جنسیت در آموزش و پرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

این مقاله به بررسی عوامل و پیامدهای بروز جنسیت در نظام آموزش و پرورش رسمی با رویکرد جامعه‌شناسی اسلامی می‌پردازد. جامعه‌شناسی اسلامی در الگوی مفروض این مقاله، بدون داشتن ادعای برخورداری از ویژگی منحصربه‌فردی از نظر روش‌های تجربی و فنون آماری، به طور عمده از لحاظ مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی و نیز از حیث جنبه‌های نظری، شامل جنبه‌های تبیینی، تفسیری و هنجاری، از رویکردهای موجود جامعه‌شناسی تمایز می‌یابد. زمینة مقایسة رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب، در بین بحث‌های اصلی مقاله، یعنی فرصت پیشرفت علمی، محتوای آموزش و ساختار مراکز آموزشی و نیز با اشاره‌ای گذرا به دیدگاه‌های جامعه‌شناختی، به‌ویژه موضع رویکرد فمینیستی و سپس بیان دیدگاه اسلام، فراهم شده است. این تحقیق نشان می‌دهد که رویکرد اسلامی با اِسناد ارزش یکسان به علم‌آموزی مردان و زنان و با مفروض گرفتن برخی از تفاوت‌های طبیعی میان زن و مرد در کنار مشترک‌های فراوان آنها، از یک‌سو، در تبیین علّی تمایزهای جنسیتی در آموزش و پرورش، تأثیر تفاوت‌های طبیعی دو جنس را نادیده نمی‌گیرد و از سوی دیگر، برخی از این تمایزها را به دلیل کارکردهای اجتماعی مثبت‌شان تجویز می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gender in education from the viewpoint of Islamic sociology

نویسنده [English]

  • Hussein Bostan Najafi
assistant professor at department of sociology, Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

This research paper investigated the factors and consequences of including gender in official educational system with an Islamic sociological approach. In the model assumed in this paper Islamic sociology, without claiming to have the unique feature of the experimental methods and statistical techniques distinguished from current sociological approaches mainly in terms of ontological and epistemological foundations as well as theoretical aspects including explanatory, interpretive, and normative aspects. Through the main discussions of this paper comparison of Islamic approaches with competing ones was provided. The major topics of discussion, presented in this paper, were opportunity for scientific progress; educational content and the structure of educational institutes; review of sociological views in particular feminist approaches and finally Islamic views.
This study showed that Islamic approach with attributing equal value to acquiring knowledge by both men and women and assuming some natural differences between them along with their many common features has not disregarded the impact of natural differences of men and women in its causal explanation of gender differences in education in one hand, and has prescribed some of these differences due to their positive social functions in the other hand.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • education
  • Sociology of gender
  • Islamic sociology
  1. اَبوت، پاملا و کلر، والاس (1381)، جامعه‌شناسى زنان، ترجمۀ منیژه نجم عراقى، تهران: نشر نى.
  2. بانکى‌پور فرد، امیرحسین (1380)، «تحلیلى بر روابط دختران و پسران دانشجو»، مجموعه مقالات هم‌اندیشى بررسى مسائل و مشکلات زنان، ج2، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  3. بستان (نجفی)، حسین (1390)، گامی به سوی علم دینی (2): روش بهره‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  4. حرّ عاملی، محمدبن‌حسن (بى‌تا)، وسائل الشیعه، 20 جلدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  5. خمسه، اکرم (1379)، «رشد کمّى دانشجویان دختر و آیندۀ آموزش عالى»، زن، دانشگاه، فرداى بهتر، تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزى فرهنگى و اجتماعى.
  6. داغ، محمد و حفظ‌الرحمن، رشید اویمن (13۶9)، تاریخ تعلیم و تربیت در اسلام، ترجمه على‌اصغر کوشافر، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  7. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان (1382)، کنوانسیون محو کلّیۀ اشکال تبعیض علیه زنان (مجموعه مقالات و گفتگوها)، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  8. زیبایی‌نژاد، محمدرضا (1391)، جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان و مرکز نشر هاجر.
  9. سالنامۀ آماری 1390، مرکز آمار ایران.
  10. سفیری، خدیجه و سارا ایمانیان (1388)، جامعه‌شناسی جنسیت، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  11. طغرانگار، حسن (1383)، حقوق سیاسی اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  12. گَرِت، استفانى (1380)، جامعه‌شناسى جنسیت، ترجمۀ کتایون بقایى، تهران: نشر دیگر.
  13. گیدنز، آنتونى (137۴)، جامعه‌شناسى، ترجمۀ منوچهر صبورى، تهران: نشر نى.
  14. مجلسی، محمدباقر (1۴03 ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  15. مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی، سایت وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری.
  16. میشل، آندره (137۶)، پیکار با تبعیض جنسى، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: انتشارات نگاه.
  17. هافمن، سول و سوزان، اَوِرِت (1389)، زنان و اقتصاد: خانواده، کار و درآمد، ترجمۀ محمود دانشور کاخکی، سیاوش دهقانیان و فرخ دین‌قزلی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
  18. هندى، على‌بن‌حسام‌الدین (1۴09ق)، کنز العمّال، 18 جلدی، بیروت: مؤسسة‌الرسالة.

19. Chibucos, T. R. and Leite, R. W. (2005), Readings in Family Theory, Thousand Oaks and London: Sage Publications.

20. Kramarae, Cheris and Spender, Dale (eds.) (2000), Routledge International Encyclopedia of Women, New York and London: Routledge.

21. Prümmer, Christine von (2001), Women and Distance Education: Challenges and Opportunities, London and New York: Routledge Falmer.