valid in both fields.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’anic theory of deviance
  • (combinative) qualitative content analysis
  • (Shiite Commentary of) the Qur’anic doctrines
  • (Integrated/ subcultural) explanation
  • subculture
  • deviance
  • Victimization
  1. * قرآن کریم.

    1. افروغ، عماد (1375)، «خرده‌فرهنگ‌ها و وفاق اجتماعی»، نقد و نظر، ش7 و 8، ص157−171.
    2. امین‌صارمی، نوذر (1377)، خرده‌فرهنگ و جرم (بررسی خرده‌فرهنگ‌های دستگیر شدگان منکراتی)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
    3. بودون، ریمون و فرانسیس بوریکا (1377)، «جرم»، بصیرت، ترجمه علی سلیمی و محمدحسین پوریانی، ش15 و 16، ص31−38.
    4. بوریل، گیبسون، گارت مورگان (1383)، نظریههای کلان جامعهشناختی و تجزیه و تحلیل سازمان، ترجمه محمد‌تقی نوروزی، تهران: سمت، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
    5. جمشیدیها، غلامرضا و علی سلیمی (1387)، «پیشگیری از جرم در پیشینۀ تفکر اسلامی»، در محمد فرجیها و رحمت‌الله صدیق سروستانی (ویراستار)، پیشگیری از جرم با رویکرد جامعه‌شناختی (مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پیشگیری از جرم)، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، ص41−86.
    6. حلوانی، حسین بن محمد (1408)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، چ1، قم: مدرسۀ امام مهدیf.
    7. دیلمی‏، حسن بن ابی‌الحسن (1408)، أعلام الدین فی صفات المؤمنین‏‏، چ1، قم: مؤسسة آل‌البیتb.
    8. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی (1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، 6ج، چ1، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    9. رجبی، محمود (1388)، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح»، دوفصلنامه قرآن‌شناخت، س2، ش2 (پیاپی 4)، ص111−146.

    10. رفیع‌پور، فرامرز (1378)، آنومی یا آشفتگی اجتماعی: پژوهشی در زمینه پتانسیل آنومی‌در شهر تهران، چ1، تهران: سروش.

    11. رنجبر، هادی و دیگران (1391)، «نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع»، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، س10، ش3، ص238−250.

    12. سلیمانی، عبدالرحیم (1383)، «قوم یهود از برگزیدگی تا نژادپرستی»، هفت آسمان، ش22، ص113−134.

    13. سلیمی، علی (1385)، «گزاره‌های دینی و طبیعت اجتماعی کجروی»، فصلنامه انجمن معارف اسلامی، س2، ش4، ص123−160.

    14. ـــــــــ (1386)، «جستجوی درونمایه‌های یک نظریۀ اجتماعی کجروی بر اساس آموزه‌های قرآنی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلّم (ویژه‌نامۀ علوم اجتماعی 3)، ش56−57، ص129−181.

    15. ـــــــــ (1389)، «درونمایه‌های یک نظریۀ ارتباطات میان‌فرهنگی در آموزه‌های قرآنی»، دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی،س2، ش4، ص7−38.

    16. ـــــــــ (1393)، «پیوندهای قدرت و کجروی: الگویی تلفیقی براساس آموزه‌های قرآنی»، دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی، س6، ش12، ص27−62.

    17. سلیمی، علی، محمود ابوترابی و محمد داوری (1388)، همنشینی و کجروی: نگاهی به دیدگاه‌های اسلامی و یافته‌های اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان فرهنگی−اجتماعی شهرداری تهران.

    18. سلیمی، علی و محمد داوری (1387)، جامعه‌شناسی کجروی، ویراست 2، چ4، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

    19. صادقی تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، 30ج، چ2، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.

    20. طباطبایی، سیدمحمد‌حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، 20ج، چ5، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

    21. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمۀ محمدجواد بلاغی، 10ج، چ3، تهران: ناصر خسرو.

    22. ـــــــــ (1377)، جوامع الجامع، مقدمه، تصحیح و تعلیق ابوالقاسم گرجی، ج1، چ1، تهران: دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.

    23. طوسی، ابوجعفر محمد بن ‌حسن (شیخ الطائفه) (1376ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آغا بزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیرعاملی، 10ج، چ1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    24. عباسی، جلال (1392)، بررسی انتقادی رویکردهای خرده‌فرهنگی کجروی براساس آیات و روایات، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی، قم: دانشگاه باقر العلومg.

    25. فتحعلی، محمود؛ مجتبی مصباح و حسن یوسفیان (1391)، فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی، زیر نظر آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی (مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیe)، تهران: نشر مدرسه.

    26. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419)، من وحی القرآن، 24ج، چ2، بیروت: دارالملاک.

    27. فیض‌کاشانی، ملامحسن (1416)، تفسیر الصافی، 5ج، چ2، تهران: مکتبة الصدر.

    28. قادری، صلاح‌الدین و علیرضا محسنی‌تبریزی (1389)، «مطالعه‌ای کیفی در شناخت هنجارهای تسهیل‌کننده مصرف مواد اعتیادآور در میان خرده‌فرهنگ‌های قومی ایران»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، ش4، ص37−54.

    29. کاشانی، فتح‌الله (1336)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج3 و 6، چ1، تهران: علمی.

    30. ـــــــــ (1423)، زبدة التفاسیر، تحقیق بنیاد معارف اسلامی، 7ج، چ1، قم: بنیاد معارف اسلامی.

    31. گیدنز، آنتونی (1378)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چ5، تهران: نشر نی.

    32. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (بی‌تا)، دانشنامۀ چندرسانه‌‌ای جامع تفاسیر نور(نورالانوار 3)، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.[1]

    33. محسنی‌ تبریزی، علیرضا و علی سلیمی (1391)، «تحلیل محتوای کیفی قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی»، روش‌شناسی علوم انسانی، 18 (72)، ص135−158.

    34. محسنی‌تبریزی، علیرضا؛ محمود رجبی و علی سلیمی (1391)، «تبیین اجتماعی نفاق: الگویی تلفیقی بر اساس آموزه‌های قرآنی»، دوفصلنامۀ نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، س2، ش2، ص111−151.

    35. مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، معارف قرآن، چ4، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

    36. مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 13ج، چ1، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

    37. معرفت، محمدهادی (1388)، تلخیص التمهید، ج2، چ8، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

    38. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)، تفسیر نمونه، 27ج، چ1، تهران: دارالکتب الإسلامیه.

    39. موسوی، میرطاهر (1384)، «تحلیل مشارکت اجتماعی در تهران (رویکرد خرده‌فرهنگ دهقانی راجرز)»، رفاه اجتماعی، ش19، ص301−327.

    40. وایت، رابرت و فیونا هینز (1390)، جرم و جرمشناسی: متن درسی نظریه‌های جرم و کجروی، ویراست 2، ترجمه علی سلیمی، چ4، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

    41. Berg, Bruce L. (2001), Qualitative Research Methods for the Social Sciences. Boston: Allyn & Bacon.

    42. Blackman, Shane (2014), 'Subculture'. in Craig J. Forsyth & Heith Copes (eds). Encyclopedia of Social Deviance. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications. pp. 707-711.

    43. Charbonneau, Marisol (2007), 'The Melting Cauldron: Ethnicity, Diversity, and Identity in a Contemporary Pagan Subculture'. Pomegranate (9-1). pp. 5-21.

    44. Cho, Ji Young, Eun-Hee Lee (2014), 'Reducing Confusion about Grounded Theory and Qualitative Content Analysis: Similarities and Differences'. The Qualitative Report (19-64). pp. 1-20.

    45. Cohen, Albert K. (1968), [1972]. 'Deviant Behavior'. In David L. Sills (ed). Internati-onal Encyclopedia of Social Science. Vol. 4.New York: Mcmillan Company & the Free Press. p. 148-155.

    46. Davies, Scott (1999), 'Subcultural Explanations and Interpretations of School Deviance'. Aggression and Violent Behavior (4-20). pp. 191-202.

    47. Forman, Jane, Laura Damschroder (2008), 'Qualitative Content Analysis'. in Ro-bert Baker & Wayne Shelton (eds). Emperical Methods for Bioethics: A Primer. Oxford: Linacre House, Jordan Hill. pp. 39-62.

    48. Gudykunst,W. B. (2005), 'Theories of Intercultural Communication I'. China Media Research (1-1). pp. 61-75.

    49. Gelsthorpe, Loraine (2006), 'Subculture'. in Bryan S. Turner (ed). The Cambridge Dictionary of Sociology. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 613-614.

    50. Holsti, Ole R. (1969), Content Analysis for the Social Sciences and Humanities. Reading: MA, Addison-Wesley.

    51. Jenks , Chris (2004), Subculture: The Fragmentation of the Social. London: Sage Publications Ltd.

    52. Kim, Y.Y., K. McKay-Semmler (2010), 'The Context-Behavior Interface in Intereth-nic Communication: An Empirical Test Among College Students'.Paper presented at the annual meeting of the International Communication Association, Suntec Singapore International Convention & Exhibition Centre.

    [available online] http: //www.allacademic.com/meta/p402273_index.html.

    53. Krippendorff, Klaus H. (2004), Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications, Inc.

    54. Mitchell, Peter, Marianna Souglidou, Laura Mills, Fenja Ziegler (2007), 'Seeing Is Believing: How Participants in Different Subcultures Judge People's Credulity'. European Journal of Social Psychology (37-3). pp. 573-585.

    55. Siegel, Larry J. (2011), Criminology (11th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.

    56. Ting-Toomey, S. (2009), 'Face negotiation theory'. In S. Littlejohn & K. Foss (eds), Encyclopedia of communication theory. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. pp. 371- 374.

    57. White, Marilyn D., Emily E. Marsh (2006), “Content Analysis: A Flexible Methodology”, Library Trends (55-1), pp. 22-45.

    58. Wilson, Janet K. (ed) (2009), The Praeger Handbook of Victimology. Santa Barbara, Calif: Abc-Clio, Llc.

    59. Wrightsman, L. S., M. T. Nietzel, W. H. Fortune (1998), Psychology and the Legal System. (4th ed). U.S.A.: Broks/ Cole Publishing Company.